Οταν η Ξένια νόσησε με κορωνοϊό τον Απρίλιο του 2020, ήταν 33 χρόνων. Το πέρασε ήπια στο σπίτι, με «δέκατα» και ταχυκαρδία, τα συμπτώματα όμως δεν σταμάτησαν εκεί. «Ενιωθα για τουλάχιστον τρεις μήνες μετά ότι το ανοσοποιητικό μου είναι πεσμένο», λέει στην «Κ». «Ακολούθησε πολύ έντονη κόπωση, αφόρητοι πόνοι από τα γόνατα και κάτω, πλήρης αποσυντονισμός τύπου διάσπασης προσοχής και απίστευτη τριχόπτωση», δηλώνει. Τα περισσότερα συμπτώματα πέρασαν μέσα σε ένα διάστημα 9 με 12 μηνών από τη νόσηση, εκτός από αυτό της τριχόπτωσης, αναφέρει η 35χρονη σήμερα Ξένια, μία από τους εκατομμύρια ασθενείς παγκοσμίως που υποφέρουν από long COVID (μακρά COVID).
Η Ελένη Κάκαλου, παθολόγος – λοιμωξιολόγος και Α΄ επιμελήτρια του post-COVID ιατρείου της Γ΄ Πανεπιστημιακής Παθολογικής Κλινικής του νοσοκομείου «Η Σωτηρία» –ιατρείο το οποίο ξεκίνησε να λειτουργεί τον Μάιο του 2020 αλλά έφτασε στην παρούσα, διεπιστημονική και οργανωμένη μορφή του τον Σεπτέμβριο–, λέει στην «Κ» ότι υπάρχει πλέον ένας ορισμός για το τι ονομάζουμε «μακρά COVID». «Η φάση της οξείας λοίμωξης κρατάει περίπου ένα μήνα, περιλαμβάνοντας και ασθενείς που νοσηλεύτηκαν και όχι», δηλώνει. Κατά τη διάρκεια του επόμενου τριμήνου, αναμένεται πως τα περισσότερα συμπτώματα, ήπια ή και πιο σοβαρά, θα έχουν υποχωρήσει. Αν μετά από τρεις μήνες τα συμπτώματα επιμένουν, θεωρείται ότι ένας ασθενής έχει long COVID, ή στα ελληνικά «σύνδρομο μετά COVID μεγάλης διάρκειας».
«Τα συμπτώματα μπορεί να κρατάνε και πέραν του εξαμήνου και πέραν του έτους σε κάποιες περιπτώσεις», αναφέρει, τονίζοντας πως έχουν περιγραφεί περίπου 200 διαφορετικά συμπτώματα τα οποία εμφανίζουν ασθενείς μετά τη νόσο, με κύρια εξ αυτών την κόπωση, τη δύσπνοια, τον βήχα, τις διαταραχές στον ύπνο, στη γεύση και στην όσφρηση, μυαλγίες και αρθραλγίες, ενώ σπανιότερα κάποιοι ασθενείς εμφανίζουν μυοκαρδίτιδα, ταχυκαρδίες, θρομβοεμβολικά επεισόδια, τριχόπτωση ή διαταραχές στην έμμηνο ρήση. Περίπου 10% με 15% των ασθενών που νοσούν από κορωνοϊό ταλαιπωρούνται στη συνέχεια από «μακρά COVID», δηλώνει η κ. Κάκαλου, σημειώνοντας πως συμβαίνει πιο σπάνια σε εμβολιασμένους, και συχνότερα σε γυναίκες μεταξύ των 30 και 60 ετών. «Δεν έχει σχέση με τη βαρύτητα της νόσου», συμπληρώνει, τονίζοντας όμως πως υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ των ασθενών που νόσησαν αρκετά βαριά και αντιμετωπίζουν μια σειρά από προβλήματα που προέκυψαν λόγω της νόσου ή κατά τη διάρκεια της νοσηλείας, και των ασθενών που δεν νοσηλεύτηκαν αλλά υποφέρουν από συμπτώματα τα οποία εμμένουν.
Στην Ελλάδα, πολλοί από αυτούς τους ασθενείς είναι μέλη μιας διαδικτυακής ομάδας στο Facebook, στην οποία βρήκαν μία κοινότητα που μπορούσε να καταλάβει αυτό που περνούν, όταν συγγενείς και φίλοι θεωρούσαν ότι τα συμπτώματα ήταν η ιδέα τους. «Οι δικοί μου άνθρωποι μου έλεγαν να πάω σε ψυχίατρο, μήπως οι πόνοι είναι ψυχοσωματικοί», λέει στην «Κ» η Βικεντία, η οποία νόσησε τον Απρίλιο του 2020. Τρεις μήνες μετά, ξεκίνησε να έχει έντονους πόνους στους ώμους, στην πλάτη και στο στήθος της. Αλλες φορές, μούδιαζαν ξαφνικά τα άκρα της. «Εκανα εξετάσεις», αναφέρει. «Πήγα σε ορθοπεδικούς, νευρολόγους, παθολόγους». Οπως η Ξένια και η Βικεντία, έτσι και η 58χρονη Γεωργία όταν νόσησε τον Νοέμβριο του 2020 ήταν ανεμβολίαστη.
«Οι δικοί μου άνθρωποι μου έλεγαν να πάω σε ψυχίατρο, μήπως οι πόνοι είναι ψυχοσωματικοί», λέει στην «Κ» η Βικεντία, η οποία νόσησε από κορωνοϊό τον Απρίλιο του 2020.
«Γολγοθάς χωρίς τέλος»
«Από τότε και μετά δεν σταμάτησα να επισκέπτομαι γιατρούς διαφόρων ειδικοτήτων», δηλώνει στην «Κ», καθώς, ενώ πριν λέει πως ήταν πολύ δραστήρια, μετά τη νόσηση εμφάνισε φλεβική ανεπάρκεια, έντονους πόνους στα άκρα, ήπια περικαρδίτιδα, ταχυπαλμίες, κόπωση, αϋπνία. «Εξακολουθώ να ταλαιπωρούμε με επισκέψεις σε γιατρούς», αναφέρει, «είναι ένας γολγοθάς χωρίς τέλος».
«Είμαστε χιλιάδες πάσχοντες και χρειαζόμαστε βοήθεια για να γίνουμε καλά», λέει στην «Κ» η 44χρονη Μίσα Γουντς, η οποία νόσησε τον Φεβρουάριο του 2021, πριν ανοίξει η πλατφόρμα των εμβολιασμών για την ηλικιακή ομάδα της. Πράγματι, αρκετά νοσοκομεία σε όλη τη χώρα διαθέτουν πλέον post COVID ιατρεία – αντίστοιχο ιατρείο ξεκίνησε να λειτουργεί στο νοσοκομείο «Ιπποκράτειο» της Θεσσαλονίκης την προηγούμενη εβδομάδα. «Είναι η 3η εβδομάδα λειτουργίας μας», λέει στην «Κ» ο πνευμονολόγος Αθανάσιος Ζαχαρίας για το post COVID ιατρείο του νοσοκομείου «Παπανικολάου», και πάλι στη Θεσσαλονίκη. «Η προσέλευση είναι αρκετά μεγάλη, η λίστα αναμονής αρχίζει να μεγαλώνει πάρα πολύ», τονίζει. Η διάγνωση κάποιου ασθενούς με «long COVID» είναι δύσκολη, αναφέρει ο κ. Ζαχαρίας – «σε πολλούς χρειάζεται να κάνουμε εργομετρικές μετρήσεις», αναφέρει.
Ο σημαντικός ρόλος των ασκήσεων
«Νοσηλεύτηκα ένα μήνα», λέει στην «Κ» ο 46χρονος Γιάννης, ο οποίος νόσησε τον Απρίλιο, όντας ανεμβολίαστος. Τους μήνες που ακολούθησαν έχασε μεγάλο μέρος των μαλλιών του, είχε διαταραχές ύπνου, δυσκολία στην κατάποση, ενώ υποφέρει ακόμα από έντονες μυαλγίες και αρθραλγίες. Αλλά και το ψυχολογικό κόστος της «μακράς COVID» είναι βαρύ. «Εχω κατάθλιψη», δηλώνει. Εχει πια επιστρέψει στη δουλειά του, αν και εξαντλείται ύστερα από 5-6 ώρες στο γραφείο, λέει, και πλέον, έπειτα από καθημερινή άσκηση και προσπάθεια, μπορεί και περπατά μέχρι και 6 χιλιόμετρα. «Είναι σημαντικό να επανέρχονται σε άσκηση», ειδικά κάνοντας ασκήσεις αεροβικής και ενδυνάμωσης, λέει ο κ. Ζαχαρίας για τους ασθενείς με «μακρά COVID», διευκρινίζοντας πως δεν αναφέρεται σε ανθρώπους που έχουν σοβαρές βλάβες στον πνεύμονα. Τι άλλο βοηθάει; «Ο χρόνος».