UNESCO: Νέος ρόλος για Ελλάδα και φάκελος για Ζαγόρι

UNESCO: Νέος ρόλος για Ελλάδα και φάκελος για Ζαγόρι

Στον πυρήνα των αποφάσεων η Ελλάδα - Τι σημαίνει η εκλογή της χώρας στην Επιτροπή Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO

7' 18" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Το πετύχαμε. Τώρα δουλειά για τα επόμενα τέσσερα χρόνια», είπαν μεταξύ τους οι τρεις γυναίκες που έμαθαν πρώτες τα νέα για την εκλογή της Ελλάδας στην Επιτροπή Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Η μόνιμη αντιπρόσωπος της Ελλάδας στην UNESCO, πρέσβειρα Μαρία Διαμαντοπούλου, η εθνική συντονίστρια για τα ελληνικά Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς και προϊσταμένη της ΔΔΕΑΜ Ευγενία Γερούση και η αναπληρώτρια συντονίστρια και αρχαιολόγος Κωνσταντίνα Μπενίση ήταν στην έδρα του οργανισμού στο Παρίσι, στη γενική συνέλευση των κρατών-μελών του οργανισμού στις 25 Νοεμβρίου και έβλεπαν τη συντονισμένη προσπάθεια των υπουργείων Πολιτισμού και Εξωτερικών να στέφεται με επιτυχία.

Η Ελλάδα μπήκε έτσι στο κλειστό κλαμπ των χωρών που κάθε χρόνο και για τα επόμενα τέσσερα χρόνια θα αποφασίζουν ποια πολιτιστικά αγαθά θα εγγραφούν ή όχι στον κατάλογο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO. Η χώρα μας βρέθηκε στην ίδια θέση άλλες δύο φορές, με την τελευταία την περίοδο 1997-2003 (η θητεία τότε ήταν έξι χρόνια), ενώ δεν απέδωσε καρπούς μια προσπάθεια που έγινε ξανά πριν από περίπου μία δεκαετία. Τώρα όμως οι Ελληνες ειδικοί θα έχουν λόγο και ψήφο μαζί με την Ιταλία, το Βέλγιο, τη Βουλγαρία, την Αργεντινή, την Ινδία, την Ιαπωνία και συνολικά 21 κράτη που αποτελούν την επιτροπή του οργανισμού, σε μια εποχή που έχει ανοίξει η μεγάλη συζήτηση για τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν τα μνημεία από την κλιματική κρίση. «Για τη χώρα μας αποτελεί μια μεγάλη διάκριση στον παγκόσμιο τοπίο της πολιτιστικής κληρονομιάς», ήταν η πρώτη δήλωση της υπ. Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη.

UNESCO: Νέος ρόλος για Ελλάδα και φάκελος για Ζαγόρι-1
Η πιο πρόσφατη ελληνική εγγραφή στον κατάλογο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO ήταν ο αρχαιολογικός χώρος των Φιλίππων, το 2016.

Η διάκριση βέβαια φέρνει προκλήσεις και ευθύνες που είναι αρκετές. Οπως μας λέει η κ. Γερούση, θα πρέπει να συσταθεί άμεσα μια μεγάλη επιτροπή εμπειρογνωμόνων που θα υποστηρίξει τη μόνιμη αντιπροσωπεία στον οργανισμό. «Η ομάδα πρέπει να αποτελείται από επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων, όπως για παράδειγμα αρχαιολόγους, ιστορικούς τέχνης, αρχιτέκτονες, περιβαλλοντολόγους, δασολόγους. Είναι μια ευκαιρία για την Ελλάδα να προβάλει τους ειδικούς και επιστήμονες που έχει και για την επιτροπή θα είναι μια μεγάλη εμπειρία και ευθύνη», σημειώνει.

Η συζήτηση για μια ελληνική υποψηφιότητα ξεκίνησε περίπου το 2018, αλλά έγινε πιο συστηματική από το 2019. Ο φάκελος που υποβλήθηκε προέβαλε τη στάση της Ελλάδας απέναντι στα δικά της μνημεία, αλλά και την υποστήριξη και την τεχνογνωσία που έχει προσφέρει εκτός συνόρων, όπως τη συντήρηση μνημείων στο Κόσοβο, στη Βόρεια Μακεδονία, στην Αλβανία, στη Συρία και στην Ιορδανία, την ανακαίνιση του εθνικού μουσείου της Καμπούλ πριν από την επικράτηση των Ταλιμπάν, τις διεθνείς συνεργασίες που έχει αναπτύξει και τα συνέδρια που έχει διοργανώσει κ.ά. Η κλιματική κρίση, η προσβασιμότητα των μνημείων, η ποικιλομορφία της πολιτιστικής κληρονομιάς, υπογραμμίστηκαν ως παράγοντες που θα απασχολήσουν την ελληνική συμμετοχή αλλά και την επιτροπή γενικότερα.

Θα πρέπει να συσταθεί άμεσα μεγάλη επιτροπή εμπειρογνωμόνων που θα υποστηρίξει τη μόνιμη αντιπροσωπεία στον οργανισμό.

Αυτό που ίσως δεν είναι πολύ γνωστό είναι πώς γίνεται και τι σημαίνει μια αξιολόγηση ενός πολιτιστικού αγαθού. Πολύ πριν μια υποψηφιότητα φτάσει στη διεθνή σύγκλιση της UNESCO, θα περάσει από την κρίση του συμβουλευτικού της οργάνου, του διεθνούς ICOMOS (International Council on Monuments and Sites) και κατά περίπτωση του IUCN (International Union for Conservation of Nature) όταν η υποψηφιότητα αφορά και το φυσικό περιβάλλον. Οι εμπειρογνώμονες του διεθνούς ICOMOS ταξιδεύουν και βλέπουν in situ τα υποψήφια μνημεία, έρχονται σε επαφή με την τοπική κοινωνία και τους εμπλεκόμενους φορείς πριν στείλουν την αξιολόγησή τους στο συμβούλιο. Μετά, ένας άλλος αξιολογητής, η ταυτότητα του οποίου παραμένει μυστική, κάνει τη δική του αξιολόγηση με βάση τα στοιχεία του πρώτου. Από τον συνδυασμό των δύο αξιολογήσεων προκύπτει η τελική εισήγηση του ICOMOS προς την επιτροπή της UNESCO.

UNESCO: Νέος ρόλος για Ελλάδα και φάκελος για Ζαγόρι-2
Tα κεντρικά της UNESCO στο Παρίσι. Κάθε χρόνο η συνεδρίαση της επιτροπής διοργανώνεται σε διαφορετική χώρα. (SHUTTERSTOCK)

Από τη στιγμή που ένα μνημείο ενταχθεί στον κατάλογο της UNESCO, η χώρα δεν έχει «τελειώσει» με τον οργανισμό. «Ολοι προσπαθούμε να είμαστε συνεπείς στην εφαρμογή της Σύμβασης της UNESCO του 1972. Μια χώρα πρέπει να ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις της, στους ελέγχους και στα ερωτήματα που υποβάλλονται από το κέντρο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς», σημειώνει η κ. Γερούση. Οι χώρες και κατ’ επέκταση οι φορείς διαχείρισης των μνημείων είναι υποχρεωμένοι να στέλνουν τακτικές αναφορές στον οργανισμό για την κατάσταση του μνημείου και ενδεχόμενες αλλαγές. Στην πρόσφατη πυρκαγιά της Αρχαίας Ολυμπίας, για παράδειγμα, ένα από τα τηλεφωνήματα που δέχθηκε το ΥΠΠΟΑ ήταν από την UNESCO. Από την άλλη, όταν ένα μνημείο εντάσσεται στον κατάλογο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς αναγνωρίζεται η οικουμενικότητά του και αποκτά ειδικό κύρος και προβολή αλλά και προτεραιότητα σε χρηματοδοτήσεις. Ωστόσο, η μη ένταξη ενός υποψήφιου μνημείου είναι αφορμή για διπλωματικές τριβές μεταξύ χωρών. Αν και οι εισηγήσεις του ICOMOS συνήθως γίνονται σεβαστές, η επιτροπή μπορεί να έχει διαφορετική γνώμη. Στην πρόσφατη συνεδρίαση της επιτροπής που έγινε διαδικτυακά τον Ιούλιο του 2021 με διοργανωτή την Κίνα, το ICOMOS παρέδωσε αρνητικές εισηγήσεις για 17 υποψηφιότητες. Τελικά, η επιτροπή των 21 χωρών έκανε δεκτές τις 15 από αυτές.

«Μίνι Ολυμπιακοί»

Κάθε χρόνο η συνεδρίαση της επιτροπής διοργανώνεται σε διαφορετική χώρα και συνήθως γίνεται Ιούνιο ή Ιούλιο. Οσοι έχουν παρακολουθήσει τις συνεδριάσεις, τις περιγράφουν σαν «μίνι Ολυμπιακούς Αγώνες» αναφορικά με τις οργανωτικές απαιτήσεις και το πλήθος των αντιπροσώπων όχι μόνο από τις χώρες-μέλη της επιτροπής αλλά και από τους παρατηρητές (χώρες-μέλη της UNESCO, ΜΚΟ κτλ.). Η επόμενη συνεδρίαση είναι προγραμματισμένη να γίνει στο Καζάν της Ρωσίας τον Ιούνιο του 2022 και μάλλον με φυσική παρουσία αν η πανδημία δεν ανατρέψει τον σχεδιασμό. Σύμφωνα με πληροφορίες, την ίδια χρονιά σχεδιάζεται μεγάλη διεθνής συνάντηση στους Δελφούς με αφορμή τα 50 χρόνια από την υπογραφή της Σύμβασης του 1972, ενώ μέσα στην τετραετία δρομολογείται στην Ελλάδα η φιλοξενία μιας από τις ετήσιες επίσημες συνεδριάσεις της επιτροπής της UNESCO.

Οι ελληνικές υποψηφιότητες, η προετοιμασία και τα σχέδια διαχείρισης

Από την τελευταία φορά που η Ελλάδα ήταν μέλος της επιτροπής της UNESCO έχουν περάσει 18 χρόνια, μέσα στα οποία άλλαξαν πολλά σε σχέση με τις προϋποθέσεις για να ενταχθεί ένα πολιτιστικό αγαθό στη λίστα της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι απαιτήσεις σχετικά με την προστασία και τη διατήρηση του μνημείου έχουν γίνει πιο αυστηρές και τώρα η UNESCO ζητεί την υποβολή διαχειριστικών σχεδίων, την καταγραφή κινδύνων και απειλών για τα μνημεία, όπως π.χ. η κλιματική αλλαγή, και τη σύσταση φορέων διαχείρισης. Η πιο πρόσφατη ελληνική εγγραφή ήταν ο αρχαιολογικός χώρος των Φιλίππων που εντάχθηκε το 2016 και η αμέσως προηγούμενη η Παλαιά Πόλη της Κέρκυρας (2007). Και στις δύο περιπτώσεις υποβλήθηκαν σχέδια διαχείρισης, μας λέει η κ. Γερούση, τα οποία υλοποιούνται τώρα και για τα υπόλοιπα ελληνικά μνημεία που είναι ενταγμένα στον κατάλογο της UNESCO, εκτός του Αγίου Ορους που αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση. 

UNESCO: Νέος ρόλος για Ελλάδα και φάκελος για Ζαγόρι-3
Mεγάλο Πάπιγκο. Στόχος είναι η υποψηφιότητα του Ζαγορίου για εγγραφή στα Πολιτιστικά Τοπία της UNESCO να κατατεθεί τον Ιανουάριο του 2022 (φωτ. SHUTTERSTOCK).

Τα σχέδια διαχείρισης προετοιμάζονται από την Διεύθυνση Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και θα έχουν ολοκληρωθεί έως το 2023. Ολα τα μνημεία θα αποκτήσουν φορείς διαχείρισης με επικεφαλής τις αρμόδιες εφορείες αρχαιοτήτων αλλά και τη σύμπραξη της τοπικής αυτοδιοίκησης ανάλογα με την περίπτωση. Οταν πρόκειται για ένα μεμονωμένο μνημείο, η διαχείριση θα γίνεται από την τοπική εφορεία αλλά σε περιπτώσεις που συνδυάζονται μνημεία και αστικό περιβάλλον, όπως στην Κέρκυρα, χρειάζεται ένα διευρυμένο σχήμα.

Στόχος του υπουργείου Πολιτισμού είναι να καταθέσει τον φάκελο υποψηφιότητας του Ζαγορίου για την εγγραφή του στα Πολιτιστικά Τοπία (Cultural Landscapes) της UNESCO τον Ιανουάριο του 2022. Ο ογκώδης φάκελος που περιλαμβάνει την ιστορική, αρχαιολογική και πολιτισμική τεκμηρίωση, προετοιμάζεται σε συνεργασία με την Περιφέρεια Ηπείρου και τον Δήμο Ζαγορίου από το 2019 και αν κατατεθεί όπως σχεδιάζει το ΥΠΠΟΑ, θα εξεταστεί στη συνάντηση της επιτροπής της UNESCO το καλοκαίρι του 2023. Πρόκειται για την πρώτη υποψηφιότητα της Ελλάδας στον τομέα των Πολιτιστικών Τοπίων, όπου στον κατάλογο της UNESCO υπάρχει η γνωστή κοιλάδα Μπαμιγιάν του Αφγανιστάν, τα Πυρηναία Ορη της Γαλλίας και οι αμπελώνες της Ντιζόν που παράγουν τα κρασιά Βουργουνδίας, οι ιστορικές βίλες της Τοσκάνης κ.ά. 

UNESCO: Νέος ρόλος για Ελλάδα και φάκελος για Ζαγόρι-4
Το παλάτι της Κνωσού. Το υπουργείο προετοιμάζει τον φάκελο υποψηφιότητας για τα Μινωικά Ανάκτορα, με στόχο να ολοκληρωθεί το 2023 (φωτ. SHUTTERSTOCK).

Επίσης, το υπουργείο προετοιμάζει τον φάκελο υποψηφιότητας για τα Μινωικά Ανάκτορα, με στόχο να ολοκληρωθεί το 2023. Οπως είναι γνωστό, ο φάκελος θα προτείνει την εγγραφή στον κατάλογο της UNESCO έξι ανακτορικών κέντρων: Ζάκρου, Κνωσού, Φαιστού, Μαλίων, Ζωμίνθου και Κυδωνίας. Αν η υποψηφιότητα πάρει το πράσινο φως από τον οργανισμό, θα είναι η πρώτη εγγραφή για την Κρήτη, καθώς η υποψηφιότητα της Σπιναλόγκας αποσύρθηκε από την κατάθεσή της στην επιτροπή λόγω αρνητικής εισήγησης από το συμβούλιο του ICOMOS. Αυτό όμως δεν σημαίνει, τονίζει η κ. Γερούση, ότι δεν μπορεί να επανέλθει αργότερα, διότι θεωρείται σοβαρή υποψηφιότητα.

Στο πλαίσιο ανάδειξης των μινωικών ανακτόρων, το υπουργείο προχωράει δύο έργα στη Φαιστό και στα Μάλια με χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης. Φάκελος επίσης ετοιμάζεται και για την ένταξη του Ολύμπου, σε συνεργασία με το υπουργείο Περιβάλλοντος.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή