Ηταν Σαββατόβραδο, 30 Οκτωβρίου, λίγο πριν από τα μεσάνυχτα, όταν ο 47χρονος Δημήτρης Ασημάκης, πατέρας δύο παιδιών, εργαζόμενος ως διανομέας στην εταιρεία Wolt στη Θεσσαλονίκη, βρήκε τραγικό θάνατο. Ενας ασυνείδητος οδηγός αυτοκινήτου –που έτρεχε με ιλιγγιώδη ταχύτητα μέσα στην πόλη– έπεσε πάνω του στη διασταύρωση 25ης Μαρτίου με Γ. Παπανδρέου. Ο ανατριχιαστικός θόρυβος μέσα στη νύχτα συγκλόνισε τους περιοίκους, αλλά δυστυχώς για τους διανομείς σβήνει γρήγορα…
Ηταν Κυριακή 10 Οκτωβρίου στην Καλλιθέα, στη διασταύρωση των οδών Χαροκόπου και Κρέμου, όταν ένα μηχανάκι με οδηγό τον 18χρονο διανομέα Ανέες Μιρ συγκρούστηκε κάθετα με ταξί, ο οδηγός του οποίου είχε περάσει παραβιάζοντας πινακίδα Stop. Ο 18χρονος έχασε τη ζωή του στην άσφαλτο, δεν πρόλαβαν καν να τον μεταφέρουν στο νοσοκομείο. Τραγικές ιστορίες, ενώ η πόλη ξεκουράζεται ή ψυχαγωγείται. Κάποιοι άλλοι βγάζουν το μεροκάματο και μεταφέρουν τις παραγγελίες.
Δυστυχώς, τα δύο αυτά τραγικά περιστατικά δεν είναι σπάνιες εξαιρέσεις. Το επάγγελμα του διανομέα με δίκυκλο είναι πάρα πολύ επικίνδυνο, βαρύ και ανθυγιεινό, κι ας μην έχει οριστεί ως τέτοιο. Για 40 καταγεγραμμένους θανάτους διανομέων σε πανελλαδικό επίπεδο τα προηγούμενα τέσσερα χρόνια κάνει λόγο η Επιτροπή Αγώνα Διανομέων, που λειτουργεί στο πλαίσιο του Σωματείου Επισιτισμού Τουρισμού Θεσσαλονίκης, σημειώνοντας μάλιστα πως πολλά από τα θανατηφόρα συμβάντα δεν καταγράφονται σαν περιστατικά με διανομείς, αφού πολλοί είναι αδήλωτοι. Αρα οι πραγματικοί θάνατοι είναι περισσότεροι.
Ειδικά την εποχή της πανδημίας και των lockdowns οι περισσότεροι πολίτες έκαναν χρήση υπηρεσιών delivery και μάλιστα πολύ συχνά. Οι διανομείς έγιναν ακόμη πιο συμπαθείς αυτή την περίοδο, καθώς είναι από τις κατηγορίες εργαζομένων που κράτησαν την κοινωνία όρθια δουλεύοντας μέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες εν μέσω πανδημίας. Τους βλέπουμε συχνά, αλλά δεν τους γνωρίζουμε.
Προσωπική μαρτυρία
«Πολλές φορές σκέφτομαι πως ζούμε κατά τύχη. Στον ένα χρόνο που δουλεύω διανομέας έχω ήδη δύο μικρά ατυχήματα με το μηχανάκι την ώρα της δουλειάς, ευτυχώς χωρίς να τραυματιστώ ιδιαίτερα. Στην πρώτη περίπτωση και καθώς πήγαινα μια παραγγελία με παρέσυρε ένα Ι.Χ. αυτοκίνητο, που απ’ ό,τι πρόλαβα να δω οδηγούσε ηλικιωμένος. Ο οδηγός πέρασε Stop και με έριξε κάτω, αλλά σαν μην έγινε τίποτα συνέχισε τον δρόμο του. Ευτυχώς πηγαίναμε και οι δύο με πολύ χαμηλή ταχύτητα κι έτσι δεν χτύπησα, πέρα από ορισμένους πόνους. Το μηχανάκι, όμως, έπαθε ζημιά. Στη δεύτερη περίπτωση έφταιγα εγώ, ήμουν κουρασμένος, ήταν αργά το βράδυ κι άργησα να φρενάρω, με αποτέλεσμα να πέσω πάνω σε ένα αυτοκίνητο που έκοψε σχετικά απότομα ταχύτητα». Ο Κώστας Γεωργίου είναι διανομέας σε ψησταριά-εστιατόριο στα νότια προάστια. Αν και κανονικά εργάζεται 5-6 ημέρες την εβδομάδα, από 6-10 ώρες, ξεπερνώντας συνήθως το 40ωρο την εβδομάδα, είναι δηλωμένος για εργασία δύο ημερών προς τέσσερις ώρες την εβδομάδα. Η υποδηλωμένη εργασία αποτελεί κανόνα για τα περισσότερα καταστήματα που έχουν δική τους ομάδα διανομέων. Το ωρομίσθιο ήταν 4 ευρώ κι έγινε εσχάτως 4,5, αφορά βεβαίως τις πραγματικές ώρες εργασίας και δίνεται βασικά «στο χέρι». Το συγκεκριμένο ποσό θεωρείται υψηλό και ίσως οφείλεται στις μεγάλες αποστάσεις που πραγματοποιούν οι διανομείς των νοτίων προαστίων. Σε πολλά συνοικιακά καταστήματα το ωρομίσθιο αρχίζει από τα 3 ευρώ, ενώ στην περιφέρεια οι αμοιβές πιέζονται προς τα κάτω.
«Φυσικά» κανένα από τα δύο ατυχήματα του Κώστα Γεωργίου δεν χαρακτηρίστηκε εργατικό και δεν υπήρχε καμία επιβάρυνση της εργοδοσίας. Η επισκευή του δικύκλου έγινε με έξοδα του ιδίου, ενώ έχασε και 3-4 μεροκάματα μέχρι να ολοκληρωθεί το μηχανάκι και να «πατήσει» καλύτερα και ο ίδιος.
Η υποδηλωμένη εργασία αποτελεί κανόνα για τα περισσότερα καταστήματα που έχουν δική τους ομάδα διανομέων.
Πολλά τα έξοδα
«Ο διανομέας έχει πολλά έξοδα, που στην αρχή δεν φαίνονται. Βλάβες, σέρβις, ασφάλεια της μηχανής. Βενζίνη για τις μετακινήσεις, κράνος και είδη προστασίας, όπως γάντια, μπουφάν, αδιάβροχο κ.λπ. Ολα αυτά βαραίνουν εμάς. Ακούγεται ωραίο το αυξημένο ωρομίσθιο σε σχέση με άλλες ανειδίκευτες δουλειές, αλλά τα πράγματα είναι διαφορετικά», μας λέει ο Κυριάκος Αποστόλου, διανομέας με 4-5 χρόνια εργασιακή εμπειρία, που κι αυτός αντιμετωπίζει το πρόβλημα της υποδηλωμένης εργασίας.
Καθώς τα ωρομίσθια είναι ανεπαρκή, οι ντελιβεράδες κυνηγούν το φιλοδώρημα, που μπορεί να δώσει το κατιτίς παραπάνω. Αυτό σημαίνει όμως περισσότερες παραγγελίες, άρα ταχύτητα και ίσως πιο επικίνδυνη οδήγηση. Ταυτόχρονα, σε περιπτώσεις έντασης εργασίας υπάρχει πίεση από τα καταστήματα για να εξυπηρετήσουν όσο το δυνατόν γρηγορότερα τους πελάτες.
Το νομοθετικό πλαίσιο
Το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο προβλέπει πως ο εργοδότης οφείλει να παρέχει όλα τα μέτρα προστασίας, να παρέχει εταιρικό μηχανάκι ή να δίνει προσαύξηση για τη χρήση του δικύκλου του διανομέα και, βέβαια, να είναι πλήρως ασφαλισμένοι και με τις ώρες που πραγματικά εργάζονται οι διανομείς.
Είναι κοινό μυστικό, ωστόσο, πως στα περισσότερα μαγαζιά οι όροι αυτοί παραβιάζονται συστηματικά. Σε πολλές περιπτώσεις οι εργαζόμενοι ούτε ξέρουν τα δικαιώματά τους ούτε διανοούνται να τα ζητήσουν, στην περίπτωση που τα έχουν ακούσει. Μόνο στις μεγάλες πλατφόρμες και στις εταιρείες διανομής εφαρμόζονται –κι εκεί όχι στην εντέλεια– βασικές πλευρές της νομοθεσίας για τους εργαζομένους με σύμβαση αορίστου διάρκειας.
Τα τελευταία δύο-τρία χρόνια αναπτύσσεται και στον χώρο της διανομής, με την είσοδο στην Ελλάδα μεγάλων πολυεθνικών πλατφορμών, το καθεστώς του συνεργάτη, που αμείβεται βασικά με το κομμάτι, με την παραγγελία. «Για μένα που το κάνω ως δεύτερη δουλειά και δεν θέλω να έχω μεγάλη δέσμευση, μοιάζει πιο βολικό. Εξάλλου και η αμοιβή για κάθε παραγγελία, που αρχίζει από δύο ευρώ και έχει προσαυξήσεις ανάλογα με την ημέρα, την ώρα ή άλλους παράγοντες, μπορεί να βγει πιο προσοδοφόρα από το ωρομίσθιο. Υπάρχουν όμως και πολλά αρνητικά, όπως το ότι δεν παίρνεις ένσημα ή ότι δεν έχεις ένα χώρο της δουλειάς να ξεκουραστείς, αλλά πρέπει ή να μείνεις στον δρόμο ή να γυρίσεις σπίτι σου, κάτι που δεν είναι εύκολο», μας λέει εργαζόμενος σε πλατφόρμα υπό τον όρο της ανωνυμίας. Συνδικαλιστικοί φορείς έχουν τονίσει, πέρα από τα άλλα προβλήματα που προκαλεί η σχέση του «ελεύθερου συνεργάτη» στον εργαζόμενο, πως το συνεχές κυνήγι των περισσότερων παραγγελιών δημιουργεί πολλούς κινδύνους στους ελληνικούς δρόμους.
Οι διανομείς είναι σκληρά εργαζόμενοι και όχι «παιδιά» ή «παπιά», έχουν οικογένειες πίσω τους και για την ασφάλειά τους πρέπει να ληφθούν μέτρα.
Συνθήκες ζούγκλας
Ο κλάδος της διανομής και της ταχυμεταφοράς απογειώθηκε την περίοδο των lockdowns. Δεν είναι όμως κάτι παροδικό, όλα δείχνουν πως θα έχει μεγάλη ανάπτυξη στο μέλλον, καθώς αναπτύσσονται ιδιαίτερα και οι παραγγελίες φαγητού από το σπίτι (ως αποτέλεσμα αλλαγών στον τρόπο ζωής), αλλά και οι αγορές μέσω ηλεκτρονικού εμπορίου. Κάτω από τον γενικό τίτλο των διανομέων, κυρίως με μηχανάκι, υπάρχουν εργαζόμενοι διαφορετικών κλάδων. Οι εργαζόμενοι στις ταχυμεταφορές (courier) υπολογίζονται σε περίπου 10.000 πανελλαδικά, οι διανομείς στον επισιτισμό (φαγητό ή καφέ) είναι περίπου στα ίδια επίπεδα (σε περίπου 5.000 τους υπολογίζει στην Αττική το αντίστοιχο σωματείο), χιλιάδες απασχολούμενους έχουν οι νεοαναπτυσσόμενες ηλεκτρονικές πλατφόρμες (σημαντικό μέρος είναι με σχέση «συνεργάτη»), ενώ δικά τους δίκτυα έχουν καταστήματα e-shop. Οι εργασιακές συνθήκες που επικρατούν στον κλάδο έχουν, δυστυχώς, την εικόνα της ζούγκλας της ασφάλτου, όπως μοιάζουν οι δρόμοι της Αθήνας και άλλων μεγάλων πόλεων. Η αυθαιρεσία βασιλεύει. Χαρακτηριστικό είναι πως στον περυσινό χιονιά της Αθήνας δεκάδες κλήσεις δέχθηκαν τα σωματεία από εργαζομένους που ανέφεραν πως υποχρεώνονταν να βγουν στον δρόμο, σε απαγορευτικές συνθήκες.