«Καλωσορίσατε σε τούτη την πλατεία και ας στάθηκε αφορμή μια θλιβερή αιτία». Η επίσκεψη της Προέδρου της Δημοκρατίας στις πληγείσες περιοχές της Κρήτης, την περασμένη Κυριακή, ξεκίνησε με μαντινάδα, τσικουδιές και αφηγήσεις των κατοίκων για τις δραματικές στιγμές που έζησαν το πρωί της 27ης Σεπτεμβρίου.
«Με το που ξεκίνησε ο σεισμός ένιωσα σαν να είμαι ένα καρυδότσουφλο πάνω σε μια κουβέρτα που τινάζει μια νοικοκυρά στον αέρα. Θεωρούσα πως θα βγω από το σπίτι μου και θα είναι όλη η Κρήτη γκρεμισμένη», διηγήθηκε ο Μάρκος Κοκολάκης, πρόεδρος του συλλόγου σεισμοπαθών του Δήμου Μινώα Πεδιάδας. Ολοι οι κάτοικοι είχαν από μια αντίστοιχη ιστορία να πουν στην κ. Κατερίνα Σακελλαροπούλου. Τη συνοδεύσαμε στο ταξίδι αυτό και καταγράψαμε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην περιοχή. Ολα όσα της είπαν πως έχουν καταφέρει, αλλά και αυτά που τους προβληματίζουν για το μέλλον. Οι περισσότεροι νιώθουν ακόμα και σήμερα μεγάλη ανασφάλεια λόγω της έντονης μετασεισμικής δραστηριότητας αλλά κυρίως γιατί αντιλαμβάνονται πως η επιστροφή σε μια κανονικότητα είναι ακόμα μακριά μετά μια τόσο μεγάλη φυσική καταστροφή.
Το χρονικό
Την ημέρα του σεισμού, η Πρόεδρος βρισκόταν σε ένα συνέδριο στο Ναύπλιο. Οταν την ενημέρωσαν, βγήκε από την αίθουσα και επικοινώνησε με τον υπουργό Πολιτικής Προστασίας Χρήστο Στυλιανίδη και τον περιφερειάρχη Σταύρο Αρναουτάκη. Με τον κ. Αρναουτάκη είχαν βρεθεί μια εβδομάδα νωρίτερα πάλι στο Ηράκλειο σε μια εκδήλωση. Τώρα όμως στο τηλεφώνημα το κλίμα ήταν τελείως διαφορετικό. «Αγωνιούσαμε για τους ανθρώπους. Εκτοτε περίμενα την αφορμή για να κατέβω στην Κρήτη και συνεχώς ενημερωνόμουν για την κατάσταση στην περιοχή», εξηγεί στην «Κ» η κ. Σακελλαροπούλου.
Τις πρώτες ημέρες μετά τον σεισμό, ακόμα και εκείνοι των οποίων τα σπίτια δεν είχαν κάποιο θέμα φοβούνταν να μείνουν μέσα. Κάποιες οικογένειες είχαν μετακομίσει σε συγγενείς ή φίλους, πολλοί ήταν όμως εκείνοι που χρειάστηκαν στέγη. Το σχέδιο «Εγκέλαδος» της Πολιτικής Προστασίας ενεργοποιήθηκε άμεσα και μέσα σε λίγες ώρες στήθηκαν σκηνές. Υπήρχαν κάποια προβλήματα –όπως, για παράδειγμα, το ότι δεν είχε γίνει πρόβλεψη πέρα από τα ράντζα να υπάρχουν σεντόνια, κουβέρτες ή υπνόσακοι– αλλά αντιμετωπίστηκαν γρήγορα.
Σήμερα, σαράντα ημέρες μετά, το κέντρο του Αρκαλοχωρίου, που άλλοτε έσφυζε από ζωή, παραμένει αποκλεισμένο και ερημωμένο. Εκεί αλλά και σε άλλα χωριά της περιοχής έχουν καταρρεύσει παλιά οικήματα, μπαλκόνια, ενώ στα περισσότερα σπίτια και καταστήματα οι ρωγμές είναι εμφανείς: 4.000 κατοικίες κρίθηκαν ακατάλληλες, πάνω από 12.000 έχουν υποστεί ζημιές. Οι άστεγοι έχουν πλέον βγει από τις σκηνές και μένουν ή σε ξενοδοχεία που προορίζονταν για αιτούντες άσυλο ή σε ράντζα σε κλειστά γήπεδα. Πολλοί βρίσκονται ακόμα και σήμερα στο Ηράκλειο.
«Αγωνιούσαμε για τους ανθρώπους. Εκτοτε περίμενα την αφορμή για να κατέβω στην Κρήτη και συνεχώς ενημερωνόμουν για την κατάσταση», εξηγεί στην «Κ» η κ. Σακελλαροπούλου.
«Μας λένε όμως πως δεν θέλουν να γυρίσουν πίσω, και αυτός είναι ο μεγαλύτερος φόβος μας. Πως θα ερημώσουν τα χωριά μας», είπε στην Πρόεδρο ο κ. Αρναουτάκης. Η προτεραιότητά τους, της εξήγησε, είναι να ανοικοδομηθούν τα χωριά που υπέστησαν σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή. Είναι όμως περίπλοκο, γιατί κάποιοι οικισμοί δεν μπορεί να ξαναχτιστούν στο ίδιο σημείο. Ολόκληρα χωριά θα πρέπει να μετακινηθούν. Και αυτό θέλει χρόνο και βέβαια χρήματα.
Οι δυσκολίες
Οι κάτοικοι παραπονέθηκαν πως ενώ το πρώτο διάστημα όλα κινήθηκαν γρήγορα, τώρα είναι κάπως στάσιμα. Ο πρόεδρος του συλλόγου σεισμοπαθών, Μάρκος Κοκολάκης, ήταν λιγότερο διπλωματικός: «Πέρα από τη φυσική καταστροφή έχουμε να αντιμετωπίσουμε και ένα άλλο τέρας: τη γραφειοκρατία». Πλέον τα μέλη του συλλόγου έχουν δημιουργήσει 11 ομάδες εργασίας –ανασυγκρότησης χωροταξικού, οικονομικών ενισχύσεων, για εκπαιδευτικά ζητήματα κ.ο.κ.– και στόχος τους είναι να πιέζουν καθημερινά τα αρμόδια υπουργεία και τις υπηρεσίες για απαντήσεις αλλά και μεγαλύτερη ταχύτητα στις διαδικασίες.
«Αγωνιούμε γιατί μαθαίνουμε, για παράδειγμα, πως σε άλλες περιοχές, όπως η Μυτιλήνη, που χτυπήθηκε από σεισμό το 2017, από τους 600 φακέλους των σεισμοπλήκτων μόνο για τους 60 έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία», εξηγεί ο κ. Κοκολάκης. Ακόμα και εκείνοι των οποίων τα σπίτια δεν αντιμετωπίζουν τόσο μεγάλο πρόβλημα ανησυχούν: «Επειδή τα σπίτια μας δεν είναι σε προτεραιότητα σε σχέση με άλλα που είναι σε χειρότερη κατάσταση, καθυστερεί η αξιολόγηση και άρα η επισκευή τους. Αλλά με την κακοκαιρία θα επιδεινωθεί η κατάσταση», της είπαν. Κάποιος πρόσθεσε πως στο νέο ΦΕΚ προβλέπεται αποζημίωση μόνο για ένα κτίσμα, τη στιγμή που –ειδικά στο Αρκαλοχώρι, που είναι κέντρο εμπορικό– πολλοί κάτοικοι είναι ιδιοκτήτες και ενός δεύτερου ακινήτου – καταστήματος. Η πρόεδρος τους άκουγε και κάποιος από την ομάδα της κρατούσε σημειώσεις.
Στο σχολείο
Οι τοπικοί φορείς ήθελαν να οργανώσουν επίσκεψη σε ένα από τα σχολεία, αλλά από την Προεδρία δεν ήθελαν τα παιδιά να αναγκαστούν να παρευρεθούν εκεί κυριακάτικα. Σε κάποιο σημείο της διαδρομής, όμως, είδαν ιδιαίτερη κινητικότητα σε ένα σχολικό προαύλιο και αυθόρμητα, εκτός προγράμματος, έκαναν μια στάση. Είχαν οργανώσει αιμοδοσία για τις ανάγκες ενός απόφοιτου μαθητή και υπήρχε μεγάλη ανταπόκριση. Το συγκεκριμένο κτίριο είχε ελεγχθεί τρεις φορές και ήταν από τα πρώτα που είχε λειτουργήσει δώδεκα ημέρες μετά τον σεισμό.
Μπαίνοντας σε μια τυχαία τάξη, την προσοχή της Προέδρου τράβηξε μια εργασία των παιδιών στον τοίχο. Με αφορμή την εθνική μας εορτή, τα παιδιά είχαν κληθεί να γράψουν σε τι λένε «όχι». Κάποια είχαν απαντήσει «όχι στον πόλεμο», άλλα στον καβγά ή στη βία. Ολοι όμως οι μαθητές ανεξαιρέτως είχαν συμπεριλάβει ένα μεγάλο «όχι στους σεισμούς». Κάποιοι γονείς τής ανέφεραν πως τα παιδιά τους φοβούνταν ακόμα και να βγουν έξω για παιχνίδι. «Είναι ακόμα τρομοκρατημένα και σε κατάσταση σοκ», της είπαν. «Είναι απόλυτα λογικό, αλλά θα περάσει και αυτό», απάντησε η κ. Σακελλαροπούλου.
Αργότερα μας είπε πως και εκείνη, τόσα χρόνια μετά τους σεισμούς που είχε ζήσει στην Αθήνα, θυμάται με απίστευτη λεπτομέρεια το τι έκανε εκείνες τις στιγμές: Στον πρώτο μεγάλο σεισμό ήταν στο σπίτι της και στον επόμενο ήταν στο αυτοκίνητο, οδηγούσε και δεν τον είχε νιώσει, αλλά είχε τεράστια αγωνία γιατί η κόρη της ήταν μόνη της στο σπίτι.
Η κινητοποίηση των εθελοντών και τα προβλήματα
Στις αρχές Οκτωβρίου ήταν προγραμματισμένο να διεξαχθεί γύρω από το Αρκαλοχώρι ο 6ος ημιμαραθώνιος Κρήτης, ο πέμπτος μεγαλύτερος στην Ελλάδα. Από τον αθλητικό σύλλογο-διοργανωτή έστειλαν αμέσως ενημέρωση στους συμμετέχοντες πως ακυρωνόταν, αλλά είδαν με έκπληξη πως πολλοί από τους δρομείς είχαν αποφασίσει να κατέβουν ούτως ή άλλως για να βοηθήσουν εθελοντικά. Το ίδιο έκανε και κόσμος απ’ όλη την Κρήτη. «Συνειδητοποιήσαμε όμως πως παρότι οι ανάγκες ήταν τεράστιες και η προσφορά μεγάλη, υπήρχε κίνδυνος μέσα στο χάος των ημερών να χαθεί η ευκαιρία να βοηθήσουν ουσιαστικά», εξηγεί ο Γιώργος Αλεβιζάκης, μέλος του συλλόγου.
Πήραν το πράσινο φως από τον δήμαρχο και ανέλαβαν δράση. Ενας προγραμματιστής από την παρέα έφτιαξε ένα ηλεκτρονικό σύστημα και όποιος ενδιαφερόταν έκλεινε «ραντεβού» για να βοηθήσει εθελοντικά ένα συγκεκριμένο τρίωρο μιας μέρας. Για 23 ημέρες, πάνω από 1.000 εθελοντές «έκλεισαν» βάρδια στην πλατφόρμα και βοήθησαν στα συσσίτια ή στην αποθήκη, όπου συγκεντρώνονταν είδη πρώτης ανάγκης απ’ όλη την Ελλάδα. Εκεί βέβαια δεν έλειψαν και οι… εκπλήξεις. Οπως ένα νυφικό, μια στολή αστροναύτη ή ψηλοτάκουνες γόβες που είχαν στείλει για τους σεισμοπλήκτους. Κάποιοι γέλασαν και ευχήθηκαν να έρθει γρήγορα η στιγμή που θα τα χρησιμοποιήσουν. Αλλοι ένιωσαν προσβεβλημένοι: «Βοηθώ σημαίνει σέβομαι, όχι ξεσκαρτάρω πατάρι, ντουλάπα», είχε δηλώσει τότε ένας από τους εθελοντές.
Δίπλα ακριβώς από την αποθήκη, οι άνθρωποι του δήμου δουλεύουν όλο αυτό το διάστημα πυρετωδώς για να κατασκευαστεί εγκαίρως ο οικισμός που θα φιλοξενήσει όσους δεν έχουν εξασφαλίσει στέγη. Την ημέρα της επίσκεψης της Προέδρου, ο δήμαρχος κ. Φραγκάκης ξεκλείδωσε ένα από τα κοντέινερ για να της δείξει το εσωτερικό: Δύο μικρά δωμάτια, ένα για ύπνο και στο άλλο η κουζίνα και ένα μπάνιο – είχαν ήδη εγκαταστήσει τις ηλεκτρικές συσκευές που είχε προσφέρει η Πρόεδρος στον δήμο. «Προσπαθούμε να τα κάνουμε όσο πιο ανεκτά γίνεται, γιατί ξέρουμε πως μπορεί να χρειαστεί να μείνουν εδώ για χρόνια», της εξήγησε και μίλησε ανοικτά για τα γραφειοκρατικά προβλήματα που συχνά αντιμετωπίζει. Οπως για παράδειγμα την καθυστέρηση της σύνδεσης από τη ΔΕΗ, η οποία δεν έμοιαζε να αντιλαμβάνεται το κατεπείγον του συγκεκριμένου αιτήματος. «Ξέρετε πόσες φορές έχει χρειαστεί να φτάσουμε σε γραφείο υπουργού ή ακόμα και του πρωθυπουργού για να εγκριθεί κάτι;», της είπε.
«Εγώ όπου μπορώ θα μιλήσω για τα προβλήματα. Τα ξέρουν οι αρμόδιοι, αλλά βοηθάει να τα ακούν και από εμένα».
Οι άνθρωποι του δήμου, της περιφέρειας αλλά και της Εκκλησίας γρήγορα πάντως κατάλαβαν πως χωρίς άριστη συνεργασία μεταξύ τους –και μερικές φορές με χιούμορ– δεν θα τα έβγαζαν πέρα. Στο γεύμα που της παρέθεσαν λίγο πριν φύγει, μοιράστηκαν μια ιστορία: Τις πρώτες ημέρες, ο κ. Αρναουτάκης προσπαθώντας να εξασφαλίσει φαγητό επικοινώνησε με τον μητροπολίτη Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάννου Ανδρέα. Ηξερε πως η Μητρόπολη είχε μεγάλη εμπειρία από συσσίτια και ζήτησε να αναλάβει ένα κομμάτι της σίτισης. Το έκαναν για μέρες, αλλά κάποια στιγμή ο μητροπολίτης του τηλεφώνησε και διστακτικά του ζήτησε μια «ευλογία» για τους ανθρώπους που απασχολούσε καθημερινά για το μαγείρεμα. Ο κ. Αρναουτάκης κανόνισε αμέσως να σταλούν χρήματα για να καλύψουν τα έξοδα και η «ευλογία» έγινε έκτοτε το αστείο στις μεταξύ τους συνεννοήσεις.
«Δεν παίζεστε!», τους είπε η Πρόεδρος, όταν από κοινού περιφερειάρχης και μητροπολίτης της είπαν την ιστορία γελώντας. Το δώρο που της έκαναν από τον δήμο ήταν συμβολικό: Μία χρυσή καρφίτσα, με δύο αντικριστές μέλισσες, που κρατούν μια κηρήθρα, βάζοντας η καθεμιά μία σταγόνα μέλι μέσα σε αυτήν. «Eτσι και εμείς συμπορευόμαστε», της είπε ο δήμαρχος της περιοχής, κ. Φραγκάκης.
«Είναι το ελληνικό μεγαλείο που βγαίνει στα δύσκολα», θα πει αργότερα στην «Κ» η κ. Σακελλαροπούλου για το πώς λειτούργησαν η κοινωνία των πολιτών και όλοι οι φορείς μαζί. Οι ιστορίες αλληλεγγύης και συνεργασίας που άκουσε τη συγκίνησαν, και επίσης το ότι σε κάθε χωριό που επισκέφθηκε, παρά τις δυσκολίες, είχαν στήσει από μια μικρή γιορτούλα για να την υποδεχθούν. «Εύχομαι να τα ξαναπούμε σύντομα σε καλύτερες συνθήκες», τους ευχήθηκε φεύγοντας. Οι κάτοικοι την αποχαιρετούσαν με μια παράκληση: «Μη μας ξεχάσετε».
Στο ταξίδι της επιστροφής τη ρωτήσαμε τι μπορεί να κάνει η ίδια. «Εγώ όπου μπορώ θα μιλήσω για τα προβλήματα. Τα ξέρουν οι αρμόδιοι, αλλά βοηθάει να τα ακούνε και από εμένα. Και βέβαια πρέπει να τα ακούσουν και οι ιδιώτες που έχουν τη δυνατότητα να βοηθήσουν και ήδη το έχουν κάνει με δωρεές. Θα πρέπει να συνεχίσουν, γιατί οι ανάγκες είναι τεράστιες».
Την εβδομάδα που μας πέρασε, οι πρώτες 16 οικογένειες μετακόμισαν στον καταυλισμό. Μπορεί οι συνθήκες εκεί να μην είναι ιδανικές και οι άνθρωποι να ανυπομονούν να επιστρέψουν σε ένα κανονικό σπίτι, αλλά τουλάχιστον είχαν ένα καλό νέο: Το υπουργείο Υποδομών θα λειτουργήσει αμέσως στο Ηράκλειο ένα γραφείο που θα διαχειρίζεται αποκλειστικά τους φακέλους τους. Η ομάδα του συλλόγου σεισμοπαθών, που είχε συντάξει και αποστείλει στην Πρόεδρο ένα υπόμνημα με όλα τα προβλήματα και τα αιτήματα (και το συγκεκριμένο ήταν από τα βασικά), δήλωσε στην «Κ» πως είναι για πρώτη φορά συγκρατημένα αισιόδοξη για την πορεία των υποθέσεών της.
