Ο πιο ψυχρός Μάρτιος από το 2010 και ο τέταρτος ψυχρότερος από το 1980 ήταν ο φετινός παγωμένος Μάρτιος. Μάλιστα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, ο Μάρτιος του 2022 έγινε στην πράξη ο… τέταρτος μήνας του φετινού χειμώνα, καθώς είχε χαμηλότερες θερμοκρασίες από τον Δεκέμβριο, τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο που προηγήθηκαν! Κι αυτό παρότι ο φετινός χειμώνας ήταν, ιδιαίτερα στην ανατολική και νότια νησιωτική χώρα, από τους πιο ψυχρούς της τελευταίας δωδεκαετίας, εν αντιθέσει με την υπόλοιπη ηπειρωτική χώρα και τα Επτάνησα, όπου επικράτησαν θερμοκρασίες κοντά στα κανονικά επίπεδα. Τα συμπεράσματα αυτά προκύπτουν από την επεξεργασία των στοιχείων από 53 μετεωρολογικούς σταθμούς του Αστεροσκοπείου/meteo.gr, που πραγματοποίησαν οι ερευνητές Σταύρος Ντάφης και Κώστας Λαγουβάρδος, ενώ την ανάλυση των δεδομένων πραγματοποίησε ο Γιώργος Κύρος.
Ο φετινός Μάρτιος χαρακτηρίστηκε από ιδιαίτερα χαμηλές θερμοκρασίες, άφθονες βροχοπτώσεις στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας, καθώς και χιονοπτώσεις ακόμη και σε πεδινά τμήματα (δύο φορές στην Αττική). Προκαταρκτικά στοιχεία από κλιματικά μοντέλα δείχνουν ότι ο φετινός Μάρτιος ήταν ο τέταρτος πιο ψυχρός από το 1980, μετά τους αντίστοιχους μήνες του 1987, 1996 και 1998, σημειώνουν οι ερευνητές του ΕΕΑ. Επιπροσθέτως, η μέση τιμή της μέγιστης ημερήσιας θερμοκρασίας ήταν η χαμηλότερη της περιόδου 2010-2019 σε όλη τη χώρα, αλλά και των 2020, 2021.
Ανά περιοχή της χώρας
Πώς διαμορφώθηκε η εικόνα ανά γεωγραφικό διαμέρισμα:
• Στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα καταγράφηκε η μεγαλύτερη αρνητική απόκλιση της μέσης τιμής των μεγίστων θερμοκρασιών, όπου η θερμοκρασία κυμάνθηκε -4,1° C κάτω από τα φυσιολογικά για την εποχή επίπεδα. Με μέση τιμή 12,3° C η θερμοκρασία του φετινού Μαρτίου στη Στερεά ήταν κατά 2° C χαμηλότερη από την αμέσως προηγούμενη ψυχρότερη τιμή του Μαρτίου 2015 και κατά 6° C χαμηλότερη από την ακραία υψηλή τιμή του Μαρτίου 2018.
• Στην Αθήνα καταγράφηκαν αρνητικές αποκλίσεις θερμοκρασίας τις 25 από τις 31 ημέρες του μήνα, η μέση μέγιστη θερμοκρασία ήταν μειωμένη κατά 4,4° C από τη μέση τιμή 2010-19. Στις 11 Μαρτίου το θερμόμετρο δεν ξεπέρασε τους 5,2° C.
• Σε Μακεδονία και Θράκη υπήρξε απόκλιση στις μέσες μέγιστες τιμές θερμοκρασίας κατά -3,6° C. Η μέση τιμή των 10,9° C ήταν κατά 0,5° C χαμηλότερη από την αντίστοιχη του 2015, και κατά 6° C χαμηλότερη από την ακραία υψηλή τιμή του Μαρτίου 2019.
• Στη Θεσσαλονίκη ο υδράργυρος κυμάνθηκε περίπου -3,6° C χαμηλότερα από τα κανονικά για την εποχή επίπεδα, με αρνητικές αποκλίσεις να καταγράφονται τις 23 από τις 31 ημέρες του μήνα. Η ψυχρότερη ημέρα ήταν επίσης η 11η Μαρτίου 2022 με μέγιστη τιμή ημέρας μόλις τους 7° C.
Ο… τέταρτος μήνας του φετινού χειμώνα, καθώς είχε χαμηλότερες θερμοκρασίες από τους Δεκέμβριο, Ιανουάριο και Φεβρουάριο στα ανατολικά και νότια.
• Στη Θεσσαλία, η απόκλιση των τιμών της μέγιστης θερμοκρασίας ήταν επίσης -3,6° C. Πρόκειται για τον πιο ψυχρό Μάρτιο τουλάχιστον από το 2010, και ήταν κατά 0,8° C ψυχρότερος από τον αντίστοιχο μήνα του 2015 και κατά 6,7° C ψυχρότερος από τον Μάρτιο του 2018.
• Στη δυτική ηπειρωτική Ελλάδα και στα Επτάνησα, ήταν επίσης ο ψυχρότερος Μάρτιος από το 2010, με τις μέγιστες θερμοκρασίες να κυμαίνονται κατά 2,7° C χαμηλότερα από τη μέση τιμή της περιόδου αναφοράς 2010-2019.
• Στην Πελοπόννησο, η μέση τιμή των μεγίστων θερμοκρασιών τον φετινό Μάρτιο ήταν 13,7° C, δηλαδή κατά 3,6° C χαμηλότερη από τη μέση τιμή της περιόδου 2010-2019. Πρόκειται για τη χαμηλότερη τιμή μέσης μηνιαίας θερμοκρασίας από το 2010.
Πώς εξηγείται
Πώς εξηγείται το φαινόμενο; Οπως εξηγούν οι Στ. Ντάφης και Κ. Λαγουβάρδος, «η ατμοσφαιρική κυκλοφορία τον φετινό Μάρτιο πάνω από την Ευρώπη χαρακτηρίστηκε από την παρουσία ενός σχεδόν στάσιμου και ασυνήθιστα υψηλού βαρομετρικού συστήματος με κέντρο τη Σκανδιναβία, που επεκτεινόταν συχνά προς την Κεντρική Ευρώπη. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τη συνεχή μεταφορά ψυχρών αερίων μαζών από τη Βορειοανατολική Ευρώπη προς τα Βαλκάνια, αλλά και την απουσία φαινομένων στο μεγαλύτερο μέρος της Γηραιάς Ηπείρου. Πράγματι, η έλλειψη φαινομένων και χιονοκάλυψης στο μεγαλύτερο μέρος της ηπείρου ήταν χαρακτηριστική, και η ξηρασία ιδιαίτερα στη βόρεια Ιταλία, τη Γαλλία, τη βόρεια Ισπανία και την Πορτογαλία λόγω της παρουσίας αυτού του αντικυκλώνα, είναι η χειρότερη που έχει καταγραφεί τις τελευταίες δεκαετίες».
«Εμποδιστές»
Στη μετεωρολογία, αυτού του είδους στάσιμοι αντικυκλώνες ονομάζονται «εμποδιστές», εξηγούν οι ερευνητές του ΕΕΑ, καθώς η μεγάλη κατακόρυφη και οριζόντια έκτασή τους εμποδίζει την ανάπτυξη χαμηλών βαρομετρικών συστημάτων, που συνήθως κινούνται από τα δυτικά προς τα ανατολικά. Ετσι, το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης δεν εμπλουτίστηκε με υγρές αέριες μάζες από τον Ατλαντικό, ενώ η Ελλάδα δέχθηκε αξιόλογες βροχοπτώσεις και χιονοπτώσεις μόνο από εφήμερα βαρομετρικά χαμηλά, που αναπτύχθηκαν κατά την κάθοδο ψυχρών αερίων μαζών πάνω από την αρκετά θερμότερη Μεσόγειο Θάλασσα.
«Οι αντικυκλώνες – εμποδιστές μπορούν να παραμείνουν στάσιμοι για μερικές εβδομάδες, όπως και έγινε φέτος από τα τέλη Φεβρουαρίου έως τα τέλη Μαρτίου 2022, και έχουν συνδεθεί με την εκδήλωση ακραίων καιρικών φαινομένων. H συχνότητα εμφάνισής τους αυξάνεται λόγω της κλιματικής αλλαγής, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες. Ανάλογα με την περιοχή στην οποία αναπτύσσονται οδηγούν σε ακραία καιρικά φαινόμενα, είτε στην περιοχή δράσης τους (υψηλές θερμοκρασίες κοντά στο έδαφος) είτε περιφερειακά τους (πλημμύρες)», συμπληρώνουν.
«Καύσωνας» στην Ανταρκτική
Πραγματική αναστάτωση προκάλεσαν οι υψηλότατες για την εποχή και την περιοχή θερμοκρασίες που σημειώθηκαν τον Μάρτιο στην Ανταρκτική. Οι εκτάσεις γύρω από τον Νότιο Πόλο θεωρούνται οι πιο απρόσβλητες από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής, με την έννοια πως οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες αντέχουν, με την αύξηση του επιπέδου των θερμοκρασιών να είναι απειροελάχιστο. Μάλιστα, η Ανατολική Ανταρκτική είναι η πιο ψυχρή περιοχή του πλανήτη με μέση ετήσια θερμοκρασία -55° C.
Τον Μάρτιο φέτος καταγράφηκε ένα εξαιρετικά ασυνήθιστο καιρικό φαινόμενο, που οδήγησε σε άνοδο των θερμοκρασιών έως και 30° C – 40° C πάνω από τις τιμές που συνήθως παρατηρούνται αυτή την εποχή του χρόνου! Η αιτία βρισκόταν στην επίδραση μιας βαρομετρικής διάταξης, που ονομάζεται «Ατμοσφαιρικός ποταμός», δηλαδή μια σχετικά επιμήκης, στενή και θερμή περιοχή στην ατμόσφαιρα, που μεταφέρει σημαντική ποσότητα υδρατμών και θερμότητας από τις τροπικές περιοχές προς μεγαλύτερα γεωγραφικά πλάτη.
Το αποτέλεσμα: στη γαλλοϊταλική ερευνητική βάση Concordia, σε υψόμετρο άνω των 3.200 μέτρων, καταγράφηκε θερμοκρασία -11,5° C, που είναι νέο απόλυτο υψηλό ρεκόρ για όλους τους μήνες του έτους. Στη ρωσική βάση Vostok, όπου έχει καταγραφεί το παγκόσμιο ρεκόρ ψύχους -89,2° C στις 21 Ιουλίου 1983, η θερμοκρασία ανέβηκε στους -17,7° C, ενώ το προηγούμενο ρεκόρ Μαρτίου πριν από 60 χρόνια ήταν -32,6° C. Είναι η πρώτη φορά που παρατηρείται απόκλιση μηνιαίου ρεκόρ κατά σχεδόν 15° C.