Τις τελευταίες μέρες, κάποια tweets του Ρώσου καθηγητή Σεργκέι Ρατζένκο επανέφεραν τον ελληνικό εμφύλιο στο διαδικτυακό προσκήνιο. Ο ιστορικός κ. Ρατζένκο, ο οποίος το 2021 έγινε ο Wilson E. Schmidt Distinguished Professor του Johns Hopkins School of Advanced International Studies και γράφει ένα βιβλίο για τον Ψυχρό Πόλεμο, δημοσίευσε στον προσωπικό του λογαριασμό στο Twitter τέσσερα έγγραφα που, όπως έγραψε, αποχαρακτηρίστηκαν πρόσφατα στη Ρωσία, και τα οποία φαίνεται να επιβεβαιώνουν τη στενή σχέση που υπήρχε κατά τη διάρκεια του ελληνικού εμφυλίου –και από τις αρχές του Ψυχρού Πολέμου– μεταξύ του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος και της Σοβιετικής Eνωσης, μιας σχέσης που το ΚΚΕ έχει διαχρονικά επιχειρήσει να υποβαθμίσει. Τρία από τα τέσσερα έγγραφα, τα οποία η «Κ» μετέφρασε, είναι μια αναφορά από έναν Σοβιετικό αντισυνταγματάρχη στην Ελλάδα, μία λίστα του οπλισμού που οι Σοβιετικοί έστειλαν στους Eλληνες αντάρτες, και μια αναφορά από τον Βιάτσεσλαβ Μολότοφ, ο οποίος τότε ήταν ο υπουργός Εξωτερικών της Σοβιετικής Ενωσης, στον γενικό γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος Σοβιετικής Ενωσης, Ιωσήφ Στάλιν.
«Ο κόσμος λαχταρούσε να μας δει, έτρεχε γρήγορα προς το μέρος μας», γράφει ο Σοβιετικός αντισυνταγματάρχης, ο οποίος σύμφωνα με τον κ. Ρατζένκο ονομαζόταν Νετσάεβ. «Αγκάλιαζαν τα αυτοκίνητά μας, χειροκροτούσαν και φώναζαν: “Ζήτω η Σοβιετική Ρωσία! Ζήτω ο Κόκκινος Στρατός! Ζήτω οι Σύμμαχοι!”», λέει, περιγράφοντας την υποδοχή στο Σιδηρόκαστρο και στο Διδυμότειχο, συμπληρώνοντας πως αντίστοιχη υποδοχή είχαν και σε πόλεις όπως η Καβάλα, η Δράμα, η Κομοτηνή, και άλλες. Οσον αφορά τη λίστα του οπλισμού, η οποία χρονολογείται το 1947, την πρώτη χρονιά του ελληνικού εμφυλίου, ο κ. Ρατζένκο τονίζει πως πρώτον, ο εξοπλισμός που στάλθηκε στους Ελληνες κομμουνιστές είχε εγκριθεί από τον Στάλιν, και δεύτερον, ήταν γερμανικός.
«Σε όλη τη μέχρι τώρα αρχειακή δουλειά, δεν έχουμε δει σοβιετικά όπλα», αναφέρει στην «Κ» ο Νίκος Μαραντζίδης, καθηγητής της Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, ο οποίος έχει γράψει εκτενώς για την εμπλοκή των ανατολικών χωρών στον ελληνικό εμφύλιο. «Στην αρχή, αυτά που τους στέλνουν οι Σοβιετικοί είναι γερμανικά», τονίζει, συμπληρώνοντας πως αργότερα, μεγάλο μέρος του οπλισμού είναι από χώρες της Κεντρικής Ευρώπης –Τσεχοσλοβακία, Ουγγαρία και Πολωνία– για να μην εντοπίζονται σοβιετικά όπλα. Στη λίστα, η οποία περιέχει εξοπλισμό «διαθέσιμο προς παράδοση», αναγράφονται τουφέκια, καραμπίνες, οπλοπολυβόλα, φυσίγγια, πυροβόλα των 37 χιλιοστών και βλήματα για αυτά, αντιαεροπορικά πυροβόλα και περίστροφα, μεταξύ άλλων.
Στην αναφορά του προς τον Στάλιν, ο Μολότοφ, ο οποίος αυτοαναφέρεται ως «Νότος», γράφει: «Τα αιτήματα του Ζαχαριάδη, πλην των δύο παρακάτω σημείων, ικανοποιήθηκαν πλήρως». Τα σημεία αυτά αφορούν 60 ορεινά πυροβόλα που είχε ζητήσει ο τότε ηγέτης του ΚΚΕ, Νίκος Ζαχαριάδης, «τα οποία», λέει ο Μολότοφ, «δεν έχουμε, αποστέλλονται ισάριθμα γερμανικά αντιαρματικά πυροβόλα των 37 χιλιοστών και οβίδες για αυτά», συμπληρώνοντας πως «παρόμοια πυροβόλα είχαν ήδη σταλεί στους Ελληνες και έμειναν ικανοποιημένοι». Στη συνέχεια, ενημερώνει τον Στάλιν πως «δεν υπάρχει δυνατότητα να ικανοποιηθεί το αίτημα για βοήθεια σε υποδήματα και ρουχισμό, λόγω έλλειψης στολών και υποδημάτων ξένων προδιαγραφών» και ότι 100 χιλιάδες δολάρια θα σταλούν στον Ζαχαριάδη, «μέσω του συντρόφου Σούσλοφ».
Ανάμεσά τους μια αναφορά από έναν Σοβιετικό αντισυνταγματάρχη στην Ελλάδα και μία λίστα του οπλισμού που οι Σοβιετικοί έστειλαν στους Eλληνες αντάρτες.
Το τέταρτο έγγραφο είναι στα ελληνικά – μια επιστολή των Μάρκου Βαφειάδη και Νίκου Ζαχαριάδη, η οποία στάλθηκε στις 7 Ιουλίου του 1948 στην Κεντρική Επιτροπή της Σοβιετικής Ενωσης, και αφορούσε την απόφαση των Αλβανών να κλείσουν τα σύνορα στον δημοκρατικό στρατό για δύο μήνες. «Το ταξίδι του σ. Ζαχαριάδη σε σας με την κατανόηση και τη βοήθεια που δείξατε προς την υπόθεσή μας, στερέωσε ακόμα πιο πολύ την πίστη μας και την απόφασή μας να χτυπήσουμε εξοντωτικά το μοναρχοφασισμό και να δυσκολέψουμε πιο πολύ τις επιδιώξεις του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού στη χώρα μας», γράφουν οι δύο κομμουνιστές ηγέτες, ζητώντας από τους Σοβιετικούς να τους δώσουν 15 μέρες προθεσμία «οι Αλβανοί σύντροφοι», να παραλάβουν σε αυτές τις δύο εβδομάδες όλα τα υλικά από τη Σοβιετική Ενωση, «τις άλλες λαϊκές δημοκρατίες και όσα έχουμε αποθηκευμένα στην Αλβανία και Γιουγκοσλαβία», να μην κλείσουν τα σύνορα «για τραυματίες που μπορούν να καταφεύγουν στην Αλβανία και σαν πολιτικοί φυγάδες» και «να εξεταστεί η δυνατότητα της διατήρησης ενός καναλιού για τη βόρεια Πίνδο». «Επειδή η κατάσταση είναι σοβαρή», γράφουν κλείνοντας, «θα θέλαμε σύντομα απάντηση προφορικά».
«Προσεκτική εποπτεία»
«Η επιστολή Βαφειάδη – Ζαχαριάδη δείχνει τον συντονιστικό ρόλο της Σοβιετικής Eνωσης, δείχνει πόσο πατερναλιστικός είναι ο ρόλος της», αναφέρει ο κ. Μαραντζίδης. Ο ίδιος τονίζει πως αυτά τα έγγραφα δεν είναι καινούργια –σε ερευνητές του θέματος, λέει, είναι ήδη γνωστά εδώ και λίγα χρόνια– αλλά παραμένουν άγνωστα στο ευρύ κοινό και ίσως γι’ αυτό έκαναν τόση εντύπωση τώρα. «Επιβεβαιώνουν την πεποίθηση της ισχυρής εμπλοκής της Σοβιετικής Eνωσης, υπό την έννοια του καθοδηγητικού και συντονιστικού της ρόλου», προσθέτει. «Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον», εκτιμά, έχει η αναφορά του Μολότοφ στον Στάλιν. «Είναι σχεδόν συγκλονιστικό το ότι ο υπουργός Εξωτερικών στέλνει στον ηγέτη της ΕΣΣΔ “στείλαμε τα χρήματα, δεν μπορούμε να στείλουμε ρούχα” – σημαίνει ότι η Σοβιετική ηγεσία δεν είχε απλώς εμπλοκή, αλλά πολύ προσεκτική εποπτεία του τι συνέβαινε στον ελληνικό εμφύλιο», λέει ο κ. Μαραντζίδης, «κάτι που προσπάθησε συστηματικά να υποβαθμίσει το ΚΚΕ». «Αυτό», καταλήγει, «είναι το ενδιαφέρον των εγγράφων».