Ο κ. Βασίλης Νικόλτσιος έβαλε όλη του τη δύναμη για να ανασύρει από το χώμα τη μαρμάρινη πλάκα με τα γερμανικά γράμματα. Δεν ήταν η πρώτη φορά που έβλεπε κάτι παρόμοιο. Καθαρίζοντας όμως με το χέρι του τη λάσπη από την επιγραφή, τον περίμενε μια έκπληξη, μια έκπληξη που μετέτρεπε τη μαρμάρινη ταφόπλακα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που είχε μπροστά του σε ένα σημαντικό εύρημα.
«Με ενημέρωσαν για κάποιες πλάκες που είχαν γερμανικά εμβλήματα. Οταν πήγα εκεί, είδα ότι προέρχονταν από ταφές Γερμανών στρατιωτών. Ηξερα ότι οι Γερμανοί όταν αποχώρησαν από την Ελλάδα έκαναν εκταφές. Επαιρναν τα οστά και άφηναν πίσω τους τα ταφικά μάρμαρα», σημειώνει ο κ. Νικόλτσιος, ο οποίος είναι συνταγματάρχης εν αποστρατεία, συλλέκτης και συγγραφέας. Ο ίδιος βρήκε στο σημείο που του υπέδειξαν τρεις ταφικές πλάκες. Οι δύο ανήκαν σε στρατιώτες που τάφηκαν στα Τέμπη και στη Μίκρα Θεσσαλονίκης και η τρίτη σε μια νοσοκόμα που τάφηκε στη Γέφυρα, μια περιοχή κοντά στη Θεσσαλονίκη όπου λειτουργούσε νοσοκομείο. Η ταφική πλάκα του πρώτου στρατιώτη, του 24χρονου δεκανέα Johann Jacer που πέθανε τον Απρίλιο του 1941 στην Ελλάδα, ήταν αυτή που έκρυβε το ενδιαφέρον μυστικό. Στο κάτω μέρος της ξεχώριζαν ανάγλυφα εβραϊκά γράμματα. «Η έκπληξή μου ήταν μεγάλη. Αμέσως κατάλαβα ότι πρόκειται για παλιό εβραϊκό μάρμαρο, προφανώς από το εβραϊκο νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης. Είχα υπ’ όψιν μου βεβαίως ότι οι επαναχρησιμοποιήσεις γίνονται», περιγράφει ο κ. Νικόλτσιος.
Η σύληση του 1942
Μια φρικιαστική και άγνωστη διάσταση της καταστροφής του εβραϊκού νεκροταφείου της πόλης από τους Γερμανούς.
Το μυαλό του πήγε στην ιστορία του εβραϊκού νεκροταφείου το οποίο καταστράφηκε στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Οπως αναφέρει η Μαρία Καβάλα, επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, οι τοπικές αρχές της πόλης υπό την εποπτεία των γερμανικών αρχών «εισέβαλαν» στις 6 Δεκεμβρίου του 1942 στα ιστορικά νεκροταφεία της εβραϊκής κοινότητας και άρχισαν να τα καταστρέφουν βίαια, αθετώντας τη συμφωνία για διατήρηση ενός ιστορικού τμήματος του νεκροταφείου και μεταφορά με συντεταγμένο τρόπο του υπόλοιπου τμήματος σε άλλο μέρος της πόλης. Τα μάρμαρα, οι πλάκες και τα τούβλα πουλήθηκαν μέσω δημοπρασιών αλλά και εμπόρων για δομικά υλικά. Η σύληση των τάφων πήρε τέτοιες φρικιαστικές διαστάσεις που μάρμαρα του εβραϊκού νεκροταφείου έχουν εντοπιστεί σε πολλά σημεία σε όλη την πόλη της Θεσσαλονίκης, από ιδιόκτητα σπίτια μέχρι ιστορικά μνημεία και χριστιανικούς ναούς.
«Φαίνεται πως κάποιες χοντρές μαρμάρινες πλάκες χρησιμοποιήθηκαν και από Γερμανούς για να κάνουν τις δικές τους ταφόπλακες», λέει ο κ. Νικόλτσιος, προσθέτοντας πως οι Γερμανοί που πέθαναν στην Ελλάδα στη διάρκεια της Κατοχής κατέληγαν κυρίως λόγω επιχειρήσεων της ελληνικής αντίστασης, ασθενειών αλλά και δυστυχημάτων. Ο γερμανικός στρατός είχε ένα οργανωμένο σύστημα και στον τομέα των ταφών: Κάθε Γερμανός στρατιώτης έχει πάνω του μια ταυτότητα αλουμινίου (το αλουμίνιο χρησιμοποιήθηκε επειδή δεν καταστρέφεται με τον χρόνο) με μια χαραγή στο κέντρο που της επιτρέπει να σπάσει σε δύο τεμάχια. Αυτός που κάνει την ταφή αφήνει με τον νεκρό το ένα κομμάτι και βάζει στον φάκελο της ταφής το δεύτερο, ώστε να μπορεί ανά πάσα στιγμή να αναγνωριστεί ο νεκρός στρατιώτης. Συγκεκριμένες οδηγίες πρέπει να υπήρχαν και στο κομμάτι της τελετουργίας. Οι τρεις ταφικές πλάκες που συνέλεξε ο κ. Νικόλτσιος, όπως παρατήρησε ο ίδιος, έχουν ακριβώς τις ίδιες διαστάσεις και την ίδια τεχνοτροπία. Στην περίπτωση αυτή, οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν τις μαρμάρινες πλάκες του εβραϊκού νεκροταφείου για τον τάφο του δεκανέα, αλλά δεν μπήκαν στον κόπο να καταστρέψουν τα εβραϊκά γράμματα, γνωρίζοντας ότι αυτά θα μπουν στο χώμα και έτσι δεν θα φαινόταν ποτέ από πού προέρχονταν. Η φυγή όμως του γερμανικού στρατού και η επιμονή ενός συλλέκτη αποκάλυψαν 81 χρόνια μετά τη σκοτεινή ιστορία πίσω από την επανάχρηση ενός μαρμάρου για την ταφή ενός Εβραίου της Θεσσαλονίκης και ενός Γερμανού δεκανέα που ήρθε ως κατακτητής στη χώρα. «Ο θύτης έγινε θύμα. Αυτός που κατέστρεψε τους Εβραίους τελικά τάφηκε στον ίδιο χώρο που έζησαν και μεγαλούργησαν οι Εβραίοι», δηλώνει ο κ. Νικόλτσιος. Τα εβραϊκά γράμματα που ξεχωρίζουν στη μαρμάρινη πλάκα είναι τόσο λίγα που δεν γίνεται εύκολα αντιληπτό τι αναγραφόταν σε αυτή.
Η συγκεκριμένη μαρμάρινη πλάκα, μαζί με τις άλλες δύο, εκτέθηκε πρόσφατα στο Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, ώστε να συμπληρώσει ακόμα μία ψηφίδα στην ιστορία της γερμανικής κατοχής στη Θεσσαλονίκη.