Σε έναν κόσμο που θα αντιμετώπιζε όλα τα άτομα ισότιμα, ένα κείμενο σαν αυτό δε θα είχε λόγο ύπαρξης. Δυστυχώς, δεν ζούμε σε αυτόν. Στον δικό μας κόσμο 1 στους 2 υιοθετούμε συμπεριφορές διάκρισης προς τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, λόγω… της ηλικίας τους. Αυτό προκύπτει από την Παγκόσμια Έκθεση για τη Γήρανση που δημοσίευσε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας στις αρχές του περασμένου έτους.
Οι διακρίσεις λόγω ηλικίας, το λεγόμενο ageism, είναι η πιο διαδεδομένη μορφή διάκρισης σε όλη την Ευρώπη. Τα δικαιώματα των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας καταπατώνται καθημερινά, χωρίς απαραίτητα να το αντιλαμβανόμαστε, μιας και δεν έχουμε μάθει να τα αναγνωρίζουμε, ούτε -συνεπώς- να τα προασπίζουμε. Δικαιώματα, όπως η προστασία από τη βία, την κακοποίηση και την παραμέληση, το δικαίωμα στην εκπαίδευση και τη δια βίου μάθηση, την πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες, την υγεία και την περίθαλψη, την τροφή, τη στέγαση, την εργασία, την πρόσβαση στη δικαιοσύνη.
Ο Covid-19 λειτούργησε όχι τόσο ενισχυτικά όσο αποκαλυπτικά για συμπεριφορές και πρακτικές διακρίσεων λόγω ηλικίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Η έκθεση της Ανεξάρτητης Εμπειρογνώμονα του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων Μεγαλύτερης Ηλικίας, Κλόντια Μάλερ, αποκάλυψε ότι από την έναρξη του κορωνοϊού δεν έλειψε η ρητορική μίσους προς τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, που χαρακτηρίστηκαν υπαίτιοι για τα lockdown και βαρίδια για την κοινωνία.
Στις υπάρχουσες διεθνείς συμβάσεις του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα οι αναφορές στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας είναι ελάχιστες. Οι διεθνείς συμφωνίες και τα πλαίσια πολιτικής που αφορούν τη Γήρανση, όπως το Διεθνές Σχέδιο Δράσης της Μαδρίτης για τη Γήρανση -το οποίο έχει συνυπογράψει η Ελληνική Κυβέρνηση-, έχουν αποδειχθεί ανεπαρκή και ανίκανα να προστατεύσουν τα δικαιώματα των μεγαλύτερων σε ηλικία ατόμων.
Στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγει και το έγγραφο εργασίας που εκπονήθηκε τον περασμένο Μάρτιο από το Γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, στο πλαίσιο της 11ης Ανοικτής Ομάδας Εργασίας για τη Γήρανση. Ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «τα τελευταία 9 χρόνια δεν έχουν υπάρξει σημαντικές και βιώσιμες παρεμβάσεις», με αποτέλεσμα τα κράτη να μην έχουν καμία ρητή υποχρέωση να λαμβάνουν ενεργά μέτρα για την εξάλειψη των συνεπειών της γήρανσης, μέρος των οποίων είναι οι διακρίσεις.
Μια Διεθνής Σύμβαση θα παρείχε στις κυβερνήσεις, τις επιχειρήσεις, την κοινωνία των πολιτών και στα ίδια τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας τη σαφήνεια και την καθοδήγηση που χρειαζόμαστε για να οικοδομήσουμε μια κοινωνία ισότιμη για όλες τις ηλικίες και να διασφαλίσουμε τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μας καθώς γερνάμε. Θα οδηγούσε, επίσης, σε παρακολούθηση περιπτώσεων καταπάτησης των δικαιωμάτων των μεγαλύτερων σε ηλικία ατόμων, επομένως σε μεγαλύτερη λογοδοσία. H κ. Κλόντια Μάλερ, στα συμπεράσματα της έκθεσής της αναφέρθηκε στη σημασία της δημιουργίας ενός ολοκληρωμένου νομικού οργάνου που θα διασφάλιζε τα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, όπως οι φυσικές καταστροφές και ο πόλεμος.
Τον Οκτώβριο του 2021 εγκρίθηκε για πρώτη φορά από το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ψήφισμα, στο οποίο η ηλικία και οι διακρίσεις λόγω ηλικίας αποτελούν αντικείμενο συζήτησης. Σήμερα, 6 εβδομάδες πριν την 12η Ανοικτή Ομάδα Εργασίας για τη Γήρανση (OEWG12), η παγκόσμια καμπάνια #AgeWithRights έχει στόχο να παροτρύνει τις εθνικές κυβερνήσεις να συμμετέχουν ενεργά, ώστε να μην επαναληφθούν τα θλιβερά φαινόμενα της αδυναμίας λήψης αποφάσεων λόγω έλλειψης απαρτίας κατά τις εργασίες της περασμένης χρονιάς.
Μέχρι στιγμής το μοναδικό ενδιαφέρον από ελληνικής πλευράς έχει δείξει ο ευρωβουλευτής της ΝΔ, Στέλιος Κυμπουρόπουλος, ο οποίος με σχετικό ερώτημα προς τον Ύπατο Εκπρόσωπο της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ, ζητά πληροφορίες για την προετοιμασία και τη συμμετοχή της Ευρώπης στην Ανοικτή Ομάδα Εργασίας του Απριλίου.
Εν αναμονή και των επόμενων πρωτοβουλιών ας ελπίσουμε να γίνει επιτέλους ένα βήμα που να θέτει ως προτεραιότητα τον άνθρωπο. Απέναντι σε ένα σύστημα που έχει μάθει να λειτουργεί στη σιωπή και να ανέχεται την παραμέληση, ας λάβουμε όσες πρωτοβουλίες χρειάζεται, για να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για μια κοινωνία για όλες τις ηλικίες, έναν κόσμο που κανείς δε θα μένει πίσω.
Μαρία Αστερίου, Συνιδρύτρια People Behind, ΜΚΟ