Eρευνα – Ανάλυση: καθ. Γιάννης Μανιάτης
Με τη συνεργασία των μεταπτυχιακών φοιτητών/τριών: Ηλία Βέρροιου, Ιωάννας Βούλγαρη, Ευθυμίου Λιαπάτη
Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της παραγωγής τροφίμων και συνολικότερα του πρωτογενούς τομέα είναι από τις πηγές εκπομπών ρύπων που σπάνια συζητούνται. Τρόφιμα και γεωργία εκπέμπουν το 25%-35% των παγκόσμιων αερίων του θερμοκηπίου, προκαλούν το 78% του ευτροφισμού σε ωκεανούς, ποτάμια, λίμνες, και συνιστούν το 94% της παγκόσμιας βιομάζας θηλαστικών. Η μείωση των επιπτώσεων αυτών αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα.
Μερίδιο στις παγκόσμιες εκπομπές
Η εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου από την παραγωγή τροφίμων υπολογίζεται στο 25% έως 35% των συνολικών παγκόσμιων εκπομπών. Οι διαφορές αυτές προκύπτουν κυρίως από τις διαφορετικές εκτιμήσεις των επιπτώσεων που έχουν οι μεταβολές χρήσεων γης, καθώς και από τον συνυπολογισμό ή όχι των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που προκύπτουν μετά τη λιανική πώληση (μαγείρεμα, απόβλητα σε χωματερές).
Οι μεγαλύτερες πηγές
Στις δέκα από τις μεγαλύτερες πηγές εκπομπών αερίων ρύπων του πρωτογενούς τομέα (σε δισεκατομμύρια τόνους ισοδύναμου CO2) προηγούνται τα βοοειδή, το ρύζι, το αγελαδινό γάλα και τα χοιρινά.
Ως μέτρο σύγκρισης να αναφέρουμε ότι οι εκπομπές αερίων της Ιαπωνίας είναι όσο και αυτές της εκτροφής των χοίρων, ενώ τα αεροπορικά ταξίδια εκπέμπουν τόσα αέρια θερμοκηπίου όσα και η εκτροφή των πουλερικών.
Ακρως επιβαρυντικό το μεθάνιο
Το μεθάνιο (CH4) παραμένει στην ατμόσφαιρα μόνο λίγες δεκαετίες, αλλά είναι 80 φορές πιο επιβαρυντικό στην αύξηση της θερμοκρασίας από το CO2. Οι περισσότερες εκπομπές μεθανίου προκύπτουν από τους υγρότοπους, τη γεωργία, την ενέργεια και τα οργανικά απόβλητα σε χωματερές. Απαιτούνται ο ανασχεδιασμός της αλυσίδας παραγωγής του πρωτογενούς τομέα και η δραστική μείωση των οργανικών αποβλήτων από τροφές.
Η εφοδιαστική αλυσίδα
Ο υπολογισμός του συνόλου των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, στο σύνολο της εφοδιαστικής αλυσίδας του πρωτογενούς τομέα, δίνει συγκλονιστικά αποτελέσματα. Για κάθε ένα κιλό βόειου κρέατος παράγονται 60 κιλά ισοδύναμου CO2. Στην επόμενη κατηγορία των 15-25 κιλών ισοδύναμου CO2, για κάθε κιλό παραγόμενου προϊόντος, ανήκει η εκτροφή-παραγωγή αρνιών, τυριών, γαλακτοκομικών βοοειδών, σοκολάτας και καφέ. Στα προϊόντα με τις ελάχιστες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (κάτω του ενός κιλού CO2) ανήκουν φρούτα και λαχανικά (εσπεριδοειδή, μήλα, λαχανικά, μπανάνες, φασόλια).
Τεράστιο πρόβλημα η σπατάλη τροφίμων
Η σπατάλη (waste) τροφίμων αποτελεί τεράστιο πρόβλημα εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου αλλά και πρόκλησης επισιτιστικού προβλήματος, στον βαθμό που 850 εκατ. άνθρωποι υποφέρουν από πείνα. Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο πετιούνται σε χωματερές 1 δισ. τόνοι τροφών, από τις οποίες το 60% προέρχεται από νοικοκυριά, 25% από εστιατόρια και 15% από την αλυσίδα πώλησης. Στους στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ περιλαμβάνεται η δέσμευση για μείωση κατά 50% της σπατάλης αυτής μέχρι το 2030. Υπολογίζεται (UNEP) ότι το 8%-10% των παγκόσμιων αέριων εκπομπών συνδέεται με αγροτική παραγωγή που δεν καταναλώθηκε.
