Ο Γ.Κ. είχε συμπληρώσει ήδη μισή ζωή στη θάλασσα όταν το 1973 στάλθηκε από το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό στον ναύσταθμο του Σαν Ντιέγκο, στην Καλιφόρνια, για να αναστήσει μαζί με συναδέλφους του ένα γερασμένο πλοίο. Το αντιτορπιλικό «SS Rupertus (DD-851)» είχε ναυπηγηθεί το 1945, μετρούσε ήδη αποστολές στους πολέμους της Κορέας και του Βιετνάμ και χρειαζόταν εκτεταμένες επισκευές προτού ενσωματωθεί στον ελληνικό στόλο με την ονομασία «Κουντουριώτης». Επί δέκα μήνες οι Ελληνες μηχανικοί ξήλωναν όλες τις επικίνδυνες για την υγεία σωληνώσεις και μονώσεις αμιάντου, χωρίς μάσκες, γάντια ή ειδικές στολές.
Παρόμοιες εργασίες πραγματοποίησε ο Γ.Κ. και στα πολεμικά πλοία «Σφενδόνη», «Ναυαρίνο», «Λόγχη», «Ναυκρατούσα», «Λέσβος». Αποστρατεύτηκε το 1985 και το καλοκαίρι του 2008 νοσηλεύτηκε στο νοσοκομείο «Σωτηρία» με έντονη δύσπνοια, βάρος στο στήθος, αδικαιολόγητο αίσθημα κόπωσης και αιμόπτυση. Χειρουργήθηκε στον πνεύμονα και διαγνώστηκε ότι έπασχε από καρκίνο με στοιχεία αδενοκαρκινώματος και διήθησης υπεζωκότα. Υποβλήθηκε σε χημειοθεραπεία και παρέμεινε κλινήρης με οξείς πόνους. Εισήχθη εκ νέου στο νοσοκομείο τον Δεκέμβριο του 2008 αντιμετωπίζοντας πλέον και άλλες επιπλοκές και μεταστάσεις του καρκίνου στον εγκέφαλο και απεβίωσε τον Απρίλιο του 2009. Σύμφωνα με τις ιατρικές γνωματεύσεις, η αιτία της νόσου εντοπίζεται στην έκθεσή του και στην εισπνοή ινών αμιάντου κατά την περίοδο της θητείας του.
Χρειάστηκε να περάσουν και άλλα χρόνια μετά τον θάνατο του, ώσπου πρόσφατα, στις 16 Σεπτεμβρίου του 2021, το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών δικαίωσε σε δεύτερο βαθμό την οικογένεια του θανόντος και επιδίκασε αποζημίωση ύψους 60.000 ευρώ στη σύζυγό του και από 40.000 ευρώ σε καθένα από τα τρία παιδιά του. Σύμφωνα με τη δικαστική απόφαση, το Δημόσιο δεν έλαβε ενδεδειγμένα μέτρα για την προστασία του μηχανικού μολονότι γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει την επικινδυνότητα του αμιάντου.
Από το 2016 η «Κ» καταγράφει σε έρευνες τις προσπάθειες για δικαίωση των οικογενειών απόστρατων αξιωματικών του Πολεμικού Ναυτικού που νόσησαν από καρκίνο μετά τη θητεία τους σε παλιά πολεμικά πλοία τα οποία πλέον έχουν παροπλιστεί. Το 2015 με αμετάκλητη απόφαση δικαιώθηκε απόστρατος αξιωματικός που νόσησε με μεσοθηλίωμα και εις βάρος του Δημοσίου επιδικάστηκε αποζημίωση 250.000 ευρώ. Σήμερα, όπως αναφέρει ο δικηγόρος Γιώργος Μόσχος, 20 αντίστοιχες υποθέσεις εκκρεμούν να δικαστούν σε πρώτο βαθμό, πέντε υποθέσεις εκκρεμούν σε δεύτερο βαθμό, ενώ τρεις έχουν δικαστεί στο εφετείο και αναμένονται οι αποφάσεις.
Ο κ. Μόσχος εκπροσώπησε την οικογένεια του Γ.Κ. (έπειτα από παράκληση των οικείων του δεν δημοσιεύεται το πλήρες όνομά του) και επισημαίνει ότι η πρόσφατη απόφαση επικυρώνει «σειρά άλλων αποφάσεων που έχουν ήδη εκδοθεί για το εν λόγω ζήτημα του αμιάντου και των κακοήθων νόσων που προκαλεί στους εργαζομένους».
«Η αναγνώριση της ευθύνης του Δημοσίου δικαιώνει τον πολύχρονο αγώνα των ασθενούντων στρατιωτικών, οι οποίοι υπηρέτησαν την πατρίδα μας υπό ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες, χωρίς δυστυχώς να μεριμνήσει κανείς για την ασφάλειά τους, χωρίς να ληφθεί κανένα μέτρο προστασίας τους και καμία προφύλαξη έναντι του καρκινογόνου αμιάντου, αλλά και χωρίς να τους ενημερώσει κανείς για τον κίνδυνο που διέτρεχαν κατά την καθημερινή επαφή τους με τον αμίαντο», προσθέτει.
Σύμφωνα με τεχνική έκθεση της εταιρείας ΠΛΙΝΙΟΣ Α.Ε., που ειδικεύεται στην ανίχνευση επικίνδυνων υλικών σε εγκαταστάσεις, η κύρια χρήση του αμιάντου είναι ως μονωτικό υλικό σε τοιχοποιίες, οροφές, φράχτες, ηλεκτρογεννήτριες, λέβητες και αγωγούς μεταφοράς ατμού και ζεστού νερού. «Είναι σχεδόν παραδεκτό ότι δεν υπάρχει σχεδόν κανένα πλοίο που να κατασκευάστηκε πριν από το 1985 και να μην περιέχει υλικά αμιάντου», αναφέρεται στη σχετική έκθεση. «Στα πολεμικά πλοία, λόγω των αυξημένων αναγκών σε πυροπροστασία αλλά και λόγω της μη εφαρμογής των γενικών κανονισμών προστασίας των εργαζόμενων, έχει χρησιμοποιηθεί ο αμίαντος σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ ό,τι στα εμπορικά».
Ο αμίαντος είχε χρησιμοποιηθεί στα πλοία και με τη μορφή αμιαντοτσιμέντου, φύλλων ή πλέγματος. Με την τριβή θρυμματίζεται σε μικροσκοπικές ίνες, αόρατες στο γυμνό μάτι, αλλά εξαιρετικά επικίνδυνες. Ο αμίαντος έχει σχετιστεί με βαριές μορφές μη ιάσιμου καρκίνου που εκδηλώνονται από 10 έως και 40 χρόνια μετά την έκθεση.
Η αιτία της νόσου (καρκίνος) από την οποία πέθανε εντοπίζεται στην έκθεσή του στην επικίνδυνη ουσία κατά την περίοδο της θητείας του.
Η ιατρική γνωμάτευση
Στην απόφαση του διοικητικού εφετείου περιλαμβάνεται και η γνωμάτευση γιατρού σχετικά με την επιδείνωση της υγείας του απόστρατου μηχανικού. Επισήμανε ότι ο θανών είχε διακόψει το κάπνισμα περίπου 20 έτη πριν από την εκδήλωση της νόσου και ήταν αδύνατο να συνδεθεί ο θάνατός του με τις καπνιστικές του συνήθειες. Ανέφερε ακόμη ότι η ταχεία τοπική υποτροπή της νόσου, παρά την τρίμηνη χημειοθεραπεία που είχε προηγηθεί, είναι χαρακτηριστική σε περιπτώσεις με άμεση αιτιολογική συνάφεια από την έκθεση σε αμίαντο.
Το δευτεροβάθμιο δικαστήριο έκρινε ότι το ελληνικό Δημόσιο όφειλε ήδη από τη δεκαετία του ’70 να γνωρίζει για τις βλαπτικές συνέπειες του αμιάντου. Ενδεικτικά στην απόφαση σημειώνεται ότι ήδη από τις 22/11/1973 στη δήλωση του Συμβουλίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ο αμίαντος αναφέρεται ως καρκινογόνος παράγοντας. Ακόμη, στις 29/6/1978 στο ψήφισμα του Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων γίνεται αναφορά στην ανάγκη λήψης μέτρων προστασίας των εργαζομένων από ορισμένες ιδιαιτέρως τοξικές ουσίες, όπως ο αμίαντος.
Η Ελλάδα δεν αποτελούσε μέλος των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων εκείνη την περίοδο, αλλά σύμφωνα με το διοικητικό εφετείο τα συγκεκριμένα κείμενα ήταν «μια θεσμική πηγή αξιόπιστης ενημέρωσης που έπρεπε να είχε ληφθεί υπόψη από το ελληνικό Δημόσιο».
Ενας συνάδελφος του Γ.Κ., ο οποίος συμμετείχε μαζί του σε επισκευές στα πλοία «Κουντουριώτης» και «Ναυκρατούσα» ανέφερε στη μαρτυρία του ότι οι μηχανικοί εκτέθηκαν κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας τους σε τεράστιες ποσότητες αμιάντου χωρίς καμία μέριμνα προστασίας. «Επρεπε να θέτουμε σε λειτουργία, να συντηρούμε και να αποκαθιστούμε βλάβες μηχανημάτων, όπως μηχανές, λέβητες, σωληνώσεις, αντλίες. Τα περισσότερα πλοία ήταν αρκετά παλιά και με βεβαρυμένο επιχειρησιακό ιστορικό, καθώς είχαν συμμετάσχει σε πολλές πολεμικές επιχειρήσεις. Το “Κουντουριώτης” ήταν ήδη 30 ετών και σε άθλια κατάσταση», τόνισε. «Ξηλώσαμε όλες τις σωληνώσεις και όλες τις μονώσεις αμιάντου και τοποθετήσαμε νέες με τα ίδια μας τα χέρια. Εμάς ποτέ κανείς δεν μας ενημέρωσε ώστε να λάβουμε τις αναγκαίες προφυλάξεις».