Τρεις ακαδημαϊκοί γράφουν στην «Κ» για ένα φαινόμενο που χρονίζει και τροφοδοτεί τον κύκλο αίματος.
Όπως τονίζουν, ο βίαιος εξτρεμισμός, με τις διάφορες μορφές που λαμβάνει, είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος που απειλεί τις ευρωπαϊκές δημοκρατίες, ενώ κάνουν λόγο για υποκρισία στη ρητορική περί κάθαρσης της βίας.
Τα ερωτήματα πολλά, όπως και οι ευθύνες.
Τριαντάφυλλος Καρατράντος
Η διάχυση της βίας
Για πολλά χρόνια συζητούσαμε για ένα δυστοπικό περιβάλλον βίας όπως αυτό παρουσιαζόταν μέσα από τη μυθοπλασία. Τα τελευταία χρόνια, όμως, αυτή η δυστοπία αποτελεί μέρος της καθημερινότητας των δυτικών κοινωνιών. Οι κρίσεις έχουν δημιουργήσει ένα παρατεταμένο σκηνικό πόλωσης και διχασμού. Ο λαϊκισμός και οι αυταρχικές πολιτικές τάσεις έχουν καλλιεργήσει ένα μισαλλόδοξο υπόστρωμα όπου η βία έχει καταστεί μέρος της πολιτικής αντιπαράθεσης. Ο βίαιος εξτρεμισμός, με τις διάφορες μορφές που λαμβάνει, είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος που απειλεί τις ευρωπαϊκές δημοκρατίες.
Η βία όμως έχει δυστυχώς φύγει πλέον ακόμη και από αυτό το πλαίσιο και τείνει διάσπαρτη στην κοινωνία μας. Μπορούμε να παρατηρήσουμε τρεις κύριες δυναμικές. Η πρώτη είναι η βία ως διαδικασία επίλυσης προσωπικών διαφορών. Εχουμε δει τα τελευταία χρόνια βίαια περιστατικά που κλιμακώθηκαν και οδήγησαν ακόμη και σε δολοφονίες, τα οποία ξεκίνησαν από μία αντιπαράθεση. Μια προνεωτερική στροφή που θυμίζει τη βία ως συστατικό μέρος επίλυσης διαφορών των πρώτων αγροτικών κοινωνιών της νέας Ελλάδας.
Η δεύτερη δυναμική είναι η βία ως μέσον απόκτησης ταυτότητας. Ο μετεωρισμός πολλών νέων ανθρώπων, κυρίως ανηλίκων, έχει οδηγήσει σε μια παρατεταμένη κρίση ταυτότητας. Η ένταξη σε οργανώσεις ή ομάδες που εξυμνούν και υποστηρίζουν τη βία λειτουργεί ως μια απλουστευτική διέξοδο του ανήκειν. Το τελευταίο δολοφονικό περιστατικό στη Θεσσαλονίκη έρχεται να προστεθεί σε άλλες περιπτώσεις που έχουν δύο βασικές διαστάσεις: α) Τη βία μεταξύ ομάδων ανηλίκων και β) την οπαδική βία. Σε αρκετές περιπτώσεις αυτές οι δύο βίαιες ομαδοποιήσεις συμπίπτουν, καθώς ο μέσος όρος ηλικίας των χούλιγκαν έχει μειωθεί σημαντικά.
Η τρίτη δυναμική αφορά την κουλτούρα και την εικονολογία της βίας. Οι γυναικοκτονίες, η ενδοοικογενειακή βία και οι ρατσιστικές επιθέσεις αναδεικνύουν τη βία ως διάσταση μιας κουλτούρας «υπεροχής». Τέλος, χειρότερη είναι η εικονολογία της βίας που συνδέεται είτε με τη χρήση φονικών μέσων, όπως το δρεπάνι, είτε με την αξιοποίηση του Διαδικτύου για την προώθηση του αίματος.
Ο κ. Τριαντάφυλλος Καρατράντος είναι δρ Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ.
Στράτος Στυλιανίδης
To xρέος μας για τους νέους
Ο Αλκης μας. Ο δικός μας πρωτοετής φοιτητής στο ΑΠΘ, που δολοφονήθηκε τα ξημερώματα της Τρίτης στην περιοχή Χαριλάου στη Θεσσαλονίκη. Το πανεπιστήμιο και η πόλη. Είμαστε όλοι συγκλονισμένοι από τη δολοφονική επίθεση στον δικό μας Aλκη. Το συγκεκριμένο θλιβερό περιστατικό έρχεται να προστεθεί στο πλήθος των κρουσμάτων βίας που καταγράφονται στα γήπεδα της χώρας.
Και είναι τα ερωτήματα πολλά. Για τις ευθύνες όλων μας στην αντιμετώπιση ενός χρόνιου φαινομένου, το οποίο τα υφιστάμενα αθλητικά νομοσχέδια αδυνατούν να εξαλείψουν. Ερωτήματα για τα ένστικτα άγριας βίας που καλλιεργούνται στα νέα παιδιά. Στα παιδιά μιας γενιάς που, αναζητώντας συλλογική ταυτότητα, μετέτρεψε τον οπαδισμό σε χουλιγκανισμό, μετρώντας όλο και περισσότερες ανθρώπινες απώλειες. Μιας γενιάς που από τα βίαια «αυθόρμητα» επεισόδια εντός αγωνιστικών χώρων πέρασε στην οπαδική βία από πρόθεση, στις ενέδρες και στις επιθέσεις εκτός γηπέδων σαν τη χθεσινή.
Η πολιτεία, η κοινωνία, οι φορείς του αθλητισμού, εμείς οι ακαδημαϊκοί δάσκαλοι, έχουμε όλοι χρέος και ευθύνη να προστατέψουμε τη σωματική ακεραιότητα των νέων παιδιών. Και αυτό πρέπει να γίνει με κάθε τρόπο. Με γενναίες αποφάσεις. Με σύγχρονο, ρεαλιστικό θεσμικό πλαίσιο προστασίας των φιλάθλων, αλλά και αμείλικτη στάση από την πολιτεία σε όλα τα περιστατικά βιαιοπραγίας ανεξαιρέτως. Καταπολέμηση της βίας εντός και εκτός αθλητικών εγκαταστάσεων. Εφαρμογή της δικαιοσύνης.
Και κυρίως, χρειάζεται να επενδύουμε όλο και περισσότερο στην παιδεία. Η παιδεία είναι το μοναδικό μέσο που μπορεί να αλλάξει τη μοίρα των ανθρώπων. Να εδραιώσει την καλλιέργεια. Να αναπτύξει τις κοινωνικές δεξιότητες. Να διαπλάσει προσωπικότητες έντιμες, ηθικές, με υψηλές αξίες για τη ζωή, με αίσθημα ευθύνης προς τους άλλους, με ένστικτα αδελφικότητας, ανθρωπιάς, αλληλεγγύης, σεβασμού.
Και εμείς οι ίδιοι είμαστε αυτοί που δεν πρέπει να επιτρέψουμε τη διαιώνιση αυτών των εγκληματικών ενεργειών εις βάρος των παιδιών μας. Η βία δεν είναι ανεκτή σε καμία της μορφή. Ούτε στο πανεπιστήμιο, ούτε στα γήπεδα, ούτε στους δρόμους της πόλης. Ως εδώ.
Ο κ. Στράτος Στυλιανίδης είναι αντιπρύτανης Ερευνας και Διά βίου Εκπαίδευσης ΑΠΘ.
Νίκος Μαραντζίδης
Κόσμος ανδρικός, αδίστακτος
Η δολοφονία ενός 19χρονου σοκάρει για πολλούς λόγους. Πολύ δε περισσότερο όταν ακούς τη φράση «έγινε για οπαδικές διαφορές», ή κάτι τέτοιο. Πώς μπορεί κάποιος να σκοτώσει έναν άνθρωπο για οπαδικές διαφορές, αναρωτιέμαι.
Μετέπειτα ανακαλούνται αυθόρμητα γεγονότα από τη μνήμη μου. Πηγαίνω στο γήπεδο, από τα δώδεκά μου και εκπαιδεύτηκα στον «ναό» που δοξάζεται η ωμή, κτηνώδης πολλές φορές «ανδροπρέπεια»: άνδρες που βρίζουν και χειρονομούν με κέντρο τα γεννητικά τους όργανα και τις βρισιές όπου το σεξ είναι ισοδύναμο της ταπείνωσης και του πόνου. Ανδρες που φτύνουν, που πετούν μπουκάλια και αντικείμενα που προκαλούν πόνο, άνδρες που απειλούν, άνδρες που επιτίθενται, που γρονθοκοπούν, άνδρες, βίαιοι άνδρες…
Πόσες φορές φοβήθηκα για τη ζωή μου πηγαίνοντας σ’ έναν ποδοσφαιρικό αγώνα; Αρκετές; Μάλλον ναι. Θυμάμαι μια φορά στην Αθήνα είχα πάει να δω τον ΠΑΟΚ, και οπαδοί της αντίπαλης ομάδας έξω από το γήπεδο μετά το τέλος του αγώνα, όλοι τους άνδρες βέβαια, ζητούσαν επιτακτικά και απειλητικά να δουν ταυτότητες από όποιον τους φαινόταν «ύποπτος». Πώς διάλεγαν τα άτομα, δεν το κατάλαβα. Φώναξαν στον διπλανό μου «ταυτότητα ρε», εγώ προχώρησα σιωπηλά, σκυφτός. Τι θα γινόταν αν έβλεπαν στην ταυτότητα: «τόπος γέννησης: Θεσσαλονίκη, αστυνομικό τμήμα Τούμπας»; Ευτυχώς δεν έμαθα.
Το μοντέρνο ποδόσφαιρο υποκριτικά διατείνεται πως καθάρισε τη βία. Πόση υποκρισία. Κάνοντας το ποδόσφαιρο ένα ακριβό χόμπι, στην Ευρώπη κυρίως, απαγορεύοντας τις μετακινήσεις οπαδών, στην Ελλάδα κυρίως, ίσως έβγαλαν τη βία μέσα από τις κερκίδες και τη μετέφεραν στους δρόμους. Μόνο στη Θεσσαλονίκη τα τελευταία χρόνια υπάρχουν δύο νεκροί και κάμποσοι τραυματίες από μαχαιρώματα και πυροβολισμούς «οπαδικούς».
Ας μη γελιόμαστε, η συζήτηση για την «οπαδική βία» σκεπάζει για να μην πω «ξεπλένει» το βαθύτερο ζήτημα ταμπού. Ο κόσμος της πατριαρχίας είναι ένας κόσμος που μεταδίδει διαρκώς τη βία˙ κόσμος γεμάτος τυφλή ναρκισσιστική και εγωιστική βία: το παιδί που ήταν άλλη ομάδα, η γυναίκα που «αντιμίλησε». Ενίοτε αυτός ο σκληρός ανδρικός κόσμος εκτός από βίαιος γίνεται και αδίστακτος.
* Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.