Κυκλοφοριακό: Ανάσα μέσα, έμφραγμα έξω από τον δακτύλιο

Λιακάδα στη μέση μιας καταιγίδας θυμίζει το κέντρο της πρωτεύουσας, με την εφαρμογή του νέου δακτυλίου να έχει διχάσει την πόλη συγκοινωνιακά. Το κέντρο της πόλης εμφανίζει έντονα σημάδια ελάφρυνσης του κυκλοφοριακού φόρτου, με την κατάσταση ωστόσο πέριξ αυτού να θυμίζει ζούγκλα. Η είσοδος στον δακτύλιο με τη μέθοδο των μονών – ζυγών έχει αποτρέψει σημαντικό αριθμό Ι.Χ. από την κυκλοφορία, με αποτέλεσμα η συμφόρηση να μεταφέρεται επί των ορίων του δακτυλίου. Το περιφερειακό οδικό δίκτυο εμφανίζει έντονα σημάδια κορεσμού, με τους χρόνους μετακίνησης να έχουν διογκωθεί σημαντικά. Τα δεδομένα αυτά επιβεβαιώνουν όσους υποστήριζαν ότι νέα προβλήματα δεν μπορούν να επιλυθούν με παλαιά μέτρα (σ.σ. ο δακτύλιος καθιερώθηκε το 1979 όταν στην πόλη κυκλοφορούσαν 430.000 Ι.Χ., έναντι 2,3 εκατ. οχημάτων σήμερα).

Σε μεγάλο ασθενή του κυκλοφοριακού προβλήματος μετατρέπεται για ακόμα μία φορά η λεωφόρος Κηφισού.

Σε μεγάλο ασθενή του κυκλοφοριακού προβλήματος της πόλης μετατρέπεται για ακόμα μία φορά η λεωφόρος Κηφισού, κατά μήκος της οποίας η κατάσταση είναι ανυπόφορη. Σημειώνεται ότι η λεωφόρος Κηφισού αποτελεί την κυρίαρχη εναλλακτική, περιφερειακή οδό πρόσβασης στο κέντρο της πόλης –και όχι μόνο–. με αποτέλεσμα η εφαρμογή του δακτυλίου από τις 25 Οκτωβρίου να την έχει μετατρέψει σε μια λίμνη… οχημάτων. Η έντονη κυκλοφοριακή συμφόρηση οδηγεί αναπόφευκτα σε επιμήκυνση των ωρών αιχμής, με την πρωινή αιχμή να εκτείνεται μέχρι και τις 11 π.μ., ενώ προ δακτυλίου μετά τις 9.30 π.μ. η κατάσταση εξομαλυνόταν. Αντίστοιχα και η μεσημβρινή ώρα αιχμής εκτείνεται μέχρι και τις 7 το απόγευμα, ώρα κατά την οποία η κυκλοφορία θα έπρεπε να είχε ομαλοποιηθεί, αν υπολογιστούν οι ανάγκες μετακίνησης των εργαζομένων. Σύμφωνα μάλιστα με τους συγκοινωνιολόγους του Κέντρου Διαχείρισης Κυκλοφορίας της Περιφέρειας Αττικής, τις τελευταίες εβδομάδες σημειώνονται συστηματικά συμβάντα στον δρόμο (είτε συγκρούσεις Ι.Χ., είτε ακινητοποιημένα Ι.Χ. στο οδόστρωμα), επιβαρύνοντας ακόμα περισσότερο τη συγκοινωνιακή εικόνα. Σημειώνεται ότι η λεωφόρος Κηφισού αποτελεί στο μεγαλύτερο κομμάτι της κλειστό αυτοκινητόδρομο, χωρίς να προσφέρει εναλλακτικές διαδρομές διαφυγής σε περίπτωση έκτακτων περιστατικών.

Αντίστοιχα, σημαντικά επιβαρυμένη εμφανίζεται η λεωφόρος Κηφισίας τις τελευταίες εβδομάδες, η οποία είναι σχεδόν απροσπέλαστη. Πυκνή ροή, όταν αυτή υπάρχει και δεν είναι ακινητοποιημένα τα Ι.Χ., εμφανίζει η οδός Μιχαλακοπούλου, που αποτελεί και όριο του δακτυλίου, ενώ τόσο η Καλλιρρόης όσο και η Χαμοστέρνας φαίνεται ότι επιβαρύνθηκαν σημαντικά από το μέτρο του δακτυλίου, σύμφωνα με το Κέντρο Διαχείρισης Κυκλοφορίας. Η εικόνα, ωστόσο, στο κέντρο της Αθήνας είναι εκ διαμέτρου αντίθετη, με την κίνηση στους δρόμους να διεξάγεται με πρωτοφανή ευκολία, γεγονός το οποίο δικαιώνει –έστω και τμηματικά– την απόφαση για επαναφορά ενός μέτρου το οποίο μετράει πάνω από 40 χρόνια από την σύλληψή του. Οποιος καταφέρει να προσεγγίσει το κέντρο της πόλης απολαμβάνει εύκολες διαδρομές, με περιορισμένο κυκλοφοριακό φόρτο και γρήγορη πρόσβαση στον τελικό προορισμό του. «Η ταλαιπωρία που θα υποστείς μέχρι να φθάσεις στο κέντρο δεν σου επιτρέπει να απολαύσεις την ευκολία μετακίνησης εντός του δακτυλίου», εξηγεί –ελαφρώς εξουθενωμένος, όπως δηλώνει– ο Γιώργος Κ., ιδιοκτήτης ηλεκτρικού οχήματος που μετακινείται καθημερινά από την Αγία Παρασκευή στο κέντρο της Αθήνας, όπου βρίσκεται η εργασία του.

Εναλλακτικοί τρόποι μετακίνησης

Η ενίσχυση των επιβιβάσεων στις αστικές συγκοινωνίες αποτελεί την προφανή απάντηση στο κυκλοφοριακό πρόβλημα κάθε πόλης, ανεξάρτητα από τα επιμέρους χαρακτηριστικά της. Πρόκειται για ένα στοίχημα το οποίο βρίσκει εμπόδιο στις υγειονομικές συνθήκες. Ο φόβος πιθανής μόλυνσης από τον κορωνοϊό καθιστά τα ΜΜΜ έσχατη λύση, στην οποία οι μετακινούμενοι καταφεύγουν όταν δεν διαθέτουν εναλλακτική. Οι συγκοινωνιακές συνθήκες μετά την εφαρμογή του δακτυλίου έχουν δυσχεράνει ακόμα περισσότερο τη χρήση ειδικά των λεωφορείων, τα οποία κινούμενα σε μποτιλιαρισμένους δρόμους επιμηκύνουν τον χρόνο κάθε διαδρομής. Μπορεί ο ΟΑΣΑ να προχώρησε σε αύξηση της χωρητικότητας και ενίσχυση του στόλου, ωστόσο παρατηρούνται λεωφορεία τα οποία κυκλοφορούν σχεδόν άδεια, καθώς δεν προλαβαίνουν να κινηθούν κατά μήκος του δικτύου τους εγκαίρως.

Διστάζουν οι επιβάτες

Η διστακτικότητα των επιβατών αποτυπώνεται και στα στοιχεία επικυρώσεων των εισιτηρίων, τα οποία εμφανίζουν ελαφρά αύξηση σε σχέση με την προ δακτυλίου περίοδο. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι μετακινούμενοι επιλέγουν το μετρό, το οποίο δεν επηρεάζεται από το κυκλοφοριακό πρόβλημα, παρά το γεγονός ότι τα μέσα των ΟΣΥ έχουν πολύ πιο διευρυμένο δίκτυο. Ειδικότερα, τη Δευτέρα 18/10 επιβιβάστηκαν στις τρεις γραμμές του μετρό 1,108 εκατ. επιβάτες, τη Δευτέρα 1/11 οι επικυρώσεις εισιτηρίων ανέβηκαν ελαφρώς στο 1,118 εκατ. και την Παρασκευή 5/11 η κίνηση στο μετρό ξεπέρασε το 1,175 εκατ. επιβιβάσεις. Η κινητικότητα σε λεωφορεία και τρόλεϊ εμφανίζει σχετική στασιμότητα, με τις επιβιβάσεις να κυμαίνονται από τις 240.000 έως τις 260.000 σε ημερήσια βάση.
 
Τα παραδοσιακά μέσα μεταφοράς προσφέρουν τη μεγαλύτερη χωρητικότητα, ωστόσο οι συγκοινωνιολόγοι επισημαίνουν ότι θα πρέπει οι κάτοικοι της πρωτεύουσας να εκπαιδευτούν σε νέες μορφές μετακίνησης εκτός από το Ι.Χ. τους. Η τεχνολογία σήμερα υπάρχει, είναι διαθέσιμη και μπορεί σε μεγάλο βαθμό να οδηγήσει στην αλλαγή του σκηνικού της συγκοινωνιακής εικόνας. Οι νέες μορφές κινητικότητας, όπως είναι η μικροκινητικότητα (ηλεκτρικά πατίνια, ποδήλατα) ή ακόμα και ο διαμοιρασμός των οχημάτων και ο συνεπιβατισμός, περιορίζουν σημαντικά την παρουσία των Ι.Χ. στο κέντρο της πόλης, εξηγούν οι συγκοινωνιολόγοι. Ο διαμοιρασμός θέλει μια εταιρεία να διαθέτει τον στόλο της μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας στους χρήστες, οι οποίοι ανάλογα με το μοντέλο διαμοιρασμού και τις ανάγκες τους έχουν πρόσβαση σε ένα όχημα όποτε το ζητήσουν. Η πλατφόρμα του συνεπιβατισμού είναι επιφορτισμένη με το «προξενιό» μεταξύ μετακινουμένων. 

«Κλειδί» αποτελεσματικότητας του μέτρου η αστυνόμευση

Η Αθήνα φιλοξενεί πολύ μεγαλύτερο στόλο οχημάτων από όσα μπορεί να εξυπηρετήσει. Σήμερα υπολογίζεται ότι κυκλοφορούν 2,3 εκατ. οχήματα στην πόλη. Από αυτά, ηλεκτρικά, φυσικού αερίου και υβριδικά οχήματα είναι τα 7.654, ενώ τα EURO VI χαμηλών ρύπων υπολογίζονται σε περίπου 300.000. Ακόμα ένα δεδομένο ήρθε να προστεθεί στο μείγμα των οχημάτων που κυκλοφορούν στη χώρα, καθώς στο πλαίσιο του κλιματικού νόμου, ο οποίος ορίζει το θεσμικό πλαίσιο για τη σταδιακή μείωση των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου με σκοπό την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας το 2050, έρχονται σημαντικές αλλαγές. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε ότι από το 2025 όλα τα νέα ταξί σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη θα πρέπει να είναι είτε ηλεκτρικά είτε μηδενικών εκπομπών ρύπων, πρόβλεψη που θα ισχύσει και για το 1/3 των ενοικιαζόμενων οχημάτων. Επιπλέον σημείωσε πως από το 2030 θα απαγορεύεται η πώληση νέων Ι.Χ. με κινητήρες εσωτερικής καύσης.

Σήμερα, εξαίρεση από το μέτρο του δακτυλίου έχουν οι ιδιοκτήτες ηλεκτρικών οχημάτων, υβριδικών, εκ κατασκευής φυσικού αερίου και υγραερίου και όλα τα οχήματα με κινητήρα τεχνολογίας EURO VI με την προϋπόθεση να εκπέμπουν κάτω από 120 g/km CO2. Οι ιδιοκτήτες των παραπάνω οχημάτων έχουν ήδη προμηθευτεί μέσω της εφαρμογής daktylios.gov.gr πάνω από 70.000 ειδικά σήματα ελεύθερης εισόδου στον δακτύλιο. Παράλληλα, άδεια εισόδου δικαιούνται οι μόνιμοι κάτοικοι του κέντρου της Αθήνας. Μαχαίρι, ωστόσο, μπήκε στις άδειες εισόδου στον δακτύλιο, οι οποίες μέχρι πρότινος χορηγούνταν αφειδώς από τις αρμόδιες αστυνομικές αρχές. Η κοινή υπουργική απόφαση προβλέπει ότι οι άδειες δακτυλίου περιορίζονται κατά το ήμισυ, με έμφαση σε αυτές που χορηγούνται σε πολιτικούς και κόμματα. Ελεύθερη διέλευση απολαμβάνουν τα οχήματα ιατρών, αναπήρων πολέμου, αυτοκίνητα που οδηγούνται από ή μεταφέρουν ΑμεΑ ή ασθενείς που χρήζουν συχνής θεραπείας. Παράλληλα, μπορούν να εισέρχονται στα όρια του δακτυλίου αυτοκίνητα μεταφοράς φαρμάκων και ευαίσθητων ιατρικών υλικών.

Βασικό στοίχημα αποτελεσματικότητας του δακτυλίου είναι η αστυνόμευση του μέτρου με επάρκεια και συστηματικότητα. Μέχρι στιγμής –και κρίνοντας εκ του αποτελέσματος– φαίνεται ότι η προσπάθεια των συναρμόδιων υπουργείων έχει αποδώσει καρπούς. Συγκοινωνιολόγοι μάλιστα υποστηρίζουν ότι εάν δεν υπήρχε αστυνόμευση θα παρατηρούνταν φαινόμενα συνεχούς παραβίασης του μέτρου, όπως στο παρελθόν.