Τη λένε Σιου Κάι, όμως θέλει οι Ελληνες να τη φωνάζουν Νίκη –Κάι σημαίνει στα κινεζικά Νίκη–, και είναι μεταξύ της πρώτης γενιάς των Κινέζων φοιτητών ελληνικών σπουδών στην Κίνα. Μετέφρασε έργα δεκάδων Ελλήνων συγγραφέων στα κινεζικά. Εγραψε η ίδια δεκάδες πεζά και ποιήματα για την Ελλάδα. Δίδαξε ελληνικά στο Πανεπιστήμιο Ξένων Γλωσσών του Λουό Γιάνγκ. Ως προϊσταμένη του Ναυτικού Νοσοκομείου της Σαγκάης συνέδραμε επί 30 και πλέον χρόνια στην περίθαλψη χιλιάδων Ελλήνων ναυτικών επικοινωνώντας μαζί τους στα ελληνικά· ήταν γι’ αυτούς αίφνης μια ανέλπιστη μάνα, μια αδελφή από την πατρίδα – κι αυτοί σε αντάλλαγμα της έστελναν μετά τα ανύπαρκτα στην Κίνα και υπερπολύτιμα γι’ αυτήν ελληνικά έντυπα και βιβλία.
Ολα αυτά ενώ δεν είχε έρθει ποτέ στην Ελλάδα. Το μεγάλο της όνειρο, να πατήσει το πόδι στη χώρα που λάτρεψε από απόσταση –«Ελλάδα, μια Κινέζα περιμένει να δει», έλεγε διαρκώς μέσα της–, πραγματοποιήθηκε ύστερα από δεκαετίες, το 2001, και επαναλήφθηκε άλλες τρεις φορές. Μιλάει και ξεχύνεται ένας χείμαρρος αγάπης για τους Ελληνες, ένας ποταμός εμπειριών, συναισθημάτων και ιδεών που προέκυψαν από το δικό της πάντρεμα των δύο κόσμων. Γνωρίζει για τη χώρα μας πολλά, χάρη στους Ελληνες φίλους της, σε Κίνα και Ελλάδα, που τη βοήθησαν να τη γευθεί στο έπακρο. Μάλιστα γιόρτασε μαζί μας τα 200 χρόνια από το ’21 μεταφράζοντας στα κινεζικά την «Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης του 1821» του Απόστολου Βακαλόπουλου, που αναζητεί εκδότη στην Κίνα.
Εισήχθη το 1963 στο τμήμα Ρωσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Διεθνών Σπουδών του Πεκίνου — δεν υπήρχε ακόμη κανένα τμήμα Ελληνικών Σπουδών στην Κίνα. Το πρώτο ιδρύθηκε το 1965 στο Πανεπιστήμιο Ραδιοτηλεόρασης του Πεκίνου, σήμερα Πανεπιστήμιο Επικοινωνίας της Κίνας, με πρώτους φοιτητές τη Σιου Κάι και τους 14 συμφοιτητές της των Ρωσικών Σπουδών (οι σπουδές τους διακόπηκαν ένα χρόνο αργότερα από την Πολιτιστική Επανάσταση που σάρωσε τη χώρα). Ξεκίνησαν «από το μηδέν», χωρίς διδακτέα ύλη και εγχειρίδια. Αντέγραφαν ό,τι έγραφε στον πίνακα ο καθηγητής τους Γιάνγκ Γκουνγκσένγκ, μετέπειτα πρέσβης της Κίνας στην Ελλάδα. Κάθε φοιτητής πήρε για εξάσκηση ένα ελληνικό όνομα· «Γάιδαρος» ο ένας, γιατί δεν πρόφερε τη λέξη σωστά, «Αλογο» ο άλλος, «Λουλούδι» η Σιου Κάι γιατί φορούσε λουλουδάτα. Το «Λουλούδι» έγινε «Καλά» στο Ναυτικό Νοσοκομείο της Σαγκάης (από τη συχνή απάντηση «καλά» των Ελλήνων ασθενών, που είχαν πια μάθει οι συνάδελφοί της), ακολούθησε το Νίκη, «όπως η Αθηνά Νίκη», αλλά και το «Σι Λα», δηλαδή Ελλάδα στα κινεζικά· έτσι τη φωνάζει ο σύζυγός της, που την ακούει να λέει κάθε μέρα Σι Λα…
Μέχρι και τη δεκαετία του ’90 δεν υπήρχε κανένα επίσημο ελληνικό λεξικό, ούτε κάποιο βιβλίο ελληνικής γραμματικής σε καμία πόλη της Κίνας· για χρόνια δεν υπήρχε καμία ελληνική εφημερίδα, κανένα ελληνικό λογοτεχνικό βιβλίο. Δανειζόταν και αντέγραφε τα βιβλία που διάβαζαν οι Ελληνες ασθενείς στο Ναυτικό Νοσοκομείο της Σαγκάης, που έγινε γι’ αυτήν ένα δεύτερο πανεπιστήμιο. «Ο καπετάνιος Γιώργος Ζαφείρης από τη Χίο μου έστειλε μια κούτα με λογοτεχνικά βιβλία και δύο αγγλοελληνικά λεξικά, με 42 πολύ χρήσιμους πίνακες γραμματικής, ο Ιωάννης Σκαβανίας το Σύγχρονο Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας, ο καπετάνιος Σαράντος Σαραντόπουλος τον Διεθνή Ιατρικό Οδηγό για Πλοία, που έγινε το εγχειρίδιό μου για την εκμάθηση της ιατρικής ορολογίας στα ελληνικά, ο Κώστας Πατρίκιος και άλλοι Ελληνες ναυτικοί διάφορα ελληνικά ιατρικά βιβλία αλλά και Σαμαράκη, Βασιλικό, Χατζή, Καρκαβίτσα, και περιοδικά, “Επίκαιρα”, “Ταχυδρόμο”, “Εικόνες”, “Ενα”, για να βελτιώσω τα ελληνικά μου, όλα για μένα σύμβολα μεγαλοψυχίας και γνήσιας φιλίας, βαθιάς όσο το Αιγαίο, ψηλής όσο ο Ολυμπος», λέει η κ. Νίκη. «Σταδιακά έφτιαξα στο σπίτι μου μια ολόκληρη ελληνική βιβλιοθήκη.
Η εκμάθηση της γλώσσας μας, η περίθαλψη ναυτικών μας σε νοσοκομείο της Σαγκάης επί 30 χρόνια και οι μεταφράσεις Ελλήνων συγγραφέων στα κινεζικά.
Οι δύο λαοί
Ηταν ενέργειες που τη βοήθησαν να καταλάβει «ότι οι Ελληνες, όπως και οι Κινέζοι, είναι ένα έθνος που αγαπάει τον πολιτισμό, είναι πρόθυμο να βοηθήσει τους άλλους, δεν φοβάται τις δυσκολίες· όσο εργάζεται σκληρά, μπορεί να ξεπεράσει τις δυσκολίες». Από τους Ελληνες ναυτικούς έμαθε τη λέξη «νοσταλγία», από τις γυναίκες τους τις ελληνικές παραδόσεις, από τις αφηγήσεις τους τη μεσογειακή ομορφιά της Ελλάδας, και λαχτάρησε να έρθει στη χώρα μας, να τη δει με τα δικά της μάτια, τη δική της καρδιά. Εκανε αίτηση στο China Scholarship Council για περαιτέρω σπουδές στην Ελλάδα και το 2001 ήρθε να σπουδάσει στο ΑΠΘ με καθηγητή τον Δημήτρη Γουνελά. Εμεινε πέντε μήνες, φιλοξενούμενη στο σπίτι του σκηνοθέτη, δημοσιογράφου, συγγραφέα Γιώργου Λογοθέτη, διευθυντή Τηλεόρασης στην ΕΡΤ3 και καθηγητή στο ΑΠΘ, και της γυναίκας του Φωτεινής. «Με εισήγαγαν σε ακαδημαϊκές δραστηριότητες, διαλέξεις, συζητήσεις διανοουμένων στη Θεσσαλονίκη, σε ένα πανεπιστήμιο χωρίς τοίχους, “Το Ανοικτό Πανεπιστήμιο”… Με τη βοήθεια της οικογένειας Λογοθέτη ήρθα σε επαφή με το έργο του Μίκη Θεοδωράκη, που μου θύμισε τους διάσημους Κινέζους συνθέτες Xian Xinghai και Nie Er. Μια μουσική πολύ εγκάρδια, δυνατή και οικεία. Ενα βράδυ ξύπνησα και έγραψα ένα ποίημα για τον Μίκη – “Γεια σου, Μίκη”. Του το έδωσα όταν τον επισκεφθήκαμε με τον κ. Λογοθέτη στο σπίτι του στην Αθήνα. Η ψηλή, εύσωμη σιλουέτα, η όμορφη εμφάνιση του Μίκη μου θύμισε αμέσως άγαλμα του Απόλλωνα». Αργότερα θα μετέφραζε δύο βιβλία του κ. Λογοθέτη για τον Μίκη, «Μίκης Θεοδωράκης, θρησκεία μου είναι η Ελλάδα» που εκδόθηκε στη Σαγκάη το 2007 και παρουσιάστηκε στην Παγκόσμια Εκθεση της Σαγκάης το 2010, και «Η Ελλάδα του Μίκη» (2021). «Με την κυρία Φωτενή γνώρισα τον Αντώνη Σαμαράκη –είχα μεταφράσει στα κινεζικά διηγήματα και νουβέλες του που δημοσιεύθηκαν σε κινεζικές εκδόσεις ξένης λογοτεχνίας– και τον Βασίλη Βασιλικό, διηγήματα του οποίου είχα επίσης μεταφράσει».
Ηρθε ξανά στην Ελλάδα το 2004 για να μιλήσει στο Πάντειο Πανεπιστήμιο στο 3ο Διεθνές Συνέδριο Θρησκειών και Πολιτισμών, και το 2007 όταν ανακηρύχθηκε πρέσβειρα του Ελληνισμού από τη Νομαρχία Αθηνών. Το 2008 έλαβε τρίμηνη υποτροφία από το Ιδρυμα Ωνάση για να σπουδάσει στο ΕΚΠΑ τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας.
Η Σιου Κάι έχει μεταφράσει στα κινεζικά, πλην των Σαμαράκη, Βασιλικού, Λογοθέτη, Βακαλόπουλου, επίσης Δημήτρη Χατζή, Λιλή Ζωγράφου, Λιλή Μαυροκεφάλου, Μήτσο Αλεξανδρόπουλο, Γιώργο Ανδρεάδη κ.ά. Εχει συγγράψει πεζά, δοκίμια και άρθρα.
Μια σχέση που διαρκεί 57 χρόνια
«Η σχέση μου με την ελληνική γλώσσα διαρκεί 57 χρόνια. Οσο ζω, αυτή η σχέση θα συνεχίζεται. Αν υπήρχε μετά θάνατον ζωή, θα ευχόμουν να ήμουν πάλι Κινέζα, να μάθαινα πάλι την ελληνική γλώσσα. Η αγάπη μου για την Ελλάδα δεν χωράει σε μια ζωή», λέει η Σιου Κάι που επικεντρώνεται πλέον στη μελέτη της σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας. «Σήμερα», σημειώνει, «υπάρχουν πέντε πανεπιστήμια στην Κίνα που προσφέρουν ελληνικές σπουδές, σε έναν αυξανόμενο αριθμό πεδίων, Αρχαία και Νεότερη Ελληνική Ιστορία, Ελληνική Λογοτεχνία, Ελληνική Αρχιτεκτονική κ.ά., και πολλοί νέοι Κινέζοι μαθαίνουν ελληνικά, τη γλώσσα που μας άνοιξε ένα παράθυρο στην Ευρώπη, με συγκινητικό ενθουσιασμό. Οι συνθήκες εκμάθησης είναι σήμερα πολύ καλύτερες από εκείνες στη δεκαετία του ’60, ενώ έχουν και ευκαιρίες να σπουδάσουν στην Ελλάδα. Ελπίζω να συνεισφέρουν με νέα επιτεύγματα στις ανταλλαγές μεταξύ Κίνας και Ελλάδας σε διάφορους ακαδημαϊκούς τομείς. Οι χώρες μας έχουν μακρά Ιστορία και υπέροχο, λαμπρό πολιτισμό. Η γλώσσα είναι αυτή που μας κάνει κοινωνούς τους».