Οταν πριν από ένα χρόνο η φωτογράφος Χριστίνα Βάζου πήγε τα Playmobil των γιων της στις δομές φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων της οργάνωσης Κοινωνικό ΕΚΑΒ, όπου είχε αρχίσει να εργάζεται, δεν περίμενε την τροπή που θα έπαιρνε η απλή, σχεδόν αυτονόητη, κίνησή της. «Τα παιδιά μου έχουν μεγαλώσει με αυτά τα παιχνίδια –είναι τώρα 19 και 22– και θυμάμαι, όταν το 2006 δεν πήγαινε ο μεγάλος σχολείο λόγω μιας απεργίας, φτιάχναμε στο σπίτι πορείες με Playmobil και βάζαμε τα ανθρωπάκια να κρατάνε πανό υπέρ της παιδείας κ.λπ. Με αυτόν τον τρόπο του εξηγούσα τι είχε συμβεί και γιατί οι δάσκαλοι απεργούσαν», θυμάται μιλώντας στην «Κ». Κάπως έτσι, σκέφτηκε να χρησιμοποιήσει τα Playmobil στα μαθήματα συμμετοχικής φωτογραφίας που κάνει στα προσφυγόπουλα. «Σκέφτηκα να τους μάθω έτσι να στήνουν μια σκηνή και να επιλέξουν συνειδητά το κάδρο και τον φωτισμό πριν βγάλουν τη φωτογραφία».
Μολονότι τα παιδιά (στην πλειονότητά τους από το Αφγανιστάν, τη Συρία, το Πακιστάν και τη Σομαλία) δεν είχαν ξαναδεί ποτέ τους αυτές τις φιγούρες, γρήγορα εξοικειώθηκαν με τα μικρά ανθρωπάκια και άρχισαν να στήνουν διάφορες σκηνές. «Το αποτέλεσμα ήταν πολύ εντυπωσιακό. Διαπιστώσαμε ότι ό,τι έφτιαχναν τα παιδιά το συνόδευαν από φύλακες. Εφτιαχναν, για παράδειγμα, μια οικογένεια και έστηναν περιμετρικά ανθρώπους να την προσέχουν. Εφτιαχναν ένα νοσοκομείο και έβαζαν ολόγυρα άλλα ανθρωπάκια να το φυλάνε. Η ανάγκη για προστασία φανερωνόταν παντού». Σταδιακά η Χριστίνα συνειδητοποίησε ότι μπορούσε να μάθει πολλά από τα παιδιά και τη ζωή τους έως εκείνη τη στιγμή από τις εικόνες που θα έφτιαχναν με τα Playmobil.
Ετσι, συνέχισε να χρησιμοποιεί το δημοφιλές παιχνίδι σε διάφορες άλλες δράσεις. «Την Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού, για παράδειγμα, αφότου ο εκπαιδευτικός μίλησε για τα δικαιώματά τους, έδωσα στη συνέχεια σε κάθε παιδί ένα έγχρωμο χαρτί και τα κάλεσα να στήσουν μια σκηνή που θα περιέγραφε κάποιο από τα δικαιώματά τους, το δικαίωμα στο παιχνίδι, το δικαίωμα στην τροφή ή στην εκπαίδευση. Και παρακάλεσα την υπόλοιπη ομάδα να μαντέψει ποιο δικαίωμα αφορά». Χρησιμοποιώντας το εμβληματικό παιχνίδι με το οποίο έχουν μεγαλώσει εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο, έφτιαξαν εικόνες από τη ζωή τους. «Πολλά παιδιά έφτιαξαν μια σκηνή με βάρκα περιγράφοντας το ταξίδι τους στην Ελλάδα. Αλλα παιδιά έβαλαν στη σκηνή αστυνομικούς. Αλλα παιδιά έφτιαξαν φυλακές, γιατί αυτό ήταν που είχαν ζήσει».
«Διαπιστώσαμε πως ό,τι έφτιαχναν το συνόδευαν από φύλακες. Η ανάγκη για προστασία φανερωνόταν παντού».
Εκθεση
Την Παρασκευή, στο πλαίσιο παρουσίασης του Διαβατηρίου των Δικαιωμάτων, μιας πρωτοβουλίας του Κοινωνικού ΕΚΑΒ και του ΚΕΑΝ, πραγματοποιήθηκε και έκθεση φωτογραφίας με έργα των παιδιών από απεικονίσεις προσωπικών βιωμάτων και επιθυμιών που έχουν συνθέσει με τη χρήση Playmobil. Ανάμεσά τους το έργο του Αιγύπτιου Ομάρ, θύματος ενός από τα ναυάγια που έγιναν πριν από τα Χριστούγεννα, ο οποίος κρατήθηκε για 11 μέρες στη Σαντορίνη πριν μεταφερθεί στη δομή του Κοινωνικού ΕΚΑΒ.
«Το ενδιαφέρον είναι η ροή που αναπτύσσεται με τις δράσεις αυτές. Μπορεί να φτιάξει ένα παιδί ένα έργο που να διηγείται μια ιστορία από τη ζωή του ή τα όνειρά του και να το πάρει ένα άλλο παιδί για να εκφράσει τα δικά του συναισθήματα και βιώματα. Για παράδειγμα, ο Ομάρ δεν έφτιαξε ο ίδιος φυλακή, αλλά όταν την είδε σε μια άλλη εικόνα είπε ότι δείχνει τον ίδιο στη Σαντορίνη. Ή ένα άλλο παιδί, όταν είδε τη φωτογραφία με ένα χέρι που κρατάει ένα παιδάκι, είπε αμέσως ότι είναι ο ίδιος στα χέρια των διακινητών».
Κανένα παιδί δεν έπαιξε με τα Playmobil. Προ μηνών, όταν είχε φθάσει στη δομή ένα 11χρονο αγοράκι, Κούρδος που είχε χάσει όλη την οικογένειά του σε ναυάγιο, η Χριστίνα Βάζου τού έφερε το παιχνίδι να παίξει μήπως ξεχαστεί. «Ηταν σαν να μην υπήρχε, δεν του έδωσε καμία σημασία», λέει η ίδια. «Οχι, τα παιδιά δεν έπαιξαν με τα Playmobil. Αλλά τα Playmobil τα βοήθησαν να “ξεκλειδώσουν” και να εκφραστούν. Να αλληλεπιδράσουν και να συνδεθούν».