Προ ημερών πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής η εκδήλωση του Ιδρύματος Μποδοσάκη για το Πανεπιστήμιο του 2030. Στόχος της εκδήλωσης ήταν η απαρχή της δημόσιας συζήτησης για το μέλλον των πανεπιστημίων με βάση την οραματική πρόταση της επιστημονικής ομάδας εργασίας του Ιδρύματος έξι Ελλήνων πανεπιστημιακών, που δραστηριοποιούνται εντός και εκτός Ελλάδος. Η πρόταση της ομάδας εργασίας Μποδοσάκη αποτέλεσε στην εκδήλωση το αντικείμενο σχολιασμού και κριτικής συζήτησης εννέα σημαντικών Ελλήνων πανεπιστημιακών με μεγάλη διεθνή εμπειρία στα ακαδημαϊκά και ερευνητικά θέματα. Από τα κυρίως θέματα που απασχόλησαν την εκδήλωση ήταν η αναδιάρθρωση των προγραμμάτων σπουδών και των πανεπιστημιακών σχολών, αλλά και του χάρτη των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων της χώρας, η προώθηση της επιστημονικής έρευνας και ο ρόλος της στην επιστημονική, κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη του τόπου, η διοίκηση των πανεπιστημίων με στόχο την αυτόνομη, διαφανή, αξιοκρατική και αποτελεσματική λειτουργία τους, καθώς και ο ρόλος της αξιολόγησης και της λογοδοσίας στη βελτίωση και τον εκσυγχρονισμό τους.
Για την οργάνωση των σπουδών και των σχολών σε ένα περιβάλλον που καθορίζεται από την ταχύτατη πρόοδο της επιστήμης, την εκθετική ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, τη διεπιστημονική προσέγγιση η συζήτηση ανέδειξε τη σημασία της εισόδου των φοιτητών σε σχολή και όχι σε εξειδικευμένο τμήμα, την προσφορά γενικού τύπου δεξιοτήτων και τη δυνατότητα επιλογής αργότερα στις σπουδές της εξειδίκευσης, την εκπαίδευση με δράσεις τόσο εντός του πανεπιστημίου αλλά και εκτός στην ευρύτερη κοινωνία και τον χώρο της παραγωγής και της οικονομίας, την ισχυρή διασύνδεση της διδασκαλίας με την έρευνα και την ανάπτυξη καινοτομίας.
Αναδείχθηκε η άμεση προτεραιότητα για την αναμόρφωση του πανεπιστημιακού χάρτη, τον επιστημονικό, οργανωτικό, χωροταξικό εξορθολογισμό του, αλλά και την ανάγκη μεγαλύτερης αυτονομίας και ευελιξίας με λιγότερη κεντρική παρέμβαση και ομοιόμορφη νομοθέτηση, ώστε κάθε ίδρυμα να έχει τη δυνατότητα να επιλέξει τον εκπαιδευτικό και επιστημονικό χαρακτήρα του. Επισημάνθηκε ο κεντρικός ρόλος της αξιολόγησης ως βάση για τον σχεδιασμό του νέου χάρτη της Ανώτατης Εκπαίδευσης και η ανάγκη κατάργησης ή και σύμπτυξης ομοειδών τμημάτων και σχολών, σήμερα εμφανώς σε υπερβολικά μεγάλο αριθμό.
Επίσης, τονίστηκε η ανάγκη ο νέος χάρτης της Ανώτατης Εκπαίδευσης να συμπεριλάβει τη σύσταση νέων διεπιστημονικών αντικειμένων και προγραμμάτων σπουδών σε άμεση οργανωτική και διοικητική συνεργασία με αντίστοιχα τμήματα πανεπιστημίων του εξωτερικού.
Ο πολυδιάστατος ρόλος των σημερινών ΑΕΙ απαιτεί στενή συνεργασία με άλλα ιδρύματα διεθνώς, με τη βιομηχανία, την επιχειρηματικότητα και την αγορά εργασίας.
Επισημάνθηκε η ανάγκη η διοίκηση των δημόσιων πανεπιστημίων να εξασφαλίζει την αυτοδιοίκησή τους και την αυτονομία τους από το υπουργείο Παιδείας, αλλά συγχρόνως και τη λογοδοσία στην πολιτεία και τη χρηματοδοτούσα κοινωνία. Οι δύο πυλώνες διοίκησής τους, το Συμβούλιο του Ιδρύματος ως ο εποπτικός – στρατηγικός και ο πρύτανης ως ο εκτελεστικός πυλώνας, πρέπει να έχουν αρμοδιότητες εντελώς διακριτές και ανεξάρτητες μεταξύ τους.
Αναδείχθηκε η ανάγκη o πρύτανης να διαθέτει τη διοικητική και οργανωτική εμπειρία που απαιτεί ένας τόσο μεγάλος και πολυδιάστατος οργανισμός, όπως το πανεπιστήμιο και να λειτουργεί αξιοκρατικά και ανεξάρτητα από τις πελατειακές σχέσεις που χαρακτηρίζουν σήμερα την εκλογή του από τους καθηγητές του ιδρύματος. Οι συνθήκες αυτές υπηρετούνται καλύτερα με τον διορισμό του πρυτάνεως από το Συμβούλιο του Ιδρύματος μετά τη γνωμάτευση ειδικής επιτροπής για την αναζήτηση των κατάλληλων υποψηφίων από τους οποίους να επιλέγει το Συμβούλιο του Ιδρύματος. Ανάλογη διαδικασία επισημάνθηκε και για την επιλογή των κοσμητόρων των σχολών, που επίσης σήμερα εκλέγονται από τους καθηγητές. Αντίθετα, σημειώθηκε ότι τα μέλη του κορυφαίου οργάνου εποπτείας και στρατηγικού σχεδιασμού, του Συμβουλίου του Ιδρύματος, πρέπει να εκλέγονται από τους καθηγητές του ιδρύματος.
Υπογραμμίστηκε ότι ο πολυδιάστατος ρόλος των σημερινών πανεπιστημίων ως ο κατ’ εξοχήν χώρος παραγωγής νέας γνώσης που συμβάλλει στην καινοτομία και την οικονομική ανάπτυξη απαιτεί τη διαρκή επικοινωνία και στενή συνεργασία τους με άλλα πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα διεθνώς, με τη βιομηχανία, την επιχειρηματικότητα και την αγορά εργασίας. Η στήριξη της χρηματοδότησης των δημόσιων πανεπιστημίων και από τον ιδιωτικό τομέα και ο συντονισμός τους με τις ανάγκες της οικονομίας (παραγωγική βάση) και της κοινωνίας (δημόσιος τομέας, κοινωνικά δίκτυα στήριξης) θα ενδυναμώσουν τον εκσυγχρονισμό τους και την επιτυχή ενσωμάτωση των αποφοίτων τους στην αγορά εργασίας. Η συνεργασία στην οργάνωση των μεταπτυχιακών προγραμμάτων, καθώς και των προγραμμάτων κατάρτισης με τις επιχειρήσεις, η χρηματοδότηση από τον ιδιωτικό τομέα θέσεων καθηγητών και ερευνητών, καθώς και υποτροφιών φοιτητών, θα προωθήσουν αποτελεσματικά τις προσπάθειες συντονισμού σπουδών, εργασίας, οικονομίας και κοινωνίας που απαιτεί ο διαρκώς μεταβαλλόμενος σημερινός κόσμος.
* Ο κ. Αχιλλέας Γραβάνης είναι καθηγητής Ιατρικής Πανεπιστημίου Κρήτης και μέλος Επιτροπής Παιδείας Ιδρύματος Μποδοσάκη.