Τις εναλλακτικές «διαδρομές» αναζητεί το υπουργείο Υποδομών προκειμένου να φτάσει στον προορισμό του ο διαγωνισμός για τη μεγάλη προμήθεια συνολικά 770 λεωφορείων, ο οποίος διανύει την πέμπτη, κατά σειρά, περίοδο υποβολής φακέλων προσφορών. Η ανάγκη ανανέωσης του στόλου των λεωφορείων τόσο στην Αθήνα όσο και τη Θεσσαλονίκη –με μείζον ζητούμενο τη βελτίωση της εξυπηρέτησης του επιβατικού κοινού– είναι δεδομένη, αλλά ο τρόπος κάλυψης των συγκοινωνιακών αναγκών των δύο πόλεων δεν είναι ανέφελος.
Οι περιπέτειες της εν λόγω προμήθειας έχουν ξεκινήσει από την προηγούμενη κυβέρνηση, που είχε επίσης προχωρήσει στην προκήρυξη διεθνούς διαγωνισμού για την προμήθεια 750 λεωφορείων τον Μάιο του 2019. Ο διαγωνισμός ακυρώθηκε από την Αρχή Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών.
Με την αλλαγή ηγεσίας του υπουργείου Υποδομών ο διαγωνισμός προκηρύχθηκε εκ νέου τον περασμένο Οκτώβριο, με ελαφρώς διαφορετικό μείγμα (τεχνολογίας και καυσίμου) οχημάτων. Είχε δε αρχική προθεσμία υποβολής των φακέλων στις 8 Νοεμβρίου 2021 και άνοιγμα αυτών στις 12 του ίδιου μήνα. Στη συνέχεια η ημερομηνία μετατέθηκε για τις 29 Νοεμβρίου 2021 και 3 Δεκεμβρίου, ενώ δόθηκε εκ νέου παράταση για τις 18 Ιανουαρίου 2022. Ακολούθησε ακόμα μία παράταση για τις 25 Φεβρουαρίου (κατάθεση φακέλων) και 3 Μαρτίου (αποσφράγιση προσφορών), η οποία επίσης δεν τηρήθηκε και νέα, πέμπτη ημερομηνία υποβολής προσφορών ορίστηκε η 14η Μαρτίου 2022 (κατάθεση φακέλων) και η 18η Μαρτίου για την αποσφράγιση των προσφορών.
Το γεγονός ότι ο διαγωνισμός αφορά μεγάλο αριθμό οχημάτων οδήγησε στην απόφαση να «σπάσει» σε πέντε τμήματα στα οποία οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να υποβάλουν προσφορές. Το πρώτο από τα πέντε τμήματα του διαγωνισμού αφορά την προμήθεια 100 απλών αστικών λεωφορείων 12 μέτρων υβριδικής τεχνολογίας EURO VI, με δικαίωμα προαίρεσης για αύξηση κατά 20 οχήματα κατά το στάδιο της κατακύρωσης των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού (προϋπολογισμός 38,4 εκατ. ευρώ).
Το δεύτερο τμήμα περιλαμβάνει 200 απλά αστικά λεωφορεία 12 μέτρων συμπιεσμένου φυσικού αερίου (CNG) EURO VI (προϋπολογισμός 73,1 εκατ. ευρώ). Το τρίτο τμήμα του διαγωνισμού αφορά την προμήθεια 100 αρθρωτών αστικών λεωφορείων 18 μέτρων συμπιεσμένου φυσικού αερίου (CNG) EURO VΙ με προϋπολογισμό 53,3 εκατ. ευρώ. Το τέταρτο τμήμα περιλαμβάνει 100 ηλεκτρικά λεωφορεία 12 μέτρων ελάχιστης αυτονομίας 135 χλμ. (προϋπολογισμός 56,26 εκατ. ευρώ) και το πέμπτο τμήμα άλλα 250 ηλεκτρικά λεωφορεία 12 μέτρων ελάχιστης αυτονομίας 180 χλμ. με προϋπολογισμό 154,6 εκατ. ευρώ.
Η εμπλοκή αφορά το πρώτο τμήμα του διαγωνισμού, που περιλαμβάνει τα υβριδικά λεωφορεία και στο υπουργείο Υποδομών αναζητούν τρόπο επίλυσης.
Οι προσφυγές
Δύο από τις εταιρείες που συμμετέχουν στον διαγωνισμό προχώρησαν στην κατάθεση προσφυγών στην Αρχή Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών. Η μία προσφυγή είναι αυτή που φαίνεται ότι βάζει «φρένο» στον διαγωνισμό, καθώς, σύμφωνα με πληροφορίες, η Mercedes Benz Ελλάς επικαλείται όρους σχετικούς με τις τεχνικές προδιαγραφές, οι οποίοι –όπως υποστηρίζει– περιορίζουν τον ανταγωνισμό μεταξύ των εταιρειών εις βάρος κάποιων συμμετεχόντων, αναφερόμενη κυρίως σε συγκεκριμένη μέθοδο υβριδισμού, η οποία εκτιμά ότι «φωτογραφίζει» συγκεκριμένες εταιρείες. Στελέχη του υπουργείου Υποδομών αποκαλύπτουν στην «Κ» ότι η συγκεκριμένη προσφυγή οδήγησε το ΣτΕ (Συμβούλιο της Επικρατείας) στην έκδοση προσωρινής διαταγής, σύμφωνα με την οποία δεν μπορούν να εκτελεστούν οι προσβαλλόμενοι όροι της διακήρυξης.
Η εμπλοκή αφορά το πρώτο τμήμα του διαγωνισμού, που περιλαμβάνει τα υβριδικά λεωφορεία και στο υπουργείο Υποδομών αναζητούν τρόπο συνέχισης του διαγωνισμού με δεδομένη την απόφαση του ΣτΕ. Τα σενάρια είναι δύο και το επικρατέστερο θέλει τη συνέχιση του διαγωνισμού με άνοιγμα των φακέλων και για τα πέντε τμήματα. Η απόφαση του ΣτΕ δεν επιτρέπει την εκτέλεση των όρων του πρώτου τμήματος του διαγωνισμού και έτσι το υπουργείο Υποδομών φαίνεται ότι θα προχωρήσει στα τέσσερα τμήματα και θα βάλει στον «πάγο» το πρώτο τμήμα μέχρι την οριστική εκδίκαση της υπόθεσης.
Εναλλακτικά θα πρέπει να μην ανοίξει κανένας φάκελος του διαγωνισμού και να περιμένει το σύνολο της προμήθειας μέχρι την ολοκλήρωση της υπόθεσης προσφυγής κατά του πρώτου τμήματος. Σημειώνεται ότι από τα 770 λεωφορεία περίπου τα 2/3 θα ενισχύσουν τον στόλο της Αθήνας και το υπόλοιπο 1/3 θα κατευθυνθεί στη Θεσσαλονίκη.
Οι φορτιστές
Μία από τις προκλήσεις που θα κληθεί να αντιμετωπίσει ο ΟΑΣΑ (Οργανισμός Αστικών Συγκοινωνιών Αθηνών) είναι οι υποδομές φόρτισης των ηλεκτρικών λεωφορείων. Ο Οργανισμός βρίσκεται σε συζητήσεις με τον ΔΕΔΔΗΕ για την υλοποίηση ενός πλάνου εγκατάστασης σημείων φορτιστών, τόσο εντός αμαξοστασίων όσο και σε άλλα σημεία, όπως τερματικοί σταθμοί λεωφορειακών γραμμών. Βάσει της διακήρυξης, η παράδοση των οχημάτων οριζόταν να γίνει εντός 520-580 ημερών από την ημερομηνία της υπογραφής της σύμβασης. Πλέον, ο στόχος που ήθελε το πρώτο όχημα του διαγωνισμού να τρέχει στους δρόμους της Αθήνας στα τέλη του 2023 φαίνεται ότι απομακρύνεται.
Τα «γέρικα», τα αειθαλή τρόλεϊ και τα ΚΤΕΛ
Μια… εμπειρική παρατήρηση αρκεί για να αντιληφθεί κανείς το πρόβλημα του γερασμένου στόλου λεωφορείων. Οι καθυστερήσεις στον διαγωνισμό έχουν φέρει το υπουργείο Υποδομών αντιμέτωπο με την ανάγκη εύρεσης προσωρινής λύσης. Οι συμβάσεις leasing που οδήγησαν ορισμένα οχήματα στους κόλπους των ΟΣΥ (Οδικές Συγκοινωνίες) αλλά και η σύμπραξη με τα ΚΤΕΛ έχουν βελτιώσει ελαφρώς την κατάσταση. Είναι ενδεικτικό ότι αυτή τη στιγμή περίπου το 20% του συγκοινωνιακού έργου των ΟΣΥ έχει περάσει στον ιδιωτικό τομέα μέσω της σύμπραξης με τα ΚΤΕΛ, τα οποία εξυπηρετούν κυρίως περιφερειακές γραμμές της Αττικής. Εχουν ήδη ενταχθεί στον στόλο των ΟΣΥ συνολικά 200 λεωφορεία εκ των οποίων 164 «κανονικά» (12 μέτρων), 30 αρθρωτά (18 μέτρων) και 6 μικρολεωφορεία (8 μέτρων). Το ετήσιο κόστος ανάθεσης συγκοινωνιακού έργου στην ΚΤΕΛ Ν. Αττικής Α.Ε., το οποίο καλύπτεται από τον κρατικό προϋπολογισμό ανέρχεται σε 24,1 εκατ. ευρώ (προσφερόμενη τιμή 1,41 ευρώ ανά οχηματοχιλιόμετρο). «Εκατοντάδες εργαζόμενοι συνταξιοδοτούνται κάθε χρόνο και δεκάδες λεωφορεία αποσύρονταν λόγω παλαιότητας», εξηγεί στην «Κ» ο πρόεδρος των ΟΣΥ, Βασίλης Ξυπολυτάς. Σήμερα κυκλοφορούν στους δρόμους της Αττικής πάνω από 1.300 λεωφορεία έναντι σχεδόν 900 που κινούνταν προ τριετίας κυρίως λόγω της ενίσχυσης του συγκοινωνιακού έργου μέσω των ΚΤΕΛ. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που ασκούν κριτική στο υπουργείο Υποδομών για τη σύμπραξη με τα ΚΤΕΛ υποστηρίζοντας ότι είναι ασύμφορη οικονομικά. Από την άλλη η διαδικασία προμήθειας νέων οχημάτων, που οικονομικά είναι πιο συμφέρουσα, είναι χρονοβόρα και, όπως διαπιστώνεται, καθυστερεί ακόμα περισσότερο λόγω των προσφυγών.
Ζητούμενο στην επικείμενη προμήθεια οχημάτων είναι ο περιορισμός του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των συγκοινωνιών. Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί ότι η Αθήνα έχει μακρά ιστορία στην ηλεκτροκίνηση λόγω της παρουσίας των τρόλεϊ (είναι ηλεκτροκίνητα) εδώ και 80 χρόνια. Σήμερα υπάρχουν 220 ενεργά τρόλεϊ, για την εξυπηρέτηση των οποίων η πόλη διαθέτει ένα από τα μεγαλύτερα δίκτυα υποδομής σε όλη την Ευρώπη, με καλώδιο μήκους 265 χιλιομέτρων. Αντίστοιχα το 12%-14% των καθημερινών ωρών λειτουργίας των ΟΣΥ αφορά ηλεκτροκίνηση.