Η κρατούσα άποψη στη νομολογία και στη θεωρία δέχεται ότι ο υποχρεωτικός εμβολιασμός για την αντιμετώπιση μεταδοτικών ασθενειών, αυτός καθαυτόν, δεν προσκρούει στο Σύνταγμα.
Πράγματι, η αυτοδιάθεση του προσώπου (άρθρο 5 παράγραφος 1 του Συντάγματος), που περιλαμβάνει και την ελεύθερη επιλογή του να δεχθεί ή να μη δεχθεί μια ιατρική πράξη, μπορεί να καμφθεί στις περιπτώσεις εκείνες που ο υποχρεωτικός εμβολιασμός αποτελεί πρόσφορο μέσο για την προστασία της υγείας των άλλων.
Eτσι και στην περίπτωση της COVID-19 και σύμφωνα με τα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία, ο εμβολιασμός μπορεί να αποτελέσει ένα πρόσφορο μέσο για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Διότι οι εμβολιασμένοι, ακόμη και αν νοσήσουν, κατά κανόνα δεν θα εμφανίσουν βαριά συμπτώματα και δεν θα καταλάβουν κλίνες στις μονάδες εντατικής θεραπείας εις βάρος άλλων ασθενών που τις χρειάζονται.
Ωστόσο, ακόμη και για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού, τίθενται απαράβατα όρια από το κράτος δικαίου, όπως αυτό νοηματοδοτείται από τις αρχές της ανθρώπινης αξίας (άρθρο 2 παράγραφος 1 του Συντάγματος), της ισότητας (άρθρο 4 παράγραφος 1 του Συντάγματος), της αναλογικότητας (άρθρο 25 παράγραφος 1 του Συντάγματος) και της υποχρέωσης σεβασμού του πυρήνα των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να εξαιρεθούν από τον εμβολιασμό όσοι εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο σοβαρών παρενεργειών, σύμφωνα με διαπιστωμένα ιατρικά κριτήρια.
Το κύριο όμως όριο που τάσσεται από την έννομη τάξη αφορά στις κυρώσεις σε περίπτωση άρνησης εμβολιασμού. Κυρίως θα πρέπει να αποφεύγονται μέτρα τα οποία οδηγούν στη στέρηση των μέσων βιοπορισμού των πολιτών και των προστατευόμενων μελών των οικογενειών τους.
Το Σύνταγμα καθορίζει μόνο το πλαίσιο της πολιτειακής δραστηριότητας και αφήνει κατά κανόνα ένα ευρύ περιθώριο επιλογών στην πολιτική εξουσία.
Από την άποψη αυτή, και επειδή η επιβολή μηνιαίου προστίμου εις το διηνεκές και χωρίς κριτήρια θα μπορούσε να εγείρει ζητήματα συνταγματικότητας, θα ήταν σκόπιμο να προβλεφθούν από τον νομοθέτη οι σχετικές πρόνοιες.
Τέλος, το Σύνταγμα καθορίζει μόνο το πλαίσιο της πολιτειακής δραστηριότητας και αφήνει κατά κανόνα ένα ευρύ περιθώριο επιλογών στην πολιτική εξουσία. Ετσι και εδώ: Η επιβολή ή μη του μέτρου του υποχρεωτικού εμβολιασμού είναι πάντοτε μια δύσκολη πολιτική απόφαση. Το Σύνταγμα δεν απαγορεύει τον υποχρεωτικό εμβολιασμό, θέτει όμως το πλαίσιο επιβολής του.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ότι και μετά τον υποχρεωτικό εμβολιασμό το κέντρο βάρους θα πρέπει να παραμείνει στην ενημέρωση. Ο ανθρώπινος φόβος νικιέται πάνω απ’ όλα με τη γνώση.
* Ο κ. Σπύρος Βλαχόπουλος είναι καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ.