Oταν ο Κυριάκος Πιερρακάκης και η ομάδα του ανέλαβαν δράση στο υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, ένας από τους στόχους ήταν να δρέψουν γρήγορα τους καρπούς που «κρέμονταν χαμηλά» (low hanging fruits) στην ταχεία ψηφιοποίηση του Δημοσίου, προωθώντας ταυτόχρονα εγχειρήματα πολύ πιο σύνθετα που απαιτούσαν χρόνο. Το πιο δύσκολο από αυτά είναι ο «Μίτος», δηλαδή ένας χάρτης των διαδικασιών του ελληνικού Δημοσίου που όταν ολοκληρωθεί θα δώσει τη δυνατότητα στη διοίκηση «να ελέγχει εαυτήν» και στον πολίτη να κάνει τη δουλειά του πιο γρήγορα. Και στο τέλος, η διοίκηση του Δημοσίου θα μπορεί να αποφασίσει ποια έγγραφα μπορεί να καταργήσει από μια διαδικασία μεταξύ πολίτη και κράτους.
Στις αρχές του 2022, οι 4.786 φορείς του ελληνικού Δημοσίου είχαν δημοσιεύσει περίπου 110 από τις εν λόγω διαδικασίες, ενώ άλλες περίπου 3.100 «ανέμεναν» την έγκρισή τους από τις υπηρεσίες για να συμπεριληφθούν στον «Μίτο», ένα από τα πιο φιλόδοξα εγχειρήματα του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, καθώς οι εμπνευστές του φιλοδοξούν να καταγράψουν όλες τις διαδικασίες στις λαβυρινθώδεις σχέσεις πολίτη – κράτους. Αυτές οι διαδικασίες, που σύμφωνα με πηγές της δημόσιας διοίκησης φθάνουν τις 6.000(!) αποτελούν την πρώτη ύλη για ένα μητρώο που όταν συμπληρωθεί –εκτιμάται περί το τέλος της άνοιξης– θα γίνει αφορμή να ανοίξει μία πολύ μεγάλη συζήτηση στο ελληνικό κράτος με ένα καθοριστικό ερώτημα: Τα χρειαζόμαστε όλα αυτά; Και άλλο ένα: Τα χρειαζόμαστε έτσι;
Aπό τις διαδικασίες αυτές, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει συγκεντρώσει ο γενικός γραμματέας Ψηφιακής Διακυβέρνησης και απλούστευσης διαδικασιών Λεωνίδας Χριστόπουλος, η παλαιότερη διαδικασία αφορά την έκδοση άδειας εξασκήσεως επαγγέλματος διπλωματούχου μηχανικού (οποιασδήποτε ειδικότητας) για την οποία στην εφαρμοστέα νομοθεσία συμπεριλαμβάνεται και ο νόμος 4430/1930 (Α 149), ενώ οι πιο πολύπλοκες διαδικασίες αφορούν:
• Αδεια ίδρυσης και λειτουργίας μονάδων φροντίδας προσχολικής αγωγής και διαπαιδαγώγησης από φορείς ιδιωτικού δικαίου. Απαιτούνται 10-12 δικαιολογητικά και 23 βήματα για την ολοκλήρωση της διαδικασίας.
• Αδεια εμπορίας αφορολόγητων αεροπορικών καυσίμων Β2: Απαιτούνται 28 δικαιολογητικά και 11 βήματα για να ολοκληρωθεί η διαδικασία.
Το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι αν χρειαζόμαστε όλες αυτές τις διαδικασίες. Η γνωστοποίηση λειτουργίας σχολής οδηγών, π.χ., απαιτεί 23 δικαιολογητικά!
Η καταγραφή γίνεται σε κάθε υπουργείο, οργανωμένη από τους μόνιμους υπηρεσιακούς γραμματείς και τους λεγόμενους συντάκτες που επιχειρούν να ανασύρουν από τον λαβύρινθο των διοικητικών πράξεων των υπουργείων διαδικασίες που ορίζουν τη διαδρομή κάθε πολίτη σε κάθε συναλλαγή. Κάθε διαδικασία λαμβάνει έναν αριθμό, π.χ. η 926817 αφορά τη γνωστοποίηση λειτουργίας σχολής οδηγών. Κοστίζει από 100-200 ευρώ και απαιτεί 23(!) δικαιολογητικά. Οι διαδικασίες αυτές απευθύνονται και σε πολίτες της Ε.Ε. που με βάση την οδηγία 123 μπορούν να ιδρύσουν μια εταιρεία ή να εξασκήσουν ένα επάγγελμα στη χώρα μας. Οταν ο συντάκτης του κάθε υπουργείου συγκεντρώσει την «πρώτη ύλη» για τη διαδικασία τη δίνει για έγκριση και δημοσίευση. Βήμα βήμα οι διαδικασίες αυτές παίρνουν τη θέση τους στην πλατφόρμα της καταγραφής, τον «Μίτο». Ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης αποκαλεί αυτή την πλατφόρμα «μια πηγή αλήθειας», αλλά όχι ασφαλώς την τελευταία λέξη της αλήθειας καθώς μετά την αποτύπωση για μια σειρά διοικητικές προϋποθέσεις μιας διαδικασίας θα τεθεί το ερώτημα «χρειάζονται όλα αυτά;», όπως αναρωτιούνται ο ίδιος και ο συνεργάτης του Λεωνίδας Χριστόπουλος.
Στο στόχαστρο της απλούστευσης των διαδικασιών έχουν μπει τομείς πολιτικής με βάση και σχετικά πρωτόκολλα συνεργασίας που έχουν υπογραφεί ανάμεσα στο υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης και παραγωγικά υπουργεία για τομείς όπως: Αγροτική ανάπτυξη, δημόσιες συμβάσεις, ναυτιλία, τουρισμός, ενδοδιοικητικές υπηρεσίες υπουργείου Εσωτερικών, επιχειρηματικότητα (ΓΕΜΗ), επικουρική και κοινωνική ασφάλιση (ΚΕΠΑΑ), ΕΣΠΑ.
Οταν μέσα στην άνοιξη ανοίξει το μητρώο των διαδικασιών (ο «Μίτος»), θα υπάρξει αυτόματη ενημέρωση των υπηρεσιών που εμπλέκονται στην εφαρμογή της διαδικασίας. Οι ίδιοι υπάλληλοι θα ενημερώνονται όταν κάτι αλλάζει σε αυτές, π.χ. όταν ψηφίζεται ένας νέος νόμος.
Η κατάρα των εγκυκλίων
Η πατροπαράδοτη κατάρα του ελληνικού κράτους που λέγεται έκδοση εγκυκλίων θα περιορισθεί αρχικά, με στόχο τελικά να καταστεί περιττή. Στη συνέχεια θα αρχίσει η εξέταση «κάθε βήματος» και των διοικητικών βαρών που αυτό προκαλεί. Στο υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης έχουν κάνει ήδη τέτοια βήματα όταν τα 25 πιστοποιητικά φερεγγυότητας έγιναν μόνο ένα. Ταυτόχρονα, στις αρχές του καλοκαιριού, διαδικασίες όπως αυτή θα οδηγήσουν σε ένα νέο σχέδιο κώδικα διοικητικής διαδικασίας, έναν πανδέκτη για την οργάνωση των σχέσεων κράτους – πολίτη. Ο νυν είναι του 1999 αλλά η χώρα έχει αλλάξει σε πολλά. Ο βαθμός της επιτυχίας αυτού του σχεδίου, που θα καταγράφεται από ένα παρατηρητήριο για τη μείωση της γραφειοκρατίας και των διοικητικών βαρών, όπως γίνεται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, θα «υπονομεύει» μεσοπρόθεσμα το τεράστιο «πακέτο» ψηφιακών υπηρεσιών του gov.gr που έχει απλωθεί πλέον σε 1.300, καθώς αποτυπώνει τις δαιδαλώδεις διαδικασίες της ελληνικής δημόσιας διοίκησης. Ταυτόχρονα, θα δίνει ένα νέο «εργαλείο» στα «μηχανοστάσια» (back office) των Κέντρων Εξυπηρέτησης Πολιτών. Και εκεί ο στόχος που έχουν θέσει στο υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης ήταν να επισπεύδεται η εξυπηρέτηση εκείνου που θέλει να προσφύγει στην αυτοπρόσωπη συναλλαγή του με το Δημόσιο (ο «Μίτος» δεν αφορά τις εσωτερικές πράξεις της διοίκησης αλλά μόνο τις εξωτερικές, προς τον πολίτη).
Μήπως όμως η ηγεσία του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης «τρέχει» πολύ γρήγορα σε σχέση με την αγορά; Ορισμένα ευρήματα που αφορούν τις ψηφιακές υποδομές της χώρας μπορεί να προκαλέσουν έκπληξη. Οπως, για παράδειγμα, ότι για τις ταχύτητες του δικτύου σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά τους τελευταίους μήνες μετά την πανδημία η προσφορά δείχνει να υπολείπεται της ζήτησης. Στις γραμμές VDSL υπάρχει πολύ χαμηλή ζήτηση, ενώ ο όμιλος ΟΤΕ κυρίως και οι άλλες εταιρείες τηλεφωνίας προσφέρουν υπηρεσίες ευρυζωνικότητας με ταχύτητα πλέον. Αν και βελτιώνει τη θέση της χώρας δεν φαίνεται να υποστηρίζεται από τη ζήτηση χωρίς παρεμβάσεις επιδοτήσεων. Ο αριθμός των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων που αξιοποίησαν το κουπόνι υψηλής ευρυζωνικότητας αυξήθηκε κατά 256% σε ένα χρόνο, κυρίως λόγω αυτού που αποκαλείται σύμπτωμα της πανδημίας καθώς το σύνολο του πληθυσμού κατά καιρούς εργαζόταν, ενημερωνόταν, ψώνιζε και διασκέδαζε από το σπίτι. Τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις που ζήτησαν κουπόνι το 2021 έφτασαν τις 64.000 από 18.000 το 2020.