Τον Οκτώβριο αναμένεται, εκτός… δικαστικού απροόπτου, να ανατεθούν οι πρώτες δώδεκα μελέτες τοπικών πολεοδομικών σχεδίων. Οι μελέτες αυτές θα αποτελέσουν «οδηγό» για τους υπόλοιπους κύκλους αναθέσεων μελετών περιλαμβάνοντας ετερόκλητες –αλλά όχι ιδιαίτερα «προβληματικές» πολεοδομικά– περιοχές. Η ολοκλήρωση της πρώτης ομάδας μελετών θα γίνει τρία χρόνια αργότερα, καθώς η χρηματοδότηση όλου του έργου από το Ταμείο Ανάκαμψης θέτει ασφυκτικά χρονικά περιθώρια, που είναι άγνωστο αν τελικά θα είναι εφικτά.
Οι διαγωνισμοί για την πρώτη ομάδα μελετών προκηρύχθηκαν στις αρχές Ιουλίου, με προθεσμία κατάθεσης οικονομικών προσφορών το τέλος Σεπτεμβρίου. Τη διαδικασία ανέλαβε να φέρει εις πέρας το Τεχνικό Επιμελητήριο, στελέχη του οποίου εκτιμούν ότι τα περιθώρια κατάθεσης προσφυγών (που θα μπορούσαν να καθυστερήσουν την ανάθεση των μελετών) είναι περιορισμένα καθώς βασίζονται στην οικονομική προσφορά. Οι πρώτες μελέτες αφορούν τους εξής δήμους: Μεγίστης (Καστελλόριζο), Ιθάκης, Καρπάθου και Κάσου, Σύρου – Ερμούπολης, Γρεβενών 1 (δημοτικές ενότητες Γρεβενών, Βεντζίου, Ηρακλεωτών), Γρεβενών 2 (δημοτικές ενότητες Αβδέλλας, Αγ. Κοσμά, Γόργιανης, Δοτσικού, Θεοδώρου Ζιάκα, Μεσολουρίου, Περιβολίου, Σαμαρίνας, Σμίξης, Φιλιππαίων), Μάνδρας – Ειδυλλίας, Κεντρικών Τζουμέρκων, Αιγιαλείας, Ηλιδας, Αίγινας και Αγκιστρίου και τέλος μια ομάδα πέντε νησιών της Δωδεκανήσου: τους Δήμου Πάτμου, Λειψών, Λέρου, Αγαθονησίου και Καλυμνίων. Η μεγαλύτερη από τις μελέτες της πρώτης ομάδας είναι η δεύτερη μελέτη των Γρεβενών, με προϋπολογισμό 1,5 εκατ. ευρώ και η μικρότερη του Καστελλόριζου, με προϋπολογισμό περίπου 150.000 ευρώ.
Ποια θα είναι η συνέχεια; Μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου αναμένεται να προκηρυχθεί η δεύτερη ομάδα μελετών, η οποία θα περιλαμβάνει περί τις 130 μελέτες τοπικών χωρικών σχεδίων. Η ομάδα αυτή αναμένεται να περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό δημοτικών ενοτήτων από την Πελοπόννησο, την Κρήτη, από μεγάλα νησιά του Αιγαίου όπως η Λέσβος, η Χίος, η Ρόδος και η Εύβοια και από περιοχές της Αττικής.
Τα τοπικά πολεοδομικά σχέδια (ουσιαστικά μετεξέλιξη των γενικών πολεοδομικών σχεδίων και των σχεδίων χωρικής οργάνωσης ανοιχτής πόλης) θα καθορίσουν χρήσεις γης, όρους δόμησης, περιοχές προστασίας (τα τμήματα που υπάγονται στις περιοχές Natura θα προστεθούν όταν ολοκληρωθούν οι ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες, που περιλαμβάνουν και καθορισμό επιτρεπόμενων χρήσεων γης), θα ορίζουν τις περιοχές παραγωγικών δραστηριοτήτων, θα καθορίζουν και θα χαρακτηρίζουν το οδικό και γενικώς τα μεταφορικά δίκτυα. Επίσης, θα περιλαμβάνουν μέτρα για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και μέτρα για την υποστήριξη καταστάσεων εκτάκτου ανάγκης και τη διαχείριση φυσικών καταστροφών. Τα τελικά κείμενα θα συνοδεύονται από στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, μελέτη οριοθέτησης ρεμάτων και θα εγκρίνονται μέσω Προεδρικού Διατάγματος ώστε να τύχουν προδικαστικού ελέγχου από το Συμβούλιο της Επικρατείας.
Η εκπόνηση των τοπικών πολεοδομικών σχεδίων για το μεγαλύτερο μέρος της χώρας είναι η μεγαλύτερη παρέμβαση στον χώρο του πολεοδομικού σχεδιασμού από την εποχή της Επιχείρησης Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης, στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Βασικό μειονέκτημα της σημερινής προσπάθειας είναι ότι μετά τις διαδοχικές μεταβολές της τελευταίας δεκαετίας στην πολεοδομική νομοθεσία, τα τοπικά πολεοδομικά σχέδια δεν έχουν πλέον δεσμευτικό χαρακτήρα για τους πάντες, αλλά μπορούν εύκολα να τροποποιηθούν τοπικά, με κάποιο άλλο πολεοδομικό εργαλείο: για παράδειγμα, τα ειδικά χωρικά σχέδια (που μπορούν να αφορούν από μια επένδυση έως μια ανάπλαση και εγκρίνονται πλέον σωρηδόν από το υπουργείο Περιβάλλοντος) ή τα ειδικά σχέδια χωρικής ανάπτυξης στρατηγικών επενδύσεων (ΕΣΧΑΣΕ ή ΕΣΧΑΔΑ), που αφορούν κυρίως μεγάλες τουριστικές εγκαταστάσεις. Από την άλλη πλευρά, η ολοκλήρωση των ΤΠΣ θα δώσει τέλος στις ερμηνείες και στην πολεοδομική αναρχία, θέτοντας σε συγκεκριμένες βάσεις την οικιστική ή άλλη ανάπτυξη της κάθε περιοχής.