«Σίγουρα όλοι μαθαίνουμε από τις αδυναμίες και τα λάθη μας, αλλά σε αυτές τις δύσκολες ημέρες της Εύβοιας, της Πελοποννήσου και της Αττικής αποδείχθηκε ότι η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη μπορεί να δουλέψει αποτελεσματικά, να περιορίσει το κόστος και τις επιπτώσεις των πυρκαγιών. Οσο για την ελληνική πολιτική προστασία, κινείται στη σωστή κατεύθυνση, χρειάζεται να αναβαθμίζεται διαρκώς και να παρακολουθεί τις σοβαρές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Είναι ένας αγώνας ταχύτητας. Η κλιματική αλλαγή μάς έχει ξεπεράσει σε ταχύτητα. Πρέπει να την προλάβουμε, είναι το στοίχημα των επόμενων δεκαετιών». Συναντάμε τον πρώην Ευρωπαίο επίτροπο Χρήστο Στυλιανίδη την ώρα της συνέντευξης του Κυριάκου Μητσοτάκη για τον απολογισμό του 10ημέρου εκείνου που ο πρωθυπουργός ονομάζει τη «μεγαλύτερη επέλαση της φωτιάς της εκατονταετίας». Η συζήτηση πηγαίνει αμέσως στην παρουσία των 24 ξένων αποστολών στα μέτωπα των πυρκαγιών στην Εύβοια και στην Πελοπόννησο.
Ο προβληματισμός για την ευρωπαϊκή πολιτική προστασία διαρκούσε από το 2014. «Στροφή», λέει ο κ. Στυλιανίδης, «αποτέλεσαν ωστόσο οι μεγάλες πυρκαγιές το φθινόπωρο του 2017 στην Πορτογαλία. Αφετηρία μας ήταν η διατύπωση που είχαμε τότε με τον Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ ότι “δεν είναι δυνατόν σε τέτοιες στιγμές η Ευρώπη να απαντά μόνο με συλλυπητήρια”. Καταφέραμε σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα να περάσει η νομοθεσία για το RescEU. Αρχισε να εφαρμόζεται από τα μέσα του 2019. Οι πρώτες επιχειρήσεις του RescEU ήταν η αποστολή στην Εύβοια (Μακρυμάλλη, Αύγουστος 2019), μόλις είχε αναλάβει η κυβέρνηση Μητσοτάκη, ενώ η συνεργασία μας με τον Νίκο Χαρδαλιά ήταν εξαιρετική. Ηταν ταυτόχρονα με τις πυρκαγιές της Σουηδίας στη βόρεια Ευρώπη». Στην κοινή νομοθεσία υπήρχε και η πρόβλεψη της χρηματοδότησης πολλών παραμέτρων της διαχείρισης των πυρκαγιών. Γι’ αυτό πολλά από τα εργαλεία που εμφανίστηκαν και βοήθησαν, όπως π.χ. τα κοινά αεροπορικά μέσα ή τα ξένα πεζοπόρα τμήματα με τον εξοπλισμό τους, προέρχονται από τη χρηματοδότηση του RescEU. Γα τον λόγο αυτόν είναι και τόσο σύγχρονα (π.χ. ρουμανική αποστολή).
– Ο πρωθυπουργός είπε στον απολογισμό του ότι δίνει σημασία στην απόκτηση πτητικών μέσων, που θα δίνουν τη δυνατότητα να υπάρχει μια γρήγορη πρώτη προσβολή της φωτιάς. Πόσο γρήγορα μπορεί να κινηθεί αυτός ο μηχανισμός;
– Είχαμε σχεδιάσει 4-5 κόμβους σε όλη την Ευρώπη (η Ελλάδα ήταν μέσα σε αυτούς), όπου θα στάθμευαν τα εναέρια μέσα. Από τη στιγμή που ενεργοποιείται, σημαίνει ότι φεύγουν έπειτα από σήμα του κέντρου επιχειρήσεων στις Βρυξέλλες τα Air Tractors από την Ελλάδα για τη Σερβία, που ανήκει και αυτή στον μηχανισμό (σ.σ.: έτσι ήρθαν οι σερβικές δυνάμεις στην Εύβοια). Σε αυτή την περίπτωση η πρώτη προσβολή της φωτιάς θα είναι ταχύτατη χωρίς να χρειαστεί ο πρωθυπουργός να σηκώσει το τηλέφωνο, όπως γίνεται τώρα…
– Η Ε.Ε. λέει ότι για την κινητοποίηση του μηχανισμού υποβλήθηκαν δύο αιτήματα, ένα στις 3/8 και ένα στις 5/8. Γιατί πρέπει να κάνει κάποιος δύο αιτήματα;
– Είναι αναγκαίο πολλές φορές να αυξάνεται η πίεση στις εθνικές αρχές για να στείλουν τη βοήθεια. Σε αυτή την περίπτωση, εγώ το 2019 το είχα πράξει πολλές φορές και με τη Σουηδία και με την Ελλάδα· πρέπει να ασκήσεις την πολιτική σου επιρροή για να πείσεις τα κράτη-μέλη, ιδιαίτερα όταν τα ίδια αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα. Βλέπετε ότι η Μεσόγειος καίγεται. Η Ιταλία πάντα έστελνε βοήθεια γιατί έχει πολύ καλό σύστημα πυροπροστασίας, τώρα είναι απούσα διότι έχει το δικό της πρόβλημα. Η Ισπανία μας έστειλε το Canadair που ήταν στην Τουρκία (σ.σ.: είναι κι εκείνη μέλος του ευρωπαϊκού μηχανισμού). Πρόκειται για τη μεγαλύτερη κινητοποίηση του ευρωπαϊκού μηχανισμού. Η Ελλάδα έχει μια εικόνα αυτή τη στιγμή που ο καθένας θέλει να επιδείξει την αλληλεγγύη του. Αλλά όλοι, και οι Γερμανοί και οι Γάλλοι και οι Τσέχοι και οι Ισπανοί, λένε ότι «κτίσαμε πάνω στη δουλειά των Ελλήνων πυροσβεστών».
– Συνολικά 24 χώρες έστειλαν δυνάμεις, δεν ανήκουν όλες στην Ε.Ε. Μπορούμε να δράσουμε από κοινού με αυτές. Ακόμη και μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών υπάρχουν προβλήματα, π.χ. οι διάμετροι των δικών μας σωλήνων είναι διαφορετικές από αυτές των Σλοβάκων στην Εύβοια…
– Ηρθαν εδώ επίλεκτες μονάδες που έδρασαν και βρήκαν, όπως είδατε, ανταπόκριση από τον τοπικό πληθυσμό, που τους ανταπέδωσε την προσπάθειά τους με γενναιόδωρη φιλοξενία. Τώρα πρέπει να προχωρήσουμε σε κοινές ασκήσεις και να λύσουμε τα προβλήματα υλικοτεχνικής υποδομής στα οποία μόλις αναφερθήκατε, με κοινή ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Πρέπει να εμβαθύνουμε τη συνεργασία, διότι τα φαινόμενα της κλιματικής αλλαγής δεν μπορεί κανείς να τα αντιμετωπίσει μόνος του. Είναι τόσο μεγάλο το κόστος, δεν μπορεί η Ελλάδα να συντηρεί 200 εναέρια μέσα. Γι’ αυτό πρέπει να γίνει κατανομή σε ευρωπαϊκό επίπεδο και να είναι κοινά. Πάμε με την οικογένειά μας την Ευρώπη, μειώνουμε το κόστος και αυξάνουμε την αποτρεπτική μας ικανότητα.
– Ο κόσμος στα χωριά μας είδε, βέβαια, κυρίως τις επίγειες δυνάμεις, αυτές που έσβησαν τελικά τις φωτιές. Εχουν σχέση αυτές με το RescEU;
– Πολλά από τα μέσα που έχουν αγοράστηκαν από το RescEU. Με την εξέλιξη στην τεχνολογία που έχουμε μπορούμε να φτάσουμε σε ένα ευρωπαϊκό σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης. Θα βασίζεται στο κέντρο επιχειρήσεων στις Βρυξέλλες, αλλά θα έχει ως βάση τις εθνικές και τοπικές αρχές. Θα γίνει συστηματικό σε επίπεδα. Μπορεί να χρησιμοποιούνται drones. Εχετε αντιληφθεί ότι έχουμε περαιτέρω επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής, που δεν την περιμέναμε όταν στήναμε τον μηχανισμό. Με αυτά τα δεδομένα, θα πρέπει να επεξεργαστούμε το πώς εμπλέκουμε τον ντόπιο πληθυσμό στην κατάσβεση της φωτιάς. Οταν λέμε εκκενώσεις, που είναι σωστές, πρέπει ταυτόχρονα να αναζητούμε τον συστηματικό μηχανισμό από τους ντόπιους εθελοντές και τοπικούς δασοπυροσβέστες που θα παραμείνουν για να σώσουν περιουσίες και σπίτια. Δεν είναι εύκολο: Ναι στις εκκενώσεις για να σωθούν ανθρώπινες ζωές, αλλά πρέπει και να βασίζεσαι στην αξιοποίηση του τοπικού δυναμικού.
– Η Canadair είχε πάψει να παράγει αεροπλάνα. Ταυτόχρονα εμφανίστηκαν στους ελληνικούς ουρανούς κάτι ρωσικά «θηρία». Γιατί πρέπει η Ε.Ε. να αγοράσει Canadair και όχι, π.χ., αεροπλάνα ρωσικής κατασκευής;
– Είναι άλλο το μέσο που χρειάζεται για να μπει μέσα στη χαράδρα όπου βρίσκεται η φωτιά και να τη χτυπήσει και άλλο ένα επίπεδο, οροπέδιο ή πεδιάδα που καίγεται και απαιτεί πολλούς τόνους νερού. Στην Ευρώπη γενικά και ειδικά στη Μεσόγειο δεν έχουμε τις μεγάλες ρωσικές εκτάσεις που απαιτούν αυτού του είδους τα αεροσκάφη. Χρειαζόμαστε ελικόπτερα, χρειαζόμαστε τα Air Tractors, αλλά και τα παραδοσιακά Canadair, που έχουν αποδείξει ότι είναι πάρα πολύ αξιόπιστα. Πολύ σωστά η ελληνική κυβέρνηση πήρε την απόφαση να αξιοποιήσει το RRF (σ.σ.: το ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας) αντλώντας 1,7 δισ., ώστε να αυξηθεί η δυνατότητα της πολιτικής προστασίας. Αυτό δεν γίνεται από τη μία μέρα στην άλλη. Οταν ήρθα εκείνο το βράδυ στο Μάτι, η κατάσταση ήταν χαώδης. Βλέποντας μέσα σε αυτήν τη δύσκολη περίοδο των τελευταίων δύο εβδομάδων, που είχαμε τις mega δασικές πυρκαγιές, τι έγινε, παρά τις αδυναμίες και τα λάθη, η διαχείριση κατά το μάλλον ή ήττον ήταν ικανοποιητική. Πρέπει να κτίσουμε σε αυτό που βελτιώθηκε τα τελευταία δύο χρόνια. Η βελτίωση έχει όνομα· λέγεται Μητσοτάκης, Χαρδαλιάς, είναι οι άνθρωποι που επιχείρησαν αυτήν τη βελτίωση. Χρειάζεται η χρηματοδότηση να εξειδικεύσει στην ελληνική ιδιαιτερότητα.
Πρόληψη
– Στην Ελλάδα υπάρχει μεγάλη συζήτηση εξαιτίας της αντιπαράθεσης της Δασικής με την Πυροσβεστική Υπηρεσία για τα επιχειρησιακά όρια της Π.Υ. όταν ενεργεί στο δάσος. Είδα τους Κύπριους και τους Ρουμάνους να μπαίνουν μέσα στο δάσος στην Εύβοια.
– Υπήρχε μια συζήτηση πανευρωπαϊκή για την ιδιαιτερότητα του πυροσβέστη των αστικών περιοχών και του δασοπυροσβέστη. Φάνηκε αυτές τις μέρες ότι χρειαζόμαστε να ενισχύσουμε τη δασοπυρόσβεση. Ηδη εξαγγέλθηκε από τον πρωθυπουργό η συγκρότηση ενός Σώματος για τη δασοπυρόσβεση. Εδώ εισέρχεται πάρα πολύ η πρόληψη και η προετοιμασία. Αντιπυρικές ζώνες που θα τις καθαρίζει η τοπική αυτοδιοίκηση πριν από το καλοκαίρι. Εκεί πρέπει να αξιοποιηθεί αυτό το τοπικό δυναμικό. Τώρα στην Εύβοια αυτοί οι άνθρωποι που θα αργήσουν να επανέλθουν στις δουλειές τους μπορούν να αξιοποιηθούν σε αυτόν τον τομέα και να μείνουν στα χωριά τους.