Ο εκπαιδευτικός κινητοποιεί τους μαθητές του να συμμετάσχουν στο μάθημα; Είναι ισότιμη η συμμετοχή όλων στο μάθημα; Είναι μεταδοτικός ο εκπαιδευτικός ή μήπως απλώς… παπαγαλίζει το βιβλίο; Αξιοποιεί την πληροφορική στο μάθημα και ποια είναι τα μαθησιακά αποτελέσματα των παιδιών; Ορισμένα από τα ερωτήματα για τη σχολική διαδικασία που απασχολούν υπευθύνους και κοινωνία, αλλά επί δεκαετίες τεκμηριωμένη απάντησή τους δεν υπήρχε.
Νέα σελίδα στην ιστορία του ελληνικού σχολείου ετοιμάζεται να γυρίσει η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας, υλοποιώντας για πρώτη φορά μετά τις τέσσερις τελευταίες δεκαετίες ατομική αξιολόγηση των περίπου 155.000 εκπαιδευτικών των δύο βαθμίδων. «Η πολιτική μας δέσμευση για αξιολόγηση στην Παιδεία είχε διατυπωθεί στο προεκλογικό μας πρόγραμμα και μετεκλογικά μετουσιώθηκε στο νομοθετικό πλαίσιο που θεσπίσαμε. Το πρώτο στάδιο της αξιολόγησης των σχολικών μονάδων και του εκπαιδευτικού έργου υλοποιείται ήδη, με την καθολική συμμετοχή του 99,2% των σχολείων μας. Η ατομική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, με στόχο την αναγνώριση του έργου τους και τη βελτίωση τυχόν αδυναμιών, ακολουθεί άμεσα. Είναι αίτημα της κοινωνίας, είναι προς όφελος της εκπαιδευτικής μας κοινότητας συνολικά», δήλωσε στην «Κ» η υπουργός Παιδείας, Νίκη Κεραμέως. Οι δύο προηγούμενες φορές μέσα στην τελευταία εικοσαετία –το 2002 με τον νόμο 2986 και το 2010 με τον νόμο 3848– που η κυβέρνηση επιχείρησε να προχωρήσει σε αξιολόγηση σχολείων και εκπαιδευτικών το εγχείρημα δεν ολοκληρώθηκε λόγω των συντεχνιακών αντιδράσεων και των πολιτικών εξελίξεων.
Βεβαίως και τώρα αναμένονται αντιδράσεις, όπως άλλωστε συνέβη και στην πρώτη φάση, την αξιολόγηση των σχολείων. Η διαδικασία εκ μέρους των σχολείων κινήθηκε με αργούς, απρόθυμους ρυθμούς. Το έργο καθυστέρησε και λόγω της πανδημίας, εξαιτίας της οποίας οι εκπαιδευτικοί εκλήθησαν να διαχειριστούν την πρωτόγνωρη συνθήκη της τηλεκπαίδευσης, βάζοντας σε δεύτερη μοίρα τη διαδικασία της αξιολόγησης, που έχει και γραφειοκρατικό φόρτο. Από την άλλη, ενδεικτικό είναι ότι οι ομοσπονδίες έβαζαν συνεχώς προσκόμματα και όταν κήρυξαν αποχή από την αξιολόγηση η διελκυστίνδα οδηγήθηκε στα δικαστήρια, που δικαίωσαν τη θέση του υπουργείου Παιδείας. Ομως, «η αξιολόγηση των σχολείων ολοκληρώθηκε, το πρώτο βήμα έγινε», όπως ανέφερε στην «Κ» υψηλόβαθμο στέλεχος για την εκπαιδευτική πολιτική του υπουργείου Παιδείας, που εστιάζει και στην πολιτική σημασία του εγχειρήματος. Η ατομική αξιολόγηση δεν έχει τιμωρητικό χαρακτήρα και αυτό φαίνεται και από τη διαδικασία αλλά και τις «ποινές» των εκπαιδευτικών.
«Είναι αίτημα της κοινωνίας, είναι προς όφελος της εκπαιδευτικής μας κοινότητας συνολικά», δήλωσε στην «Κ» η υπουργός Παιδείας, Νίκη Κεραμέως.
Σύμφωνα με τον νόμο 4823/21, η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών θα γίνεται σε δύο πεδία: α) το διδακτικό και παιδαγωγικό έργο του εκπαιδευτικού και β) την υπηρεσιακή συνέπεια και επάρκεια του εκπαιδευτικού. Οι εκπαιδευτικοί θα αξιολογούνται από τον σύμβουλο Εκπαίδευσης Επιστημονικής Ευθύνης ως προς τη γενική και ειδική διδακτική του γνωστικού αντικειμένου, από τον διευθυντή της σχολικής μονάδας ως προς το παιδαγωγικό κλίμα και τη διαχείριση της τάξης, και από τον σύμβουλο Εκπαίδευσης Παιδαγωγικής Ευθύνης ως προς την υπηρεσιακή συνέπεια και επάρκειά τους.
Για τη διδασκαλία στην τάξη η αξιολόγηση θα γίνει μέσα στην τάξη, αλλά θα έχει προηγηθεί συνάντηση προετοιμασίας του αξιολογητή με τον εκπαιδευτικό, κατά την οποία εκτός από τα τυπικά ζητήματα θα συζητηθούν και θέματα όπως η ιδιαίτερη εστίαση, συμπληρωματικά στοιχεία που μπορεί να ζητηθούν ως βοηθητικά τεκμήρια για τη διαμόρφωση πληρέστερης εικόνας. «Ο αξιολογητής θα παρακολουθεί διακριτικά τη διδασκαλία του εκπαιδευτικού, λαμβάνοντας υπόψη τα σχετικά κριτήρια και εστιάζοντας στα σημεία που έχουν συμφωνηθεί κατά τη συνάντηση προετοιμασίας», λέει ο νόμος.
Το έργο των εκπαιδευτικών θα αξιολογείται τεκμηριωμένα σε τετράβαθμη περιγραφική κλίμακα: εξαιρετικό, πολύ καλό, ικανοποιητικό, μη ικανοποιητικό. Υπάρχουν «ποινές»; Μόνο στην περίπτωση που το έργο ενός εκπαιδευτικού αξιολογηθεί οριστικά ως «μη ικανοποιητικό» ο εκπαιδευτικός θα παρακολουθεί υποχρεωτικά επιμορφωτικό πρόγραμμα, το οποίο εκπονείται από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ).
Τα θολά σημεία της διαδικασίας και οι εκθέσεις «φασόν»
Ελάχιστα σχολεία, μόλις 114 από το σύνολο των περίπου 14.000 σχολικών μονάδων (ποσοστό 0,8%), δεν εφάρμοσαν τον νόμο περί της αξιολόγησης της σχολικής μονάδας καταθέτοντας τα σχετικά έγγραφα στο Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ). Μάλιστα, παρότι η Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδος (ΔΟΕ) έστειλε στα σχολεία εκθέσεις «φασόν» για να τις καταθέσουν στο ΙΕΠ, δεν υπήρξαν πάνω 500 σχολικές μονάδες που ακολούθησαν αυτές τις εκθέσεις.
Ωστόσο, σύμφωνα με τις πληροφορίες της «Κ», περίπου 3.000 σύλλογοι διδασκόντων κατέθεσαν προτάσεις-έγγραφα που έχουν πανομοιότυπα χαρακτηριστικά με άλλους συλλόγους. Ωστόσο δεν έλειψαν οι εκπαιδευτικοί που επί της ουσίας έκαναν μια γραφειοκρατική δουλειά, αποφεύγοντας ουσιαστικά τις διαδικασίες της εσωτερικής αξιολόγησης. Θολά σημεία της διαδικασίας, όπως παρατηρήθηκαν στα σχολεία, ήταν ενδεικτικά τα εξής:
• Ομάδες εκπαιδευτικών πρότειναν θέματα προς υλοποίηση αόριστα, χωρίς κάποιο αντικειμενικό και μετρήσιμο αποτέλεσμα. Για παράδειγμα υπήρξαν περιπτώσεις εκπαιδευτικών που στο πλαίσιο της «υποχρέωσης» να αναλάβουν κάποια εκπαιδευτική δράση συνδύασαν τη διδασκαλία μαθημάτων από διαφορετικούς κλάδους, όπως η βιολογία και τα καλλιτεχνικά μαθήματα. Το υλοποίησαν, αλλά το μειονέκτημα είναι ότι δεν μπορούσε να υπάρξει κάποιο ελέγξιμο αποτέλεσμα.
• Εκπαιδευτικοί πρότειναν να κάνουν ετεροπαρακολούθηση στο πλαίσιο της ανατροφοδότησης των διδακτικών μεθόδων. Δηλαδή πρότειναν να παρακολουθούν ο ένας το μάθημα του άλλου, αλλά χωρίς να παρεμβαίνει ο ένας στο μάθημα του άλλου. Αυτό, βέβαια, δεν αποτελεί μέθοδο ανατροφοδότησης και δεν θεωρείται ότι προάγει ουσιαστικά το έργο της σχολικής μονάδας.
• Σε σχολεία, ομάδα ανέλαβε την καταγραφή και ταξινόμηση ηλεκτρονικά των βιβλίων της βιβλιοθήκης. Ομως ουδείς ήλεγξε εάν το έργο ολοκληρώθηκε, αφού ο παιδαγωγικός υπεύθυνος δεν πρέπει να πάει στο σχολείο να ελέγξει εάν έγινε το έργο.
• Εκπαιδευτικοί ανέλαβαν να υλοποιήσουν πρόγραμμα Erasmus με τους μαθητές τους. Δηλαδή, οι Ελληνες μαθητές επρόκειτο να ταξιδέψουν σε κάποια χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης και να φιλοξενηθούν εκεί από μια μαθητική κοινότητα, και αντίστροφα. Τελικά, λόγω πανδημίας ταξίδεψαν μόνο οι εκπαιδευτικοί.
• Υπήρξαν εκπαιδευτικά στελέχη που καθώς διαφωνούσαν πολιτικά με την αξιολόγηση, την τορπίλισαν ή δεν έδιναν συμβουλές στους συλλόγους διδασκόντων.
Εντέλει, όπως τόνισαν στην «Κ» εκπαιδευτικοί, κρίσιμο ήταν ποιος εκπαιδευτικός κουβάλησε το… κάρο. Δηλαδή, εν μέσω αρνητικού κλίματος για την αξιολόγηση, ομάδες εκπαιδευτικών δήλωσαν ότι θα συμμετάσχουν σε ένα πρόγραμμα, αλλά στην πράξη αδιαφόρησαν.
Στο τέλος, για να φανεί ότι το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε, κάποιος από τους εκπαιδευτικούς –ο πιο φιλότιμος, εύλογα– έπειτα από παράκληση του διευθυντή του σχολείου ανέλαβε να κάνει μόνος του τη δουλειά.