Έρευνα – Ανάλυση: καθ. Γιάννης Μανιάτης
Με τη συνεργασία των μεταπτυχιακών φοιτητών/τριών: Ιωάννας Βούλγαρη, Αφροδίτης Μανώλη, Ιωάννη Ταρνάρη
Τα σενάρια για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου
Η συγκριτική παρουσίαση των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στα διάφορα σενάρια της Διακυβερνητικής Επιτροπής Κλιματικής Αλλαγής των Ηνωμένων Εθνών (IPCC) σύμφωνα με τις εθνικές δεσμεύσεις, στις οποίες περιλαμβάνονται και οι μεταβολές χρήσεων γης καθώς και η αποψίλωση δασών, καταγράφει εξαιρετικά απογοητευτικά αποτελέσματα.
Προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος για αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω των 2° C, ή ακόμη καλύτερα, έως 1,5° C, οι μειώσεις των εκπομπών που χρειάζονται είναι σημαντικά περισσότερες από αυτές για τις οποίες έχουν ήδη δεσμευθεί τα κράτη των Ηνωμένων Εθνών.
Σύμφωνα και με τις δηλώσεις του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, οι δεσμεύσεις αυτές δεν ξεπερνούν το 25% των αναγκαίων παρεμβάσεων και «αποτελούν εισιτήριο χωρίς επιστροφή προς την καταστροφή».
Κλιματική ουδετερότητα
Ευρωπαϊκή Ενωση, ηνωμένες Πολιτείες, Ιαπωνία και Καναδάς δεσμεύονται για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, με μειώσεις που έχουν ξεκινήσει τα τελευταία 20 χρόνια (ιδιαίτερα για την Ε.Ε.-27). Αντίθετα, οι αναδυόμενες οικονομίες (emerging markets), στις οποίες περιλαμβάνονται και οι μεγάλοι ρυπαντές Κίνα, Ινδία, Ρωσία και Ινδονησία, δείχνουν να ακολουθούν για τουλάχιστον τα επόμενα 10 χρόνια αυξητική πορεία.
Μείωση των επενδύσεων για υδρογονάνθρακες
Τo 58% της παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου προέρχεται από τις κρατικές εταιρείες πετρελαίου (NOCs) (Gazprom, Qatar Petroleum, Saudi Aramco, Sonatrach, Chinese NPC, PetroChina, Petrobras κ.ά.). Το 28% της παραγωγής προέρχεται από μικρομεσαίες ανεξάρτητες εταιρείες (independents – π.χ. εταιρείες σχιστολιθικού πετρελαίου και αερίου στις ΗΠΑ). Το εναπομένον 14% προέρχεται από τις πολύ μεγάλες εταιρείες (Μajors) στις οποίες θεωρείται ότι ανήκουν BP, Chevron, Eni, ExxonMobil, Royal Dutch Shell, TotalEnergies, ConocoPhillips. Τελευταία, οι Majors, υπό την πίεση κοινωνιών, αποφάσεων γενικών συνελεύσεων μετόχων και αποφάσεων δικαστηρίων, μειώνουν σημαντικά τις επενδύσεις τους σε έρευνα και ανάπτυξη υδρογονανθράκων και φιλοδοξούν να μετασχηματιστούν σε ενεργειακές εταιρείες που θα έχουν και ισχυρό χαρτοφυλάκιο Aνανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Το κενό στην αγορά προφανώς θα καλυφθεί από τις NOCs (ο ΟΠΕΚ αναμένει αύξηση της συμμετοχής του στην παγκόσμια παραγωγή της τάξης του 5%-10%), με ό,τι αυτό σημαίνει για την αλλαγή των γεωπολιτικών ισορροπιών και την ασφάλεια εφοδιασμού της Ε.Ε.
Το φυσικό αέριο
Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας – ΙΕΑ, η σημερινή παγκόσμια κατανάλωση φυσικού αερίου (3.800-4.000 δισ. κυβ. μέτρα-bcm) είτε θα παραμείνει στα ίδια επίπεδα μέχρι το 2030 (στο σενάριο βιώσιμης ανάπτυξης – SDS) είτε μπορεί να ξεπεράσει τις 4.500 bcm (στο σενάριο δηλωμένων εθνικών πολιτικών – STEPS). Για το 2040 οι εκτιμήσεις δίνουν μείωση της τάξης του 30% σε σχέση με τη σημερινή κατανάλωση φυσικού αερίου. Για το 2050 (στο σενάριο μηδενικών εκπομπών – NΖE) η συμμετοχή των υδρογονανθράκων θα είναι περίπου 20%.
Ανάγκη της Ε.Ε. να αξιοποιήσει δικούς της πόρους
Η διαχρονική εξέλιξη των τιμών πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα ανά περιοχή (ΗΠΑ, Ιαπωνία, Ε.Ε.) το διάστημα 2010-2021, αναδεικνύει το διαρκώς φθηνότερο φυσικό αέριο στις Ηνωμένες Πολιτείες (σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα ανταγωνισμού επιχειρήσεων) σε σχέση με την Ευρώπη και ακόμα περισσότερο με την Ιαπωνία. Για άλλη μια φορά, αναδεικνύεται η ανάγκη της Ευρωπαϊκής Ενωσης να αξιοποιήσει τους δικούς της πόρους, με ιδιαίτερη έμφαση στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου (όπου περιλαμβάνονται και τα κοιτάσματα της Ελλάδας), η οποία αποτελεί τη μοναδική νέα πηγή τροφοδοσίας της Ενωσης με φυσικό αέριο.
Ενεργειακή εξάρτηση
To θέμα της ενεργειακής ασφάλειας της Ε.Ε. παίρνει νέες διαστάσεις λόγω της πράσινης μετάβασης, δεδομένου ότι η Ευρώπη εξαρτάται απολύτως από εισαγωγές σε ενεργειακά αγαθά: από εισαγωγές πετρελαίου κατά 85%, στερεών ορυκτών καυσίμων 45%, φυσικού αερίου 75% και στο σύνολο των προϊόντων 55%.
