Για πολλούς είναι η στιγμή κατά την οποία θα ελέγξουν την ηλεκτρονική τους αλληλογραφία, θα στείλουν ένα μήνυμα ή θα καλέσουν κάποιον φίλο ή συνεργάτη στο τηλέφωνο, καθώς η ακινησία αναμένεται μακρά. Μπορεί οι περισσότεροι να επιδίδονται στις παραπάνω «δραστηριότητες» την πιο ακατάλληλη στιγμή ως προς τους κανόνες οδικής ασφάλειας, ωστόσο η αναμονή σε πολλά φανάρια στο κέντρο της Αθήνας οδηγεί ακούσια σχεδόν το χέρι στο κινητό τηλέφωνο. Ο κίνδυνος μεγάλος, ωστόσο εξίσου μεγάλη και η αναμονή που βιώνουν όσοι οδηγούν καθημερινά με κατεύθυνση το κέντρο της Αθήνας.
Το έντονο κυκλοφοριακό πρόβλημα, το οποίο εντάθηκε σημαντικά με τον «νέο» δακτύλιο στα πέριξ του κέντρου της Αθήνας, έχει επαναφέρει στο προσκήνιο μια μακρά συζήτηση η οποία δυστυχώς παραμένει στη σφαίρα της θεωρίας, εδώ και αρκετά χρόνια. Η διάρκεια παραμονής του «Γρηγόρη» και του «Σταμάτη» στους φωτεινούς σηματοδότες αποτελεί μια σημαντική παράμετρο διαχείρισης της κυκλοφορίας σε επιβαρυμένους οδικούς άξονες. Σε περίπτωση μάλιστα που χαλάσει κάποιος σηματοδότης στον δρόμο η διαχείριση της κυκλοφορίας διεξάγεται χειροκίνητα, από δυνάμεις της Τροχαίας, καταδεικνύοντας το πόσο σημαντική είναι η σωστή ρύθμιση των φαναριών.
Η πλειονότητα των φαναριών της Αθήνας προγραμματίστηκε τελευταία φορά το 2016, με αποτέλεσμα οι αλλαγές στις κυκλοφοριακές συνθήκες να μην έχουν αποτυπωθεί στα φανάρια. Σημειώνεται ότι το 2016 η χώρα βρισκόταν ακόμα στην καρδιά της οικονομικής κρίσης, η οποία συμπαρέσυρε σε μεγάλο βαθμό την κινητικότητα της πόλης. Η αυξημένη ανεργία και η περιορισμένη αγοραστική δύναμη είχαν περιορίσει τις μετακινήσεις με Ι.Χ., με αποτέλεσμα η κυκλοφοριακή εικόνα της πόλης να είναι κατά πολύ διαφορετική από τη σημερινή. Η πανδημία από την άλλη αποτελεί για τους συγκοινωνιολόγους μια έκτακτη συνθήκη κατά την οποία περιορίστηκε επίσης η κινητικότητα. Ωστόσο με τη σχεδόν πλήρη κατάργηση της τηλεργασίας, την άρση της πλειονότητας των περιορισμών στις μετακινήσεις των πολιτών και την επανεμφάνιση του δακτυλίου στο κέντρο της Αθήνας, η κατάσταση έχει επιδεινωθεί σημαντικά.
Το μποτιλιάρισμα αποτελεί συνοδό δεδομένο των μετακινούμενων από και προς το κέντρο της πόλης, με μοναδική ανάσα τους δρόμους που βρίσκονται εντός του δακτυλίου, οι οποίοι εμφανίζουν σημάδια αποσυμφόρησης. Ο δρόμος όμως μέχρι το κέντρο της πόλης όπου μπορεί κανείς να κινηθεί με μεγαλύτερη ευκολία είναι δύσκολος, μακρύς και απαιτεί τεράστια αποθέματα υπομονής. Η «Κ» παρουσιάζει σήμερα τα φανάρια με τα σοβαρότερα προβλήματα στο κέντρο της πόλης, τα οποία έχουν βρεθεί στο επίκεντρο της επιτροπής του υπουργείου Υποδομών – Μεταφορών που ασχολείται με το σχέδιο «Ανάσα για την Αθήνα», με στόχο τη βελτίωση της συγκοινωνιακής εικόνας της πόλης.
Απουσία μετρήσεων
Σύμφωνα με τους ειδικούς, υπεύθυνα για τις καθυστερήσεις είναι και τα παράνομα σταθμευμένα οχήματα, ειδικά κοντά σε κόμβους.
Πληροφορίες αναφέρουν ότι το κυριότερο πρόβλημα αποτελεί η απουσία συστηματικών μετρήσεων, οι οποίες, όπως εξηγεί στην «Κ» ο γενικός γραμματέας του Συλλόγου Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων Θανάσης Τσιάνος, πρέπει να γίνονται τουλάχιστον δύο φορές τον χρόνο προκειμένου το Κέντρο Διαχείρισης και Ελέγχου Κυκλοφορίας να έχει στη διάθεσή του τα πραγματικά δεδομένα. Το πρόγραμμα σηματοδότησης κάθε κόμβου λαμβάνει υπόψη τη γεωμετρία του κόμβου (πόσο δρόμοι «συναντιούνται» στον κόμβο), τον αριθμό των λωρίδων κυκλοφορίας, τους κυκλοφοριακούς φόρτους του κόμβου και τις διακυμάνσεις αυτών. «Στους κεντρικούς οδικούς άξονες, άλλος προγραμματισμός γίνεται για την Τρίτη το πρωί, για παράδειγμα, και άλλος για την Κυριακή το απόγευμα», εξηγεί ο κ. Τσιάνος. Τα κυκλοφοριακά δεδομένα δεν θα μπορούσαν σε καμία περίπτωση να χαρακτηριστούν στατικά, γεγονός το οποίο καθιστά ακόμα πιο επιτακτική τη συστηματική παρακολούθηση και καταγραφή τους προκειμένου να προγραμματίζονται στη συνέχεια τα φανάρια. Οι μετρήσεις πέριξ των κόμβων πραγματοποιούνται με δύο τρόπους: είτε με αυτόματα καταγραφικά που μετρούν καθ’ όλη τη διάρκεια του 24ώρου την κίνηση στους δρόμους, είτε με χειροκίνητες μετρήσεις οι οποίες διασφαλίζουν και την καταγραφή των πραγματικών δεδομένων στους δρόμους. «Ο συνδυασμός των δύο τρόπων μέτρησης προσφέρει μια σαφέστερη εικόνα, η οποία οδηγεί και στον αξιόπιστο προγραμματισμό των φαναριών», προσθέτει ο κ. Τσιάνος.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ανάγκης συμπλήρωσης της αυτόματης καταγραφής με «χειροκίνητη» είναι το πρόβλημα της παράνομης στάθμευσης, το οποίο αποτελεί μία από τις βασικότερης αιτίες επιδείνωσης του κυκλοφοριακού φόρτου, ιδιαίτερα στις δευτερεύουσες αρτηρίες όπου παρατηρείται το φαινόμενο. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα, όπου ο προγραμματισμός των φαναριών δεν ανταποκρίνεται στα πραγματικά δεδομένα λόγω παράνομης στάθμευσης, είναι η λεωφόρος Πεντέλης στο Χαλάνδρι που εκτείνεται μέχρι τα Βριλήσσια. Πρόκειται για έναν δρόμο που διαθέτει δύο λωρίδες κυκλοφορίας, με τη μία όμως να είναι κατειλημμένη κατά κανόνα από παράνομα σταθμευμένα αυτοκίνητα.
Η μελέτη και ο προγραμματισμός των φαναριών δεν συνυπολογίζουν την… παρανομία. Ετσι, υπολογίζεται για παράδειγμα ότι αναμένεται να διέλθουν 200 οχήματα από τις δύο λωρίδες κυκλοφορίας, προγραμματίζοντας το πράσινο φανάρι π.χ. για 30 δευτερόλεπτα, ωστόσο στην πραγματικότητα τα 200 οχήματα περνούν το φανάρι μόνο από μία λωρίδα, στον ίδιο όμως χρόνο, με αποτέλεσμα να προκαλείται μποτιλιάρισμα.
«Εάν απομακρύνονταν όλα τα παράνομα σταθμευμένα οχήματα και ιδιαίτερα εκείνα που βρίσκονται κοντά σε κόμβους, δεν θα συναντούσαμε τις σημερινές καθυστερήσεις στις δευτερεύουσες αρτηρίες, που με τη σειρά τους επηρεάζουν την κίνηση στους κεντρικούς δρόμους», εξηγεί ο κ. Τσιάνος, ο οποίος συμπληρώνει ότι προϋπόθεση είναι και η διασύνδεση του συνόλου των φαναριών μεταξύ τους και σε πραγματικό χρόνο, ώστε να μπορούν να ανταποκρίνονται στα συγκοινωνιακά δεδομένα.
Το υπουργείο Υποδομών προχωράει σε επαναπρογραμματισμό των φαναριών σε κεντρικές και δευτερεύουσες οδικές αρτηρίες. Σε αυτή τη φάση πραγματοποιείται καταμέτρηση του κυκλοφοριακού φόρτου, προκειμένου να διαπιστωθούν οι νέες συνθήκες και τα δεδομένα που έχουν προκύψει. Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας θα προχωρήσει το επόμενο στάδιο της σχετικής μελέτης, που αφορά την επικαιροποίηση του προγραμματισμού των φαναριών. Μέχρι στιγμής, τα στοιχεία καταδεικνύουν ως προβληματικά τα σημεία πέριξ του δακτυλίου, είτε πρόκειται για την περίμετρό του είτε για τους οδικούς άξονες που οδηγούν σε αυτόν.
Οταν οι συναρμόδιοι είναι πολλοί…
Η ανάγκη δημιουργίας ενός οργάνου που θα έχει τη μορφή μητροπολιτικού φορέα κρίνεται πιο επίκαιρη από ποτέ, μετά και την επάνοδο του δακτυλίου. Το Παρατηρητήριο Μεταφορών της Αθήνας, το οποίο ξεκινάει τις εργασίες του υπό τον γενικό γραμματέα Μεταφορών του υπουργείου Υποδομών – Μεταφορών Γιάννη Ξιφαρά, καλείται να αντιμετωπίσει το χρόνιο πρόβλημα της συναρμοδιότητας των φορέων που εμπλέκονται (υπουργείο Περιβάλλοντος, Περιφέρεια, Δήμοι, Συγκοινωνιολόγοι, Τροχαία κ.ά.). Στην παρούσα φάση αναζητείται η συνταγή που θα επιτρέπει στο Παρατηρητήριο να λαμβάνει αποφάσεις και να μην περιορίζεται σε προτάσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το ζήτημα του ωραρίου τροφοδοσίας των καταστημάτων, το οποίο σύμφωνα με το υπουργείο Υποδομών πρέπει να τροποποιηθεί προκειμένου να διευκολυνθεί η κίνηση κατά τις ώρες αιχμής. Σήμερα, επιτρέπεται η τροφοδοσία καταστημάτων κατά τις ώρες 7 π.μ. – 11 π.μ., 2.30 μ.μ. – 5 μ.μ. και 7 μ.μ. – 11 μ.μ. και συμπίπτει με τις ώρες κυκλοφοριακής αιχμής. Η εισήγηση του υπουργείου Υποδομών θέλει να πραγματοποιείται η τροφοδοσία των καταστημάτων έως τις 8 το πρωί και μετά τις 9 το βράδυ. Ωστόσο η τελική απόφαση για τη διαμόρφωση του ωραρίου τροφοδοσίας ανήκει στην Περιφέρεια Αττικής.