Την τελευταία δεκαετία ο πληθυσμός της χώρας μειώθηκε κατά σχεδόν μισό εκατομμύριο – «τα αρνητικά φυσικά και μεταναστευτικά ισοζύγια της δεκαετίας 2011-2020 αναμένεται να οδηγήσουν σε μείωση περίπου κατά 450.000 του πληθυσμού μας», γράφουν σε πρόσφατη έρευνα οι καθηγητές Βασίλης Παππάς και Βύρων Κοτζαμάνης. Μόνο 12 περιφερειακές ενότητες από τις 74 έχουν έστω και μία γέννηση παραπάνω από θανάτους. Από τους 325 δήμους, 56 είχαν θετικά φυσικά ισοζύγια, τα οποία στους 19 ήταν σχεδόν ασήμαντα, σημειώνουν οι ερευνητές, σε αντίθεση με τους 269 δήμους όπου τα φυσικά ισοζύγια ήταν σημαντικά αρνητικά.
Ο κ. Κοτζαμάνης λέει στην «Κ» πως το δημογραφικό έχει να κάνει με τη νεότητα του πληθυσμού. Θετικό ισοζύγιο παρατηρείται σε νησιά του Αιγαίου – «είναι λιγότερο γηρασμένα από τους άλλους δήμους», δηλώνει ο κ. Κοτζαμάνης, σε αντίθεση με την ηπειρωτική Ελλάδα που ήταν ήδη σχετικά γηρασμένη από το 2011. Κατά τη διάρκεια της κρίσης στα νησιά υπήρξε ανάπτυξη λόγω τουρισμού, προσελκύοντας νέους ανθρώπους για δουλειά, πολλοί εκ των οποίων έγιναν μόνιμοι κάτοικοι και ταυτόχρονα διατηρώντας τον προϋπάρχοντα νέο πληθυσμό τους. «Παλιά, η νεκρή περίοδος ήταν πολύ μεγαλύτερη», δηλώνει στην «Κ» ο δήμαρχος Θήρας Αντώνης Σιγάλας, τονίζοντας πως την τελευταία δεκαετία ο πληθυσμός της Σαντορίνης αυξάνεται συνεχώς λόγω επιμήκυνσης της τουριστικής σεζόν. «Δεν έχουμε αιμορραγία πληθυσμού εδώ», λέει η Μαρία Λιονή, αντιπεριφερειάρχης Ρεθύμνου, όπου επίσης παρατηρείται θετική πληθυσμιακή μεταβολή. «Εχουμε πολλούς νέους ανθρώπους από την πάνω Ελλάδα που έρχονται για εύρεση εργασίας κυρίως σε τουριστικές επιχειρήσεις και φοιτητές που σπουδάζουν στην Κρήτη και μετά μένουν», τονίζει, συμπληρώνοντας πως το Ρέθυμνο διαθέτει και δυνατό πρωτογενή τομέα – χωριά όπως τα Λιβάδια, αντί να ερημώνουν, μεγαλώνουν. «Είναι τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά τέτοια που κάνουν τους νέους να θέλουν να μείνουν στον τόπο τους, παντρεύονται και σχεδόν δεν υπάρχει οικογένεια που να έχει κάτω από 4 παιδιά», αναφέρει. Η εικόνα είναι διαμετρικά διαφορετική σε περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας.
Ο αντιπεριφερειάρχης Γρεβενών, Αθανάσιος Φωλίνας, λέει πως χωριά στη συγκεκριμένη περιφερειακή ενότητα έχουν ερημώσει, ενώ ο πληθυσμός της περιφέρειας μειώθηκε κατά 13.000 την τελευταία δεκαετία. «Δεν υπάρχει έντονη βιομηχανική δραστηριότητα, οι νέοι 23-40 ετών έχουν φύγει, δεν υπάρχει αυτή η ηλικία στην περιφερειακή ενότητα Γρεβενών», δηλώνει. «Αν δεν πάρουμε δραστικά μέτρα, σε 20 χρόνια θα έχει σβήσει ο νομός μας». «Οι άνθρωποι κυρίως από τα χωριά φεύγουν, η δεκαετία της κρίσης ενέτεινε περισσότερο αυτά τα θέματα γιατί επλήγη η πρωτογενής παραγωγή», επισημαίνει ο δήμαρχος Σερρών Αλέξανδρος Χρυσάφης, ενώ ο δήμαρχος Αρτας Χρήστος Τσιρογιάννης τονίζει πως το πρόβλημα στην Αρτα είναι ότι ο πληθυσμός είναι γηρασμένος – «φεύγει», τονίζει, «και δεν αναπληρώνεται».
Η κρίση, λέει ο κ. Κοτζαμάνης, είχε αντίκτυπο – οι νέοι δεν έφυγαν από τα νησιά λόγω ανάπτυξης του τουρισμού, κι έτσι τα νησιά είχαν περισσότερους ανθρώπους σε ηλικία τεκνοποίησης. Νέοι κάτοικοι άλλων περιοχών μετακόμισαν στο εξωτερικό. Σταμάτησαν να έρχονται οικονομικοί μετανάστες στη χώρα – οι πρόσφυγες, πολλοί εκ των οποίων είναι νέοι και τεκνοποιούν, βοήθησαν στο θετικό ισοζύγιο σε νησιά των Δωδεκανήσων. Παρ’ όλα αυτά, τονίζει πως η επίπτωση της κρίσης είναι μικρή. «Και να μην έφευγαν, ο πληθυσμός που είναι σε ηλικία να κάνει παιδιά θα μειωνόταν έτσι κι αλλιώς», δηλώνει. «Τη δεκαετία ’80-’90 οι γεννήσεις στην Ελλάδα μειώνονταν κατά χιλιάδες κάθε χρόνο», λέει, «επομένως όσοι ήρθαν τη δεκαετία του 2010 σε ηλικία να κάνουν παιδιά, ήταν λιγότεροι. Οι διαδοχικές γενιές κάνουν όλο και λιγότερα παιδιά και σε όλο μεγαλύτερη ηλικία».
Δεν είναι το μέγεθος του πληθυσμού που έχει τόση σημασία για την ανάπτυξη, όσο ο αριθμός των οικονομικά ενεργών πολιτών, αναφέρει στην «Κ» ο διευθυντής περιεχομένου της διαΝΕΟσις Θοδωρής Γεωργακόπουλος. Εχουμε «ανεκμετάλλευτες δεξαμενές» πληθυσμού, δηλώνει, όπως είναι οι νέοι ή οι γυναίκες – είμαστε τελευταίοι στην Ε.Ε. σε ποσοστό γυναικών στην αγορά εργασίας. «Οταν βάζεις καινούργιο εργατικό δυναμικό σε μία χώρα, αυτόματα δημιουργούνται καινούργιες θέσεις εργασίας», αναφέρει, συμπληρώνοντας πως η εμπειρία από τις βόρειες χώρες δείχνει πως τα μέτρα που οδηγούν σε ανάπτυξη –στήριξη καριέρας των γονέων ή εξασφάλιση καριέρας μετά την εγκυμοσύνη– αυξάνουν και τη γονιμότητα. «Μόνο αν ο πληθυσμός των οικονομικά ενεργών πολιτών αυξηθεί», σημειώνει, «μπορεί η χώρα να έχει ανάπτυξη».