Ο φετινός Οκτώβριος θα μείνει στην Ελλάδα συνυφασμένος με τον καρκίνο του μαστού, όχι μόνο επειδή είναι παγκοσμίως ο Μήνας Πρόληψης και Ενημέρωσης για τη συγκεκριμένη μορφή του. Η Φώφη Γεννηματά που πάλεψε με γενναιότητα τη νόσο για 13 χρόνια, μίλησε πολλές φορές δημοσίως για τη συμπόρευση με την ασθένεια και τη σημασία της πρόληψης. Εφυγε από τη ζωή στις 25 Οκτωβρίου, την Παγκόσμια Ημέρα για τον Καρκίνο του Μαστού, συνοδευόμενη από πανελλαδική θλίψη και συγκίνηση. «Θα μείνει η παρακαταθήκη αυτής της απώλειας», λέει στην «Κ» η Παρασκευή Μιχαλοπούλου, πρόεδρος του Πανελλήνιου Συλλόγου Γυναικών με Καρκίνο Μαστού «Aλμα Ζωής», τονίζοντας πως κάθε γυναίκα που μιλάει δημόσια για την ασθένεια βάζει το λιθαράκι της. «Οταν όμως αυτή η γυναίκα καθορίζει πράγματα», αναφέρει σε σχέση με τη Φώφη Γεννηματά, «δεν βάζεις ένα λιθαράκι – γίνεσαι πολύ καθοριστικός πυλώνας για να σπάσει το ταμπού και να μιλήσουμε για την πρόληψη».
Την Τετάρτη ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε την καθιέρωση ενός πιλοτικού προγράμματος για την πρόληψη του καρκίνου, που θα φέρει το όνομα Φώφη Γεννηματά, στο πλαίσιο του οποίου γυναίκες μεταξύ 50 και 69 ετών θα έχουν δωρεάν πρόσβαση σε προσυμπτωματικές εξετάσεις για τον καρκίνο του μαστού, ενώ όλες θα ειδοποιούνται με μήνυμα για το ετήσιο ραντεβού τους.
Στην περίπτωση του καρκίνου του μαστού, η πρόληψη μεταφράζεται στη διεργασία προληπτικών εξετάσεων, κατά βάση μαστογραφίας, για την οποία οι ειδικοί λένε ότι είναι απαραίτητη για τις γυναίκες ηλικίας 40 και άνω – «αυτή είναι η ηλικία που εμφανίζεται πιο συχνά ο καρκίνος», τονίζει στην «Κ» ο Ευάγγελος Φιλόπουλος, χειρουργός και διευθυντής της Κλινικής Μαστού του Αντικαρκινικού Νοσοκομείου «Αγιος Σάββας», και πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας. Δεν είναι υπερβολικό που διεθνώς ένας ολόκληρος μήνας αφιερώνεται, συμβολικά αλλά και στην πράξη μέσω ποικίλων δράσεων, στην ενημέρωση και στην επαγρύπνηση των γυναικών σχετικά με τον καρκίνο του μαστού – είναι ο πιο διαδεδομένος στον κόσμο, και βεβαίως ο πιο συχνός ανάμεσα στις γυναίκες.
2,3 εκατομμύρια γυναίκες με καρκίνο του μαστού το 2020
Στο πλαίσιο του προγράμματος πρόληψης «Φώφη Γεννηματά», γυναίκες 50-69 ετών θα έχουν δωρεάν πρόσβαση σε προσυμπτωματικές εξετάσεις για τον καρκίνο του μαστού.
Το 2020, 2,3 εκατομμύρια γυναίκες διαγνώστηκαν παγκοσμίως με καρκίνο του μαστού, ενώ 685.000 έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας της νόσου, σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. «Μέχρι το τέλος του 2020», σύμφωνα με τον ΠΟΥ, «υπήρχαν στον κόσμο 7,8 εκατομμύρια γυναίκες εν ζωή οι οποίες διαγνώστηκαν με καρκίνο τα τελευταία 5 χρόνια». Στην Ελλάδα, 7.772 γυναίκες διαγνώστηκαν με καρκίνο του μαστού το 2020, σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Παρατηρητηρίου Καρκίνου, δηλαδή το 12% των νέων καρκινοπαθών που διαγνώστηκαν το 2020 στη χώρα, λέει ο κ. Φιλόπουλος.
«Θα πρέπει όσο μπορούμε να ευαισθητοποιήσουμε τις γυναίκες στο θέμα του καρκίνου του μαστού», τονίζει στην «Κ» ο Χρήστος Μαρκόπουλος, καθηγητής Χειρουργικής στην Ιατρική Σχολή Αθηνών με εξειδίκευση στον μαστό και πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Τμήματος Χειρουργικής Μαστού της European Union of Medical Specialists. «Από μία ηλικία και μετά, πρέπει να κάνουν ελέγχους, χρειάζονται κάποιες καμπάνιες όπως αυτή του Οκτωβρίου για να μαθαίνουν οι γυναίκες ότι αυτός είναι ο συχνότερος καρκίνος που τις αφορά, και ότι είναι καρκίνος δυνητικά ιάσιμος», συμπληρώνει. «Το βασικότερο», τονίζει ο κ. Μαρκόπουλος, «είναι να διαγνωστεί έγκαιρα».
«Η πρόληψη», στην περίπτωση του συγκεκριμένου καρκίνου, λέει ο κ. Φιλόπουλος, «δεν είναι όπως στον καρκίνο του πνεύμονα, που αν κόψεις το τσιγάρο πέφτει το ποσοστό του», δηλώνει, «ούτε είναι πρόληψη όπως το τεστ Παπ». «Η μαστογραφία σού λέει αν έχεις ή δεν έχεις καρκίνο – όταν το βρίσκεις πολύ νωρίς, οι θεραπείες είναι πολύ αποτελεσματικές», τονίζει. «Ο στόχος είναι να πιάσουμε καρκίνους κάτω από ένα εκατοστό», σημειώνει ο κ. Μαρκόπουλος, «στα 2-3 εκατοστά, θα κάνουμε πολλά πράγματα, αλλά δεν είναι το ίδιο». Η Ελλάδα, συμπληρώνει, παραμένει μία από τις λίγες χώρες όπου μιλάμε κυρίως για το πώς μπορεί μια γυναίκα να αυτοεξεταστεί, κι αυτό είναι λάθος, είναι διαδικασία που παραπέμπει σε δεκαετίες πριν – μια γυναίκα μπορεί να αντιληφθεί πως έχει καρκίνο 2-3 εκατοστών μέσω της ψηλάφησης, ενώ στόχος είναι η πρώιμη, έγκαιρη διάγνωση.
Θα πρέπει, αναφέρει, να αλλάξουν κάποιες κοινωνικές αντιλήψεις, όπως οι εξής: ότι δεν συμβαίνει σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας –ισχύει το αντίθετο, τονίζει ο κ. Μαρκόπουλος–, το ότι δεν παθαίνεις καρκίνο αν δεν έχεις κάποιους από τους παράγοντες κινδύνου –παραδείγματος χάριν, παχυσαρκία, εγκυμοσύνες μετά τα 35, ποτό, οιστρογόνα–, ότι η ακτινοβολία της μαστογραφίας μπορεί να οδηγήσει σε καρκίνο, ότι αν δεν υπάρχει κληρονομικότητα δεν θα νοσήσεις. Η κληρονομικότητα φυσικά αυξάνει το ρίσκο – ο κ. Μαρκόπουλος λέει πως οι κληρονομικοί καρκίνοι εμφανίζονται σε πιο νεαρή ηλικία και είναι συνήθως πιο επιθετικοί, αλλά μπορεί κανείς μέσω γενετικού τεστ να ανιχνεύσει αν έχει κληρονομήσει τα γονίδια BRCA-1 και BRCA-2, όπως η Αντζελίνα Τζολί, και αν θέλει να προβεί σε προφυλακτική χειρουργική επέμβαση – μαστεκτομή ή αφαίρεση ωοθηκών.
Παρ’ όλα αυτά, στην πλειονότητά τους οι καρκίνοι του μαστού είναι «σποραδικοί», αναφέρει ο κ. Μαρκόπουλος – πάρα πολλές γυναίκες που δεν έχουν κληρονομικότητα ή κάποιον επιβαρυντικό παράγοντα, νοσούν. «Να πειστούν οι γυναίκες να κάνουν μαστογραφίες», τονίζει, σε εξειδικευμένα μέρη με μεγάλη εμπειρία στον μαστό.
Τόλμη και θεραπεία
«Στην Ελλάδα, δεν έχει δοθεί όση σημασία θα έπρεπε στην πρόληψη», αναφέρει ο κ. Φιλόπουλος, ενώ ο ίδιος και ο κ. Μαρκόπουλος τονίζουν πως αποτελεί πρόβλημα το ότι στη χώρα εδώ και χρόνια δεν καταγράφονται δεδομένα σχετικά με τα νέα περιστατικά, κάτι που πρόσφατα έχει αρχίσει να αλλάζει. Σταθερή, σύμφωνα με τον κ. Μαρκόπουλο, παραμένει η θνησιμότητα τα τελευταία 30 χρόνια, παρόλο που οι ασθενείς αυξάνονται – «κάνουμε διάγνωση σε πιο πρώιμα στάδια», τονίζει. Παρ’ όλα αυτά, σημειώνει πως υπάρχουν πάντα γυναίκες που δεν έχουν έγκαιρη διάγνωση εξαιτίας παραγόντων που δύσκολα αλλάζουν, όπως είναι η «ανεπάρκεια μέσων εκεί όπου ζουν» ή ο φόβος να επισκεφθούν τον γιατρό, καταλήγοντας να πηγαίνουν όταν πια είναι σε προχωρημένο στάδιο. Ωστόσο «η ορατότητα στον δημόσιο λόγο» μετράει. «Καλά κάνουν πολιτικοί και διάσημοι και το αναφέρουν», λέει ο κ. Φιλόπουλος. «Ο “καρκίνος”», επισημαίνει ο κ. Μαρκόπουλος, «τρομάζει σαν λέξη». «Το γεγονός πως βγήκαν άνθρωποι που τους ξέρει ο κόσμος και τους εμπιστεύεται να το πουν “καρκίνο”, να μιλήσουν για τις εξετάσεις, οι ενέργειες της ιατρικής κοινότητας, των συλλόγων καρκινοπαθών και εθελοντών – όλα αυτά έχουν συμβάλει να μην είναι πια ταμπού, έχει περάσει η πεποίθηση ότι το να έχεις καρκίνο, ειδικά του μαστού, δεν σημαίνει ότι θα πεθάνεις».