Μια διεθνής ωκεανογραφική αποστολή με στόχο τη διεξαγωγή υποθαλάσσιων ερευνητικών γεωτρήσεων γύρω από το ηφαιστειακό συγκρότημα Σαντορίνης – Κολούμπου – Χριστιανών στο Νότιο Αιγαίο πρόκειται να πραγματοποιηθεί από τον Δεκέμβριο του 2022 έως τον Φεβρουάριο του 2023. Η αποστολή του ερευνητικού πλοίου «JOIDES Resolution» θα διενεργήσει υποθαλάσσιες ερευνητικές γεωτρήσεις σε τέσσερις θέσεις στα βορειοανατολικά και νοτιοδυτικά της Σαντορίνης και σε δύο θέσεις εντός της διάσημης καλντέρας του νησιού. Κύριος σκοπός των επιστημόνων είναι να αποκαλύψουν τη γεωλογική ιστορία της περιοχής μελετώντας τις αποθέσεις ιζημάτων και πετρωμάτων που έχουν αφήσει οι ηφαιστειακές εκρήξεις στον θαλάσσιο βυθό σε ένα χρονικό διάστημα αρκετών εκατομμυρίων χρόνων.
Η ερευνητική αποστολή θα πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο του Διεθνούς Προγράμματος Διερεύνησης των Ωκεανών (IODP), ένα από τα μεγαλύτερα επιστημονικά προγράμματα στον κόσμο, που διεξάγει θαλάσσιες έρευνες για περισσότερα από 50 χρόνια. Περιλαμβάνει 22 χώρες-μέλη, ενώ λαμβάνει οικονομική υποστήριξη από ΗΠΑ, Ιαπωνία, Κίνα, Αυστραλία, Κορέα, Ινδία, Καναδά και 14 ευρωπαϊκές χώρες. Σκοπός του, να μελετήσει την εξέλιξη της Γης όπως έχει αποτυπωθεί στα ιζήματα και πετρώματα που βρίσκονται κάτω από τον βυθό των ωκεανών, με θαλάσσιες ερευνητικές γεωτρήσεις σε μεγάλα βάθη, όπου επιστήμονες από όλο τον κόσμο συλλέγουν και μελετούν πυρήνες ιζημάτων και πετρωμάτων.
Το IODP ανακοίνωσε την αποστολή στο Νότιο Αιγαίο με στόχο να αποκαλύψει τη γεωλογική ιστορία της περιοχής. Το ηφαιστειακό αυτό σύμπλεγμα αποτελείται από τις ηφαιστειακές νησίδες των Χριστιανών, την καλντέρα της Σαντορίνης, τη Νέα και Παλαιά Καμένη και το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπο, που εξερράγη το 1650. Η Σαντορίνη παρουσιάζει ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον σε θέματα τόσο ηφαιστειολογίας όσο και αρχαιολογίας, λόγω της μεγάλης έκρηξης της ύστερης εποχής του χαλκού, με πιθανό αντίκτυπο στη μινωική Κρήτη.
Η ηφαιστειακή δραστηριότητα του νησιού έχει μελετηθεί από πολλές διεθνείς επιστημονικές ομάδες τις τελευταίες δεκαετίες, καθιστώντας το ένα από τα καλύτερα μελετημένα ηφαίστεια παγκοσμίως, ωστόσο η θαλάσσια περιοχή του έχει μελετηθεί πολύ λιγότερο. «Η ξηρά μάς δίνει μια σχετικά μικρή εικόνα, καθώς τα στοιχεία αλλοιώνονται εύκολα με την πάροδο των ετών και βλέπουμε ένα πολύ μικρό κομμάτι από άποψη χρόνου», δήλωσε στην «Κ» η διευθύντρια έργου των αποστολών του «JOIDES Resolution» του IODP, Κατερίνα Πετρονότις. «Με την υποθαλάσσια γεώτρηση μπορούμε να δούμε πολύ πίσω στον χρόνο».
Η ωκεανογραφική αποστολή θα δώσει στους επιστήμονες απαντήσεις σε πολλά σημαντικά ερωτήματα. Ενα χαρακτηριστικό των ιζημάτων στις λεκάνες γύρω από ηφαίστεια είναι ότι περιέχουν μακρά, συνεχή καταγραφή της ηφαιστειακής δραστηριότητας της περιοχής. Σύμφωνα με την αναπληρώτρια καθηγήτρια του τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών και Ελληνίδα εκπρόσωπο στην αποστολή, Παρασκευή Νομικού, οι υποθαλάσσιες ερευνητικές γεωτρήσεις θα βοηθήσουν «να εντοπιστεί η σύνδεση των τεκτονικών δομών του φλοιού, της ηφαιστειακής δραστηριότητας και της δημιουργίας του μάγματος, να μελετηθεί η δυναμική μιας υποθαλάσσιας ηφαιστειακής έκρηξης και η πιθανότητα δημιουργίας καλντέρας, αλλά και να παρατηρήσουμε πώς ανταποκρίνονται τα θαλάσσια οικοσυστήματα στις ηφαιστειακές εκρήξεις».
Οι επικεφαλής
Στην αποστολή θα συμμετάσχουν περίπου 30 επιστήμονες, 25 άτομα τεχνικό προσωπικό και 65 μέλη πλήρωμα. Επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας θα είναι οι ηφαιστειολόγοι Τίμοθι Ντρούιτ, Στέφεν Κάτερολφ και η Π. Νομικού. Από ελληνικής πλευράς συμμετέχουν επίσης οι καθηγητές Δ. Παπανικολάου, Στ. Κίλιας και Μ. Τριανταφύλλου, του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο καθηγητής του ΑΠΘ Κ. Παπαζάχος και η ερευνήτρια του ΕΛΚΕΘΕ Π. Πολυμενάκου. Η γεώτρηση θα πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο ενός υπάρχοντος δικτύου σεισμικών ερευνών που έχει εξεταστεί, ώστε να αποφευχθεί η επαφή με πιθανούς θύλακες αερίου, πετρελαίου ή και μάγματος. «Ο στόχος είναι να κατανοήσουμε καλύτερα τι οδηγεί την ηφαιστειακή δραστηριότητα σε μια περιοχή την οποία επισκέπτονται πάνω από δύο εκατ. τουρίστες ετησίως, προκειμένου να προβλέψουμε αποτελεσματικότερα τις εκρήξεις και τις μελλοντικές επιπτώσεις τους», λέει η κ. Πετρονότις.