Επανεκτίμηση διεθνώς της ψυχιατρικής και κατακόρυφη αύξηση της ζήτησης ψυχιάτρων. Αυτές είναι οι δύο σύγχρονες τάσεις, που συνδέονται άμεσα με την πανδημία, σύμφωνα με τον άρτι εκλεγέντα πρόεδρο της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (American Psychiatric Association) και καθηγητή Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Rutgers στο Νιου Τζέρσεϊ, δρ Πέτρο Λεβούνη.
«Κυβερνήσεις, εκπαιδευτικοί, δικαστές, αθλητές αυτή τη στιγμή θέλουν να ακούσουν τις θέσεις της ψυχιατρικής, τις οποίες είναι πρόθυμοι να συμπεριλάβουν στη χάραξη νέων πολιτικών», λέει ο 59χρονος καθηγητής μιλώντας στην «Κ» από τις ΗΠΑ. Η εκλογή του αποτέλεσε μια ευχάριστη έκπληξη, καθώς είναι ίσως ένας από τους νεότερους στην ιστορία του θεσμού προέδρους. Ταυτόχρονα είναι ο πρώτος Ελληνας και ο πρώτος ανοιχτά ομοφυλόφιλος πρόεδρος, όπως αναφέρεται και στην επίσημη ανακοίνωση. Τα μέλη της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας αφουγκράζονται τις αλλαγές στους κόλπους της αμερικανική κοινωνίας, κάτι που αντανακλάται διαχρονικά και στις επιλογές των προέδρων τους. Το 1985-86 εξελέγη η πρώτη γυναίκα πρόεδρος, το 2012-13 ο πρώτος Αμερικανός ασιατικής καταγωγής πρόεδρος, το 2016-17 η πρώτη Λατινοαμερικανίδα πρόεδρος και, τέλος, το 2018-19 ο πρώτος Αφροαμερικανός πρόεδρος.
«Στόχος μου είναι, αφενός, να ενταχθεί η παράμετρος της ψυχικής υγείας στις πολιτικές του μέλλοντος, αφετέρου, να μεταφέρω το μήνυμα στους φοιτητές ιατρικής ότι η ψυχιατρική πέρα από μια πολύ ενδιαφέρουσα ειδικότητα έχει γίνει και εξαιρετικά περιζήτητη», αναφέρει ο καθηγητής Λεβούνης για τις προτεραιότητές του. Οσοι παρακολούθησαν, βέβαια, τις παρεμβάσεις του και τη συμμετοχή σε bedates στη διάρκεια του προεκλογικού του αγώνα, που διήρκεσε από τον Σεπτέμβριο έως και τον Φεβρουάριο, έμαθαν τις απόψεις και τα επιχειρήματά του, που άπτονται πολύ περισσότερων θεμάτων.
Ο ίδιος, καθώς το ερευνητικό του αντικείμενο είναι οι εξαρτήσεις, εστιάζει τα τελευταία χρόνια στην εξάρτηση από το Διαδίκτυο και στην τεχνολογία, ένα φαινόμενο που γιγαντώθηκε λόγω των ειδικών συνθηκών εργασίας και επικοινωνίας στην πανδημία. Η εργασία έτεινε να ψηφιοποιηθεί ούτως ή άλλως, όμως η πανδημία φαίνεται να επιτάχυνε σημαντικά αυτήν τη διαδικασία. Ενδεικτικά, «εμείς ως Εταιρεία αναζητούσαμε εδώ και χρόνια τα τεχνολογικά εργαλεία που θα καθιστούσαν εφικτή την τηλεψυχιατρική, όμως όταν επιβλήθηκαν τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης, μεταβήκαμε στην εξ αποστάσεως εργασία σε μόλις δύο εβδομάδες», επισημαίνει ο καθηγητής Λεβούνης. «Ολοι πλέον εργαζόμαστε και επικοινωνούμε μέσω της τεχνολογίας, ωστόσο υπάρχουν ορισμένα διακριτά στάδια της εξάρτησης». Συγκεκριμένα, «όταν το άτομο ζητάει όλο και μεγαλύτερη “δόση” προκειμένου να παραμένει ίδια η επίδραση στη διάθεσή του ή όταν διακόπτει απότομα την ενασχόλησή του με το Διαδίκτυο και εκδηλώνει σύνδρομο στέρησης». Η ατέρμονη, 24 ώρες την ημέρα επτά ημέρες την εβδομάδα, ενασχόληση με το Ιντερνετ λειτουργεί ως «αγχολυτικό» ή «αντικαταθλιπτικό», «προκαλεί όμως πλήθος άλλων επιπτώσεων στην πραγματική ζωή». Ο άνθρωπος που δεν αποσυνδέεται ποτέ, επειδή βρίσκει ευχαρίστηση στον online τζόγο, στο online shopping ή στο cyber sex, αρχίζει να έχει μειωμένη απόδοση στη δουλειά του, απομακρύνεται από τους οικείους του, παραμελεί την υγεία του. «Η κατάστασή του κρίνεται πολύ σοβαρή όταν, ενώ έχει επίγνωση του προβλήματός του, δεν μπορεί να κάνει κάτι για να αναχαιτίσει τη ροπή του προς το καταστροφικό του χόμπι».
Στόχος μου είναι να ενταχθεί η παράμετρος της ψυχικής υγείας στις πολιτικές του μέλλοντος», λέει ο δρ Π. Λεβούνης στην «Κ».
Επιδείνωση και έλεγχος
Τα lockdowns συνέβαλαν στην επιδείνωση όσων είχαν ήδη σοβαρό θέμα εξαρτήσεων. «Η αβεβαιότητα και η αγωνία της πανδημίας όπως και ο εγκλεισμός ώθησαν ακόμη παραπάνω κάποιον διαπιστωμένα αλκοολικό στο ποτό», περιγράφει ενδεικτικά ο δρ Λεβούνης. «Οσοι όμως είχαν μικρότερη εξάρτηση από το αλκοόλ, έπιναν δηλαδή κυρίως σε κοινωνικές συναναστροφές, το κλείσιμο της εστίασης πιθανότατα τους βοήθησε να το ελέγξουν».
Φίλοι και γνωστοί τού ζητούν συνεχώς συστάσεις για επαγγελματίες ψυχικής υγείας, κάτι που αποδεικνύει πόσο επέδρασε η πανδημία στην ψυχική μας ισορροπία. «Παρ’ όλα αυτά, εκπλήσσομαι ευχάριστα από τις ψυχικές αντοχές και τις άμυνες των ανθρώπων τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο», τονίζει ο 59χρονος καθηγητής Ψυχιατρικής.
Ο ίδιος είναι πεπεισμένος πως στην Ελλάδα διαθέτουμε αλλά και καλλιεργούμε έναν πιο «ψυχολογικό» τρόπο σκέψης. «Στις συζητήσεις μας προσπαθούμε να εμβαθύνουμε στην ψυχολογία των άλλων», περιγράφει, «η αρχαία ελληνική γραμματεία μέσα από τα έργα της επιδιώκει να διαφωτίσει τις πιο σκοτεινές πτυχές του ανθρώπινου ψυχισμού». Ο διαχωρισμός «αφορμών» και «αιτιών», με τον οποίον, για παράδειγμα, εξέταζαν ιστορικά γεγονότα στο Κολλέγιο Αθηνών, θεωρεί ο πρόεδρος της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας ότι καθόρισε τον τρόπο σκέψης του στην εφηβεία και ενίσχυσε την κριτική του ικανότητα.