Το ακοίμητο ηλεκτρονικό μάτι στους δρόμους, οι κάμερες, αποτελεί την πιο αποτελεσματική προσέγγιση αστυνόμευσης στους δρόμους, όπως διαπιστώνεται διεθνώς. Πρόκειται για λύση που απελευθερώνει το ανθρώπινο δυναμικό της Τροχαίας, το οποίο μπορεί να αξιοποιηθεί σε άλλους τομείς, με κόστος σχετικά ελεγχόμενο για τις τοπικές Αρχές, ενώ κρίνεται ιδιαίτερα αποτελεσματικό. Ο φόβος του αιφνίδιου ελέγχου είναι αυτός που, διαχρονικά, καθιστά τους οδηγούς πιο συνετούς, ενώ η βεβαιότητα του καταλογισμού των προστίμων είναι αυτή που αποτρέπει παραβατικές συμπεριφορές στον δρόμο. Η ευρωπαϊκή εμπειρία έχει δείξει ότι όπου υπάρχουν κάμερες, οι χρήστες του δρόμου έχουν την τάση να συμμορφώνονται στις διατάξεις του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας. Οι παραβάσεις του ορίου ταχύτητας σε πολυσύχναστο αυτοκινητόδρομο της Σκωτίας (Α9) περιορίστηκαν κατά 98% μετά την τοποθέτηση συστήματος ελέγχου ταχύτητας μέσω καμερών. Σε αυτοκινητόδρομο στο Βέλγιο (Ε40) διαπιστώθηκε μείωση των συγκρούσεων κατά 15% και πτώση 30% των παραβάσεων του ορίου ταχύτητας. Ερευνα που παρουσιάζεται στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ασφάλειας Μεταφορών (ETSC – European Transport Safety Council) καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το όφελος της χρήσης καμερών για λόγους αστυνόμευσης υπερτερεί του κόστους τοποθέτησης των συστημάτων αυτών και προτείνει μάλιστα την επέκτασή τους και σε αστικό περιβάλλον. Μέχρι σήμερα η χρήση καμερών συναντάται σε πανευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο κυρίως σε αυτοκινητοδρόμους, καθώς η κύρια χρήση τους αφορούσε αρχικώς τον έλεγχο των ορίων ταχύτητας. Οι ερευνητές ωστόσο προτείνουν την επέκτασή τους και σε κεντρικές λεωφόρους εντός αστικού περιβάλλοντος, όπως σε κεντρικές διασταυρώσεις αλλά και σε πυκνοκατοικημένες περιοχές.
Η Ισπανία, για παράδειγμα, μετρούσε στα τέλη του 2020 συνολικά 750 σταθερές κάμερες, 543 κινητές μονάδες ελέγχου με ηλεκτρονικά μέσα και 82 κάμερες που μετρούν τη μέση ταχύτητα κίνησης οχημάτων. Στόχος των ισπανικών Αρχών ήταν η κατά 50% αύξηση όλων των παραπάνω μέσων μέσα στην περασμένη χρονιά, με πρωταρχικό στόχο τον περιορισμό των τροχαίων ατυχημάτων και των θυμάτων της ασφάλτου.
Στο προάστιο Ματσοβιέσκι της Πολωνίας τοποθετήθηκαν κοντά σε σχολείο πινακίδες που ενημερώνουν τους οδηγούς για την ταχύτητα κίνησης του οχήματός τους, το πρόστιμο και τις μονάδες στο point system που θα τους καταλογιστούν σε περίπτωση παράβασης. Το σύστημα τοποθετήθηκε με πρωτοβουλία των τοπικών Αρχών.
Πιλοτική εφαρμογή συστήματος στην Ισπανία, που δεν «βλέπει» μόνο την ταχύτητα, αλλά και αν ο οδηγός δεν φοράει ζώνη ή μιλάει στο κινητό.
Το καλοκαίρι του 2020 η γενική διεύθυνση της Τροχαίας στην Ισπανία δοκίμασε πιλοτικά ένα νέο σύστημα καμερών το οποίο «βλέπει» εάν ο οδηγός δεν φοράει ζώνη ή μιλάει στο κινητό τηλέφωνο, ενώ ελέγχει και την ταχύτητα του οχήματος. Το λογισμικό που χρησιμοποιήθηκε αποκρύπτει το πρόσωπο του οδηγού (για λόγους προστασίας προσωπικών δεδομένων) και καταλογίζει αυτομάτως τα πρόστιμα στον κάτοχο του οχήματος.
Η γαλλική περίπτωση
Στη Γαλλία συναντάει κανείς συχνά κάμερες σε κεντρικούς αυτοκινητοδρόμους εδώ και χρόνια, ωστόσο παραμένει ιδιαίτερα σύνθετη υπόθεση η τοποθέτησή τους από τις τοπικές Αρχές, καθώς παρεμβάλλονται σημαντικές γραφειοκρατικές και κατά συνέπεια χρονοβόρες διαδικασίες. Η γαλλική κυβέρνηση αναζητά τρόπους διευκόλυνσης της διαδικασίας τοποθέτησης καμερών από τις τοπικές Αρχές, οι οποίες θα μπορούν να προχωρούν σε παρεμβάσεις χωρίς να απαιτείται έγκριση – διαβούλευση με την κεντρική διοίκηση (κυβέρνηση). Σημειώνεται ότι στα τέλη του 2019 στη Γαλλία σημειώθηκαν εκτενείς βανδαλισμοί στο 75% των καμερών και γενικά των τεχνικών μέσων αστυνόμευσης που διαθέτει η χώρα, αλλά η αντικατάστασή τους έγινε αρκετά γρήγορα.
Το ζήτημα της συναρμοδιότητας πολλών φορέων φαίνεται ότι δεν αποτελεί ελληνικό φαινόμενο, ωστόσο η υπόλοιπη Ευρώπη κινείται προς την κατεύθυνση της διευθέτησης του προβλήματος και της κατανομής αρμοδιοτήτων σε τοπικές Αρχές.
Τα «αλκοολόμετρα» και το «πορτοφόλι» Ι.Χ.
Δεν είναι λίγες οι χώρες που έχουν ήδη καθιερώσει τη χρήση ειδικών συστημάτων στα αυτοκίνητα που ελέγχουν τα επίπεδα κατανάλωσης αλκοόλ από τους οδηγούς. Σε χώρες όπως η Ιταλία, η Γαλλία, η Αυστρία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, η Πολωνία, η Λιθουανία, η Δανία, η Σουηδία και η Φινλανδία αντί να απαγορεύουν την οδήγηση σε όσους έχουν εντοπιστεί επανειλημμένως να οδηγούν υπό την επήρεια αλκοόλ, οι παραβάτες υποχρεούνται να ενταχθούν στο πρόγραμμα τοποθέτησης συσκευών ανίχνευσης αλκοόλ (alcohol interlock rehabilitation). Οι παραβάτες υποχρεούνται να τοποθετήσουν στα Ι.Χ. τους ειδικό σύστημα το οποίο μετράει τα επίπεδα αλκοόλ στο αίμα του οδηγού πριν ξεκινήσει το όχημα. Σε περίπτωση που διαπιστωθεί υπέρβαση του ορίου, τότε το αυτοκίνητο δεν ξεκινάει. Στην Ισπανία έχει ανοίξει η συζήτηση για το ενδεχόμενο υποχρεωτικής τοποθέτησης των εν λόγω συστημάτων σε λεωφορεία και φορτηγά. Η αυτοκινητοβιομηχανία από την πλευρά της οφείλει να δεσμευθεί ότι κάθε νέο όχημα που παράγεται μπορεί να δεχθεί το σχετικό σύστημα. Δεν υπάρχει υποχρέωση να είναι εγκατεστημένο σε κάθε νέο όχημα, ωστόσο οι εταιρείες οφείλουν να έχουν πρόβλεψη τοποθέτησης του ειδικού συστήματος και να προσφέρουν όλα τα πρότυπα και τις πληροφορίες για την εγκατάστασή τους σε περίπτωση που κριθεί απαραίτητο.
Η χρήση της τεχνολογίας μπορεί να αποδειχθεί αποτελεσματική σε πολλά επίπεδα. Εμπόδιο διευρυμένης χρήσης τέτοιων συστημάτων αποτελεί το υψηλό κόστος από τη μια, καθώς και η συναρμοδιότητα φορέων που προκαλεί γραφειοκρατικές καθυστερήσεις για την εφαρμογή και χρήση τους. Σε ελληνικό επίπεδο, η χρήση της τεχνολογίας στους ελέγχους της Τροχαίας είναι προ των πυλών, με τη συνεργασία των υπουργείων Υποδομών – Μεταφορών και Ψηφιακής Διακυβέρνησης να έχει φιλόδοξους στόχους. Η εφαρμογή Car Wallet (πορτοφόλι αυτοκινήτου) έχει ως στόχο με την ολοκλήρωσή της να επιτρέπει στον οδηγό να επιδεικνύει όλα τα απαραίτητα έγγραφα σε πιθανό έλεγχο της Τροχαίας μέσα από το κινητό του. Η εφαρμογή δημιουργείται με πρότυπο την αντίστοιχη εφαρμογή που περιλαμβάνει το πιστοποιητικό εμβολιασμού COVID-19 (COVID Free GR Wallet) και το αντίστοιχο έγγραφο ταυτοπροσωπίας. Εως τα τέλη Μαρτίου θα είναι διαθέσιμη η πρώτη λειτουργία της εφαρμογής που θα προσφέρει τη δυνατότητα στους οδηγούς να «κατεβάσουν» στο κινητό τους τηλέφωνο το δίπλωμα οδήγησής τους.
Σε δεύτερο χρόνο το Car Wallet θα περιλαμβάνει την άδεια κυκλοφορίας, τα τέλη κυκλοφορίας, το πιστοποιητικό ελέγχου ΚΤΕΟ, το αντίγραφο του ασφαλιστικού συμβολαίου και το ιστορικό συντήρησης. Ειδικά το ιστορικό συντήρησης οχημάτων θεωρείται ιδιαίτερα κρίσιμο σημείο για τα επίπεδα της οδικής ασφάλειας, καθώς κρίνεται ότι θα βάλει τάξη στον τομέα της συντήρησης των αυτοκινήτων. Και αυτό γιατί θα υποχρεώνει τα συνεργεία αυτοκινήτων να καταγράφουν ηλεκτρονικά σε ειδικό σύστημα όλες τις εργασίες που θα εκτελούν στα οχήματα και αυτές θα είναι ανά πάσα στιγμή προσβάσιμες τόσο από τους ιδιοκτήτες των Ι.Χ., πιθανούς αγοραστές μεταχειρισμένων οχημάτων και φυσικά από τις αρμόδιες Αρχές. Με αυτόν τον τρόπο θα εξαλειφθούν τα περιστατικά παρατυπιών που διαπιστώνονται στα χειρόγραφα βιβλία συντήρησης των οχημάτων, στα οποία κανείς μπορεί να προσθέσει κατά βούληση όποια εργασία επιθυμεί, ανεξάρτητα από το εάν αυτή έχει εκτελεστεί ή όχι.
Η άμεση πρόσβαση όλων των δεδομένων των οδηγών και του οχήματος από τις δυνάμεις της Τροχαίας σε πιθανό έλεγχο διευκολύνει τη διαδικασία αστυνόμευσης, καθώς περιορίζει δραστικά τη διάρκεια ενός ελέγχου. Ταυτόχρονα προσφέρει τη δυνατότητα σε έναν οδηγό, σε περίπτωση πιθανού ελέγχου από την Τροχαία, να επιδείξει όλα τα απαιτούμενα έγγραφα χωρίς να ανοίξει το ντουλαπάκι του αυτοκινήτου του, καθώς θα είναι όλα συγκεντρωμένα στο κινητό του. Στο ίδιο πλαίσιο καταβάλλεται προσπάθεια εδώ και πάνω από έξι χρόνια για τη διασύνδεση των βάσεων δεδομένων των υπουργείων Μεταφορών και Οικονομικών για τον αυτοματοποιημένο έλεγχο των ΚΤΕΟ. Πληροφορίες αναφέρουν ότι ύστερα από τεράστιες καθυστερήσεις, το σύστημα θα είναι έτοιμο να προχωρεί σε αυτοματοποιημένο καταλογισμό προστίμων για τα ανέλεγκτα από ΚΤΕΟ οχήματα τους προσεχείς μήνες. Στόχος είναι η αποστολή του προστίμου στον παραβάτη χωρίς να απαιτείται προηγούμενος έλεγχος της Τροχαίας. Το σύνολο των ψηφιακών εργαλείων αποτελεί την πιο αξιόπιστη εναλλακτική για την ενίσχυση της οδικής ασφάλειας, ενώ ταυτόχρονα απελευθερώνει ανθρώπινους πόρους.