«Καμπανάκι» για την ενίσχυση των κτιρίων, ιδίως των λιθόκτιστων ή όσων έχουν χτιστεί με παλαιότερους αντισεισμικούς κανονισμούς, είναι οι σεισμοί των τελευταίων δύο ετών. Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι παλαιότερες κατασκευές είναι κατά κανόνα εξαιρετικά ευάλωτες και η ενίσχυσή τους, τουλάχιστον ώστε να μην καταρρεύσουν σε περίπτωση σεισμού, δεν είναι πια τόσο «απλησίαστη»οικονομικά. Επίσης, ο «τραυματισμός» των λιθόκτιστων σπιτιών στα χωριά δεν θα πρέπει απαραιτήτως να αποτελέσει την αιτία για την κατεδάφισή τους, επισημαίνουν, καθώς η επιστήμη προσφέρει επαρκείς λύσεις ώστε να μην χαθεί το «χρώμα»των οικισμών της υπαίθρου. Το πρόβλημα είναι οικονομικό και όχι τεχνικό, καταλήγουν.
«Θα μπορούσαμε να χωρίσουμε τις βλάβες σε κτίρια στο Ηράκλειο σε δύο κατηγορίες: σε εκείνες που έγιναν σε λιθόκτιστα κτίρια και σε εκείνες που έγιναν σε κτίρια από σκυρόδεμα, τα οποία είχαν χτιστεί με βάση παλαιότερους αντισεισμικούς κανονισμούς» λέει στην «Κ» ο Κωνσταντίνος Σπυράκος, καθηγητής Αντισεισμικών Κατασκευών στο ΕΜΠ (και συγγραφέας του βιβλίου «Κατασκευές από τοιχοποιία: αποτίμηση και επεμβάσεις για σεισμικά φορτία» εκδόσεις Εργονόμος). «Στα λιθόκτιστα κτίρια, οι ζημιές που είδαμε μπορούν να αποδοθούν σε μερικές βασικές αιτίες. Κατ’ αρχάς, στην κακής ποιότητας δόμηση. Τα σπίτια χτίστηκαν με μικρούς και ακατέργαστους λίθους, με πολύ φτωχό κονίαμα, χωρίς σύνδεση της εσωτερικής και της εξωτερικής πλευράς του τοίχου. Κατά δεύτερον, στην προσθήκη βαριάς πλάκας οροφής από σκυρόδεμα σε τέτοια κτίρια. Κατά τρίτον, στην αυθαίρετη κατεδάφιση εσωτερικών τοίχων και στην υποκατάστασή τους με λεπτότερους, από τούβλα. Κατά τέταρτον, στην απουσία “ξυλοδεσιάς” μέσα στους τοίχους και κάτω από τη στέγη. Τέλος, στις προσθήκες από σκυρόδεμα με μικρότερο ύψος από το κτίριο, που το “εμβολίζουν” οριζόντια σε περίπτωση σεισμού. Στα κτίρια από σκυρόδεμα που έχουν χτιστεί με παλαιότερους αντισεισμικούς κανονισμούς διαπιστώνουμε ότι πρόκειται συνήθως για κτίρια που δεν είχαν συντηρηθεί επαρκώς και για κτίρια σε πιλοτή»
Υπάρχουν πλέον νέες τεχνολογίες, πιο οικονομικές, ώστε να μη χαθεί το «χρώμα» των οικισμών της υπαίθρου.
Σε κάθε περίπτωση, η εγγύτητα του Αρκαλοχωρίου (όπως προ μηνών του Δαμασίου στην Ελασσόνα) στο επίκεντρο του σεισμού λειτούργησε σωρευτικά. «Ο σεισμός έγινε πολύ κοντά στο Αρκαλοχώρι, με αποτέλεσμα η σεισμική επιτάχυνση να είναι 3-4 φορές μεγαλύτερη από αυτές για τις οποίες είχαν σχεδιαστεί οι κατασκευές προ του ’86» λέει ο κ. Σπυράκος.
Οσον αφορά τα διδάγματα από τους πρόσφατους σεισμούς στο Ηράκλειο, στην Ελασσόνα και στη Σάμο, οι ειδικοί εκτιμούν ότι αποδεικνύεται η χρησιμότητα των προσεισμικών ενισχύσεων των παλαιότερων κτιρίων. «Το κόστος μερικής αναβάθμισης ενός κτιρίου είναι σημαντικά μικρότερο από αυτό της πλήρους αναβάθμισης, όμως μπορεί να αποδειχθεί ικανό να αποτρέψει τουλάχιστον την κατάρρευσή του, το οποίο αποτελεί και το ελάχιστο ζητούμενο» εκτιμά ο Αναστάσιος Σέξτος, καθηγητής Αντισεισμικής Μηχανικής στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ και πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος Αντισεισμικής Μηχανικής (ΕΤΑΜ). «Ακριβώς προς αυτή την κατεύθυνση κινείται και η πρόταση της κοινής ομάδας εργασίας ΟΑΣΠ/ΤΕΕ, αναμένοντας από την πολιτεία να θεσμοθετήσει φορολογικά και άλλα κίνητρα για την προσεισμική αναβάθμιση των ιδιωτικών κτιρίων κατά το πρότυπο του προγράμματος SismaBonus της Ιταλίας. Ειδικώς σε ό,τι αφορά κτίρια από τοιχοποιία, τα οποία όπως είδαμε και στους πρόσφατους σεισμούς της Σάμου, της Ελασσόνας και της Κρήτης αποτελούν το κύριο δομικό απόθεμα εκτός των αστικών κέντρων και είναι αρκετά παλαιά, άρα ευάλωτα στη σεισμική δράση, τέτοιες λύσεις μπορεί να περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, και απλά, όχι πολύ δαπανηρά, μέτρα. Για παράδειγμα, την τοποθέτηση ελκυστήρων για τη σύνδεση των απέναντι τοίχων, ώστε να αποφευχθεί η κατάρρευσή τους, βαθύ αρμολόγημα, χρήση ενεμάτων, την κατασκευή αντηρίδων αντιστήριξης υψηλών και εύκαμπτων τοίχων σε εκκλησίες, την καλύτερη σύνδεση αυτών με τη θολοδομία κ.λπ Βασικές αλλά ζωτικές επεμβάσεις, που μειώνουν την πιθανότητα κατάρρευσης. Αυτό που απλούστερα θα λέγαμε “καλύτερα λίγα, στοχευμένα και σε μεγάλη κλίμακα παρά καθόλου”, με σκοπό την προστασία εκείνων των κοινωνικών στρωμάτων που δεν μπορούν να φέρουν το κόστος της πλήρους αναβάθμισης των σπιτιών τους, έχουν όμως το ίδιο ακριβώς δικαίωμα στην προστασία της ζωής τους έναντι σεισμού. Το πρόβλημα είναι οικονομικό και όχι τεχνικό»
«Υπάρχουν τρία σημεία που θέλω να τονίσω σε σχέση με το Ηράκλειο» λέει ο κ. Σπυράκος. «Το πρώτο αφορά την ώρα του σεισμού: είδαμε από βίντεο στην Κρήτη τον κόσμο να πετάγεται έξω τη στιγμή του σεισμού, που όσο κατανοητό κι αν είναι, είναι λανθασμένη αντίδραση. Βγαίνοντας στον δρόμο εκείνη τη στιγμή μπορεί να χτυπηθείς από κάποιο αντικείμενο ή τζάμι και να τραυματιστείς. Το δεύτερο σημείο αφορά την περίοδο πριν από τον σεισμό. Πρέπει ο κόσμος να καταλάβει ότι ένας μηχανικός μπορεί σε μισή ώρα να του υποδείξει ποια χαρακτηριστικά της κατοικίας του είναι ευάλωτα και να προγραμματίσει κάποιες εργασίες. Υπάρχουν νέες τεχνολογίες για τον έλεγχο και τις παρεμβάσεις που είναι πολύ φθηνότερες από το παρελθόν. Το τρίτο σημείο αφορά την επόμενη ημέρα. Οι περισσότερες κατοικίες από λιθοποιία έχουν πληγεί. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να τις κατεδαφίσουμε όλες. Υπάρχουν πολλές που ενδεχομένως μπορούν να επισκευαστούν. Τα πέτρινα σπίτια είναι το “χρώμα” των χωριών μας και δεν θα πρέπει να τα εξαφανίσουμε εν θερμώ»