H Eλλάδα έχει έναν σχετικά σύγχρονο νόμο για την πολιτική προστασία που έχει ψηφισθεί το 2020 (4662). Εχει μια γενική γραμματεία που μέσα στον κορωνοϊό έγινε υφυπουργείο (σ.σ. τώρα υπουργείο), άντλησε πόρους και αρμοδιότητες και πέτυχε κάποιες βελτιώσεις (εκκενώσεις, καθαρισμοί οικισμών) αλλά σύστημα πολιτικής προστασίας δεν διαθέτει. Δεν είναι μόνη της σε αυτό.
Πολύ αργά, πολύ λίγο
Μήνες αφότου πέρασε η Μήδεια τον χειμώνα σε πολλές από τις περιοχές που κάηκαν τον Αύγουστο συσσωρεύθηκε από καμμένα κλαδιά και πεσμένα δένδρα ενας τεράστιος όγκος καύσιμης ύλης. Οι Μιχάλης Χρυσοχοίδης και Νίκος Χαρδαλιάς έδωσαν στους τοπικούς δήμους τη δυνατότητα, μέσω της κήρυξης 18 περιοχών σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, να προχωρήσουν με απευθείας αναθέσεις σε καθαρισμούς-εξπρές. Αυτοί δήλωσαν αδυναμία καθώς έλειπε μία λεπτομέρεια: Τα χρήματα. Τα έργα ήταν πολύ μεγάλα για αυτές τις περιοχές, δεν είχαν απλά τους πόρους και αυτό δεν ηταν το μόνο πρόβλημα. Στο πευκοδάσος του Σχοινιά η πολιτική προστασία καθάρισε το υπόστρωμα, αλλά ο δήμαρχος Μαραθώνας, Στέργιος Τσίρκας, ήθελε να ανοίξει ένα αδιέξοδο κάνοντας το δρόμο στον οικισμό Νέο Σουλί. «Απογοητεύθηκα», μας είπε ο Τσίρκας αυτή την εβδομάδα, «όταν είδα ότι απαιτείτο περιβαλλοντική μελέτη».
-Πότε ζητήσατε να ανοίξει ο δρόμος;
-Τον Μάρτιο.
-Πόσος χρόνος χρειάζεται για τη μελέτη;
-Δύο χρόνια.
Ο νόμος για την πολιτική προστασία του 2020 είναι ένας σύγχρονος νόμος με μηχανισμούς για την εκτίμηση των κινδύνων που απειλούν τη χώρα, αλλά και ενδιάμεσα στάδια για τη μείωση αυτών των κινδύνων. Υπάρχει όμως άλλη μία 20αδα νόμων που εμποδίζουν αυτόν τον νόμο να εφαρμοσθεί.
«Εκεί δεν έχουμε κάνει σπουδαία πράγματα» παραδέχεται στέλεχος της σημερινής κυβέρνησης που θέλει να παραμείνει ανώνυμο, καθώς δεν έχει εξουσιοδοτηθεί να μιλήσει.
Η πολιτική προστασία κατάφερε να καθαρίσει η Ιπποκράτειος Πολιτεία αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό. Το γιατί φάνηκε στα Βίλια. Ο δήμος Μάνδρας μαζί με την πολιτική προστασία διέθεσαν συνολικά 350.000 ευρώ για τους καθαρισμούς μιας περιοχής που ουδέποτε είχε καθαριστεί. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμής τα άκαφτα τμήματα του δάσους ακόμα καθαρίζονται.
Η πρόβλεψη
Χωρίς να γίνει αυτή η δουλειά είναι δύσκολο να υλοποιηθεί αυτό το πλαίσιο των δράσεων, είναι δύσκολο να πάρει σάρκα και οστά η πρόβλεψη του νόμου. Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, μετά από εισήγηση του Συντονιστικού Οργάνου Πολιτικής Προστασίας, σχεδιάζει κάθε έξι έτη την «Εθνική Πολιτική Μείωσης Κινδύνου Καταστροφών».
Η ως άνω Εθνική Πολιτική στοχεύει στην αύξηση του επιπέδου ασφάλειας των πολιτών και στην ενίσχυση της αειφόρου ανάπτυξης της χώρας. Για τη διαμόρφωσή του, λαμβάνονται υπόψη η ανάλυση του κινδύνου καταστροφών σε συνάρτηση με τους διαθέσιμους οικονομικούς πόρους, τις οριζόντιες και τομεακές πολιτικές, ιδίως δε, τις πολιτικές για την προστασία του περιβάλλοντος και την κλιματική αλλαγή, την υγεία, την ασφάλεια, την εκπαίδευση και κατάρτιση και μετέχουν, κατόπιν απόφασης του Γενικού Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας, δημόσιοι φορείς κατά λόγο αρμοδιότητας, ακαδημαϊκοί και ερευνητικοί φορείς, φορείς του παραγωγικού τομέα και λοιποί φορείς του ιδιωτικού τομέα, οι οποίοι σχετίζονται με τη διαχείριση του κινδύνου καταστροφών.
Η Εθνική Πολιτική Μείωσης Κινδύνου Καταστροφών υποβάλλεται προς έγκριση ως ανωτέρω, στη Διυπουργική Επιτροπή Εθνικού Σχεδιασμού Πολιτικής Προστασίας. Το εγκεκριμένο πρόγραμμα ενσωματώνεται στον αναπτυξιακό σχεδιασμό της χώρας και αποτελεί βασικό άξονα για την επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης.
Πυρόσβεση
Στη διάρκεια των πυρκαγιών ο απερχόμενος υπουργός προστασίας του Πολίτη Μ. Χρυσοχοϊδης έλεγε ότι δεν είναι δυνατόν έξω από κάθε σπίτι να στέκεται ένας πυροσβέστης όμως σε κάποιες περιπτώσεις όπως στην Εύβοια η πυροσβεστική δύναμη την τρίτη μέρα της φωτιάς ήταν μόλις το 30% της ανάγκης σε πεζοπόρα τμήματα καθώς με τις υψηλές θερμοκρασίες δεν ήταν δυνατόν να αποσπασθούν μεγάλες δυνάμεις από μια περιοχή για να σταλούν σε μία άλλη.
Μία λύση θα μπορούσαν να είναι οι εθελοντικές ομάδες αλλά εκείνες που ενεπλάκησαν σε κατάσβεση στη Βόρεια Εύβοια δεν ήταν καν συγκροτημένες και εκπαιδευμένες ομάδες αλλά επαγγελματίες του δάσους χωρίς στολές και στοιχειώδη μέσα. Αυτές οι ομάδες υπάρχουν στην κεντρική Εύβοια (Ψαχνά) και στη Δυτική Αττική, στη Μάνδρα και στο όρος Πάτερα.
Εκκενώσεις
Το κέρδος της εφετινής χρονιάς είναι η υλοποίηση του εργαλείου των εκκενώσεων με την χρήση του 112. Αν και δήμαρχοι όπως ο Γιάννης Κοντζιάς της Ιστιαίας, λένε ότι σε κάποιες περιπτώσεις το εργαλείο χρησιμοποιήθηκε «για να πετάει από πάνω την ευθύνη της η Πυροσβεστική», όπως πχ στην περίπτωση της Ιστιαίας που ζητήθηκε η εκκένωσή της χωρίς να υλοποιηθεί η σύσταση, το σύστημα λειτούργησε όπου ενεπλάκησαν οι τοπικές αρχές με την αστυνομία, όπως έγινε στα Βίλια και την Ιστιαία, όταν ο κ. Κοντζιάς συνεννοημένος με τον επικεφαλής της τοπικής αστυνομίας έστελνε τους αστυνόμους πόρτα-πόρτα.
Την μέθοδο είχαν δοκιμάσει οι Μ. Χρυσοχοϊδης και Ν. Χαρδαλιάς στην πρώτη μεγάλη δοκιμασία της Εύβοιας στη φωτιά στο Μακρυμάλλη το 2019 και είχε «δουλέψει». Αυτή τη φορά οι περιφέρειες Αττικής και Εύβοιας χρησιμοποίησαν πούλμαν, περιπολικά και φεριμπότ για τις εκκενώσεις.
Διεθνές πρόβλημα
Το πρόβλημα του τι κάνει η πολιτική προστασία στην κλιματική καταστροφή δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό πρόβλημα. Μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου σε χώρες όπως η Γερμανία το ενδιαφέρον για την πολιτική προστασία ατόνησε. Στις πρόσφατες πλημμύρες δεν υπήρχε ενιαία πολιτική εκκενώσεων-η αρμοδιότητα ανηκει στα κρατίδια- ενώ για την αντιμετώπιση των καταστροφών υπάρχει μια ευρύτατη συναρμοδιότητα που δεν οδηγεί σε αποφάσεις παρά μόνο κατόπιν εορτής.
Μετά το 2017 και τις πυρκαγιές της Πορτογαλίας που στοίχισαν τη ζωή σε σχεδόν 70 ανθρώπους στο Πετρογκάο Γκράντε στα κεντρικά της χώρας, αναδιοργανώθηκε εκ βάθρων το σύστημα της πολιτικής προστασίας της Πορτογαλίας. Περισσότερα από τα μισά θύματα κάηκαν μέσα στα πρώτα 15 λεπτά από την εκδήλωση της πυρκαγιάς σύμφωνα με τα ευρήματα της επιτροπής, που δημοσιεύθηκαν τον Οκτώβριο του 2017. Τριάντα άτομα πέθαναν σε μποτιλιάρισμα στον εθνικό δρόμο 236 (σ.σ. το Πεντρογκάο Γκράντε βρίσκεται σε δασική έκταση 170 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Λισσαβώνας).
Η Πορτογαλία έχει δαπανήσει την τελευταία 15ετία 6,6 δισ. ευρώ για την καταπολέμηση των δασικών πυρκαγιών αλλά, όπως σημειώνει η επιτροπή, μόλις 410 εκατ. από αυτά για την πρόληψή τους. Στην Πορτογαλία τα δάση έχουν εγκαταλειφθεί από τον ντόπιο πληθυσμό των χωριών (σ.σ. πολλά είναι ιδιωτικά), και δόθηκε εφέτος άδεια σε βοσκούς αιγοπροβάτων να βοσκήσουν τα ζώα τους σε αυτά ώστε να τα καθαρίσουν. Για την ενίσχυση της πολιτικής προστασίας η επιτροπή αποφάσισε μετά από εισήγηση μιας επιτροπής τεχνοκρατών:
-Τη δημιουργία ενιαίου κέντρου διαχείρισης αγροτικών και δασικών πυρκαγιών από το επίπεδο του δήμου και πάνω.
-Την ενίσχυση των πυροσβεστικών δυνάμεων με δυνάμεις του στρατού που «υποαπασχολούνται».
-Την αντικατάσταση του συστήματος τηλεπικοινωνιών.
-Την ένταξη της σχολής πυροσβεστών στο σύστημα ανώτατης εκπαίδευσης.
-Την «ενίσχυση» των δασών με βελανιδιές και καστανιές.