Περί ανισοτήτων: Η βαριά κληρονομιά της πανδημίας και ο άχαρος ρόλος της τεχνολογίας

Περί ανισοτήτων: Η βαριά κληρονομιά της πανδημίας και ο άχαρος ρόλος της τεχνολογίας

O πλανήτης μας παραμένει ένας εξαιρετικά άνισος πλανήτης – και στις περισσότερες πτυχές του γίνεται ολοένα και πιο άνισος

2' 49" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

O πλανήτης μας παραμένει ένας εξαιρετικά άνισος πλανήτης – και στις περισσότερες πτυχές του γίνεται ολοένα και πιο άνισος. Η επέλαση της πανδημίας προκάλεσε μια νέα πανδημία αυτή των ανισοτήτων. Ανισότητες ανάμεσα σε χώρες με σύγχρονα συστήματα υγείας και σε άλλες με υποστελεχωμένα νοσοκομεία, ανάμεσα σε όσους είναι εκτεθειμένοι σε συνθήκες άτυπης εργασίας με αυξημένο συγχρωτισμό, αναγκάζονται να χρησιμοποιήσουν μέσα μαζικής μεταφοράς και σε όσους έχουν την δυνατότητα καθολικής τηλεργασίας αλλά και σε μεγάλες επιχειρήσεις-αλυσίδες που είχαν τις ψηφιακές δυνατότητες και τα αποθέματα να αντιμετωπίσουν την ύφεση και τις μικρο-μεσαίες επιχειρήσεις που οδηγήθηκαν σε μαρασμό.

Ενώ η τεχνολογία μπορεί υπό προϋποθέσεις να αμβλύνει κάποιες από τις ανισότητες αυτές αναπτύσσοντας εμβόλια, διαγνωστικά τεστ και ψηφιακά μέσα τηλεργασίας, εντούτοις ο τρόπος με τον οποίο πραγματοποιείται η διαχείριση των επιτευγμάτων της έχει υπονομεύσει τον κοινωνικό της ρόλο και αποστολή αποδεικνύοντας ότι δεν μπορούν να υπάρξουν λύσεις υψηλής τεχνολογίας σε προβλήματα χαμηλής τεχνολογίας. Με λίγα λόγια, η πανδημία κατέστησε σαφές πόσο εξαρτάται η αποτελεσματικότητα των επιστημονικών και τεχνολογικών παρεμβάσεων από ευρύτερους κοινωνικούς και πολιτικούς παράγοντες.

Πιο συγκεκριμένα, η εμβολιαστική κάλυψη παρουσιάζει ακόμα τρομερές γεωγραφικές ανισότητες –καθιστώντας την πολυαναμενόμενη ανοσία ουτοπικό στόχο- ενώ το κόστος των διαγνωστικών τεστ σε πολλές χώρες όπως η δική μας επιβαρύνουν δυσανάλογά τον μέσο πολίτη καθιστώντας την πρόσβαση σε αυτά ιδιαίτερα δυσεπίτευκτη. Επίσης, ο περίφημος ψηφιακός μετασχηματισμός που δίνει την ευκαιρία σε εκατομμύρια ανθρώπους να εργαστούν εξ αποστάσεως και σε νοσοκομεία να αξιοποιήσουν άμεσα το δυναμικό των νέων τεχνολογιών αποτελεί προνόμιο του ανεπτυγμένου κατά βάση κόσμου επιτείνοντας εμμέσως τις ήδη οξυμένες ανισότητες.

Θα μπορούσαν οι τεχνολογικές αυτές ανισότητες και δυσαναλογίες να αμβλυνθούν; Αυτό απαιτεί γενναίες πολίτικες αποφάσεις που θα ενισχύσουν την προσβασιμότητα σε ιατροτεχνολογικών και φαρμακευτικών προϊόντων και λιγότερο ριζοσπαστικές που απλά θα μειώσουν τον ψηφιακό αναλφαβητισμό και θα ενισχύσουν την πρόσβαση σε ψηφιακά εργαλεία. Για παράδειγμα, οι ανισότητες στην εμβολιαστική κάλυψη θα μπορούσαν να αρθούν από την ίδια την προσωρινή άρση των πατεντών των πιο αποτελεσματικών εμβολίων και φαρμάκων έτσι ώστε να επιτραπεί η παραγωγή τους στο μη-ανεπτυγμένο μέρος του πλανήτη και να αντιμετωπιστούν οι παγκόσμιοι περιορισμοί παραγωγής αλλά και οι ελλείψεις εφοδιασμού.

Η πρωτοβουλία Covax του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας που ηγείται της μεγαλύτερης επιχείρησης προμήθειας και προμήθειας εμβολίων σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος πρόσβαση αλλά και η πρόσφατη, πρώτη στα παγκόσμια χρονικά, συμφωνία αδειοδότησης μεταξύ του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Ισπανικού Ερευνητικού Συμβουλίου για την ελεύθερη διάθεση του τρόπου παρασκευής ενός τεστ αντισωμάτων COVID-19 αποτελούν πλέον σημαντικά σημεία αναφοράς στο πλαίσιο αυτής της συζήτησης. Πριν από λίγες εβδομάδες μάλιστα η Pfizer και η Merck συμφώνησαν να μοιραστούν τις άδειες για τα φάρμακά τους με την υποστηριζόμενη από τα Ηνωμένα Έθνη Medicine Patent Pool, για να βελτιώσουν την πρόσβαση σε αυτά σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες.

Η άμβλυνση των ανισοτήτων προϋποθέτει μια συνολική αλλαγή παραδείγματος που θα απαιτήσει  γενναία αύξηση της χρηματοδότησης για την ενίσχυση του δημοσίου συστήματος υγείας και θεσμική εμπιστοσύνη στα πολλαπλά οφέλη των ανοιχτών δεδομένων και της συνεργατικής τεχνολογίας. Στο πλαίσιο αυτό, η θέσπιση ενός ενιαίου Ενωσιακού πλαισίου κανόνων πνευματικών δικαιωμάτων που θα περιέχει ειδικές ρήτρες διασφάλισης του δικαιώματος ‘πρόσβασης στα φάρμακα’ που θα ενεργοποιούνταν σε περίπτωση επιδημιών ή πανδημιών θα συνιστούσε ένα απτό δείγμα μια νέας μορφής κοινωνικής αλληλεγγύης.. Κυρίως όμως θα χρειαστεί μια εναλλακτική, πλευρική οπτική που θα αποτρέψει την περαιτέρω υπονόμευση της κοινωνικής συνοχής και δημοκρατίας από το εκθετικό τεχνολογικό χάσμα και θα προσεγγίσει εμβόλια και φάρμακα ως παγκόσμιο κοινό αγαθό. 

* O Δρ. Μιχάλης Kρητικός είναι ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ και ερευνητικός εταίρος σε θέματα Τεχνητής Νοημοσύνης και Ψηφιακής Μετάβασης στη Σχολή Διακυβέρνησης του Ελεύθερου Πανεπιστημίου των Βρυξελλών.

Ειδήσεις σήμερα

Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή