«Ζω τόσες δεκαετίες στο εξωτερικό, αλλά η Ελλάδα δεν έχει ξεκολλήσει από το μυαλό μου. Μου λείπει. Ισως, τελικά, αυτή να είναι η μεγαλύτερη δύναμη που έχει η χώρα μας: δεν μπορούμε να την ξεχάσουμε», έλεγε στην «Κ» το 2019 ο Σπύρος Αρταβάνης-Τσάκωνας, ομότιμος καθηγητής Κυτταρικής Βιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και νυν πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Ερευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας (ΕΣΕΤΕΚ). Αγάπη και νοσταλγία για την Ελλάδα: ένα το κρατούμενο.
«Από τη χώρα μας συνήθως λείπει το πνεύμα συνεργασίας, η ομαδικότητα. Η επιστήμη είναι σαν το ποδόσφαιρο. Δεν μπορείς να παίξεις μπάλα μόνος σου και να κερδίσεις παιχνίδι. Χρειάζεσαι και συμπαίκτες, αλλά και αντιπάλους. Αν φτιαχτούν κάποιες ομάδες, θα αρχίσει το σύστημα να δουλεύει και να αποδίδει. Θα έρθουν και οι επενδυτές. Το χρήμα δεν έχει πατρίδα: κυνηγάει τις επενδυτικές ευκαιρίες. Θεωρώ, τέλος, πως έχει έρθει η ώρα να δοθούν κίνητρα σε αρίστους του εξωτερικού να επιστρέψουν στην πατρίδα μας – από το Χάρβαρντ, το ΜΙΤ, τη Σορβόννη. Αξίζουμε περισσότερα από όσα έχουμε», τόνιζε, μιλώντας επίσης στην «Κ», ο Στέλιος Παπαδόπουλος, πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της Biogen. Ομαδικότητα, αλλαγές και κίνητρα: ας κρατήσουμε και αυτά.
Η ελίτ της βιοτεχνολογίας
Σήμερα το απόγευμα, οι κ. Παπαδόπουλος και Αρταβάνης-Τσάκωνας θα περάσουν το κατώφλι του Μεγάρου Μαξίμου για να παρουσιάσουν στον πρωθυπουργό και σε αρκετούς υπουργούς έναν «οδικό χάρτη» για την ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας στη χώρα μας. Μαζί τους θα είναι και άλλα μέλη της διεθνούς ελίτ της βιοϊατρικής και βιοτεχνολογίας αλλά και των επενδύσεων: ο Σίμος Συμεωνίδης, πρόεδρος και συνιδρυτής της TheraWave Bio· ο Βαγγέλης Βεργέτης, συνιδρυτής και εκτελεστικός διευθυντής της Intelligencia· ο Αλεξ Τζούκας, επικεφαλής επενδύσεων της Intelligencia· η Ξένια Καπόρη, με εμπειρία δεκαπέντε και πλέον ετών στη φαρμακευτική βιομηχανία και με θητεία στη γενική γραμματεία Συντονισμού της Προεδρίας της Κυβέρνησης (2020-2021). Μοναδική απούσα από την οκταμελή ομάδα εργασίας –στην οποία συμμετέχει και ο πρώην αναπληρωτής υπουργός Υγείας, Βασίλης Κοντοζαμάνης– θα είναι η ∆άφνη Καρύδα, οικονομική διευθύντρια στη Flare Therapeutics.
Τι χρειάζεται η Ελλάδα για να μπει στον παγκόσμιο χάρτη της βιοτεχνολογίας; Εκθεση της διεθνούς ελίτ της βιοϊατρικής και βιοτεχνολογίας απαντά σε κρίσιμα ερωτήματα.
Στις εκατό και πλέον σελίδες της, η έκθεση απαντά σε πολλά καίρια ερωτήματα. Τι χρειάζεται η Ελλάδα για να μπει στον παγκόσμιο χάρτη της βιοτεχνολογίας; Τι ύψους επενδύσεις θα απαιτούνταν για κάτι τέτοιο και πόσο εφικτές είναι σε μια μικρή χώρα; Αν, πράγματι, αυτό συνέβαινε, πώς θα οδηγούσε σε συνέργειες με τη βιομηχανία; Τι θα σήμαινε για την παιδεία αλλά και την οικονομία μας; Και πώς θα εξασφαλιζόταν η αξιοκρατία; Ενα είναι σίγουρο: οι συντάκτες της, που εργάστηκαν από τον Ιανουάριο του 2021 για να καταλήξουν στις προτάσεις τους προς την ελληνική κυβέρνηση, δεν αμφιβάλλουν, δεν χρησιμοποιούν «αν». Είναι βέβαιοι ότι με τις αναγκαίες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις, η χώρα μας δεν θα ακολουθήσει απλώς την «κούρσα» της διεθνούς βιοϊατρικής έρευνας και καινοτομίας, αλλά θα γίνει ένας από τους ταγούς της… Και αυτή, όπως επισημαίνουν, είναι μια ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί. Ταγοί είναι στον χώρο τους και οι συντάκτες της έκθεσης.
Διακεκριμένοι στον χώρο τους
Ο Στέλιος Παπαδόπουλος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, μεγάλωσε στου Χαριλάου, δίπλα στο γήπεδο. Είναι Πόντιος από την πλευρά του πατέρα του και Μικρασιάτης από την πλευρά της μητέρας του. Εμαθε πολλά για τη ζωή και τους ανθρώπους στο μαγαζί με μπαχαρικά που διατηρούσε η οικογένειά του. Το 1966, μετά τον πρόωρο θάνατο του πατέρα του, μαζί με τη μητέρα του, τη γιαγιά του –με τη σύνταξη της οποίας ουσιαστικά ζούσαν πλέον– και με τον μικρό του αδελφό, ήρθαν στην Αθήνα για να σπουδάσει στο Πολυτεχνείο. «Κάτι με έτρωγε, όμως, μάλλον η ανάγκη να δω τον υπόλοιπο κόσμο. Η Ελλάδα με στένευε», έχει πει στην «Κ». «Με μια μικρή υποτροφία και με διακόσια δολάρια, αυτή ήταν η προίκα μου, στις 31 Δεκεμβρίου 1966 μπήκα στο τρένο για Παρίσι. Από εκεί θα έπαιρνα το αεροπλάνο γιατί έτσι θα ήταν φθηνότερο το ταξίδι. Στη διάρκεια της πτήσης μάς σέρβιραν φαγητό, αλλά επειδή δεν ήξερα αν θα με χρέωναν δεν άγγιξα τίποτα. Τόσο άβγαλτος ήμουν!». Σήμερα είναι πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της Biogen, μιας από τις κορυφαίες εταιρείες βιοτεχνολογίας στον κόσμο και θεωρείται πατριάρχης της βιοτεχνολογίας στις Ηνωμένες Πολιτείες: ο άνθρωπος που τη γνωρίζει από τα γεννοφάσκια της, τη δεκαετία του ’80, αλλά και που φρόντισε να δημιουργήσει γέφυρες με την αγορά, ώστε να της εξασφαλίσει αυτό που χρειαζόταν για να αναπτυχθεί και να γίνει ισχυρή – χρηματοδοτήσεις.
Ο Σπύρος Αρταβάνης-Τσάκωνας γεννήθηκε στην Αθήνα. Χημικός ο πατέρας του, νοικοκυρά η μητέρα του, ο ίδιος από μικρός εκδήλωσε την αγάπη του για τις θετικές επιστήμες, «έχοντας περιέργεια για τον φυσικό κόσμο, για το πώς γίνονται τα πράγματα και γιατί». Αποφοιτώντας από τη Γερμανική Σχολή έφυγε για την Ελβετία, για σπουδές θεωρητικής χημείας στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης και στη συνέχεια για την Αγγλία και το Κέμπριτζ. Στη συνέχεια επέστρεψε στην Ελβετία, για μεταδιδακτορικό στη μοριακή και αναπτυξιακή γενετική δίπλα στον Γουόλτερ Γκέρινγκ στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας, κι από εκεί βρέθηκε στις ΗΠΑ, στο Στάνφορντ, για να εργαστεί δίπλα στον πρωτοπόρο μοριακό βιολόγο Ντέιβιντ Χόγκνες. Κατέληξε στο Χάρβαρντ, το «σπίτι» του, όπως λέει. Παράλληλα, το 1990, εξελέγη καθηγητής –ο πρώτος Ελληνας– του φημισμένου γαλλικού πανεπιστημιακού ιδρύματος Κολέζ ντε Φρανς. Το 2000 έγινε συνιδρυτής, με τον αδελφικό του φίλο Στέλιο Παπαδόπουλο, του μη κερδοσκοπικού ιδρύματος Fondation Santé, που κάθε χρόνο αξιολογεί επιστήμονες, για να τους προσφέρει χρηματική βοήθεια ώστε να αναπτύξουν το ερευνητικό τους έργο στον τομέα της βιοϊατρικής. Απαρέγκλιτος όρος; Η έρευνα να γίνεται στην Ελλάδα. Ο κ. Αρταβάνης-Τσάκωνας λατρεύει τις γυναίκες της ζωής του (σύζυγο, αδελφή, κόρη, εγγονές) και τη μαγειρική. Φτιάχνει από γεμιστά και μουσακά μέχρι πολύπλοκα πιάτα της γαλλικής κουζίνας. «Δεν ξέρω αν είμαι ο καλύτερος βιολόγος στον κόσμο, σίγουρα όμως είμαι ο Πολ Μποκίς της μοριακής βιολογίας», λέει συχνά χαριτολογώντας.
H ∆άφνη Καρύδα, ο Σίμος Σιμεωνίδης, ο Βαγγέλης Βεργέτης και ο Αλεξ Τζούκας ανήκουν στην επόμενη γενιά Ελληνοαμερικανών που διαπρέπουν στη βιοτεχνολογία – με θηριώδεις σπουδές και ραγδαία επαγγελματική εξέλιξη σε κορυφαίες εταιρείες του χώρου. Κοινός παρονομαστής όλων, εκτός από τις γνώσεις και την εμπειρία; Οσα κρατήσαμε στην αρχή αυτού του κειμένου: η αγάπη για την πατρίδα και η βεβαιότητα ότι με τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις και με αξιοκρατία η Ελλάδα μπορεί να γίνει ανταγωνιστική σε μια κρίσιμη, αν όχι την πρώτιστη, τεχνολογία αιχμής του 21ου αιώνα.
Η ενδεκάδα των συμβούλων
Συμβουλευτικό ρόλο στη διαμόρφωση των προτάσεων προς την ελληνική κυβέρνηση είχαν ακόμα έντεκα επιφανείς εκπρόσωποι της βιοτεχνολογίας και των επενδύσεων, Ελληνες και ξένοι: ο Nούμπαρ Aφέγιαν, συνιδρυτής της Moderna· ο Αλμπερτ Μπουρλά, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Pfizer· ο Τζορτζ Γιανκόπουλος, συνιδρυτής, πρόεδρος και επικεφαλής επιστήμων της Regeneron· ο Μενέλαος Πάγκαλος, εκτελεστικός αντιπρόεδρος, επικεφαλής έρευνας και ανάπτυξης της AstraZeneca· ο Ερικ Κάντορ, αντιπρόεδρος και εκτελεστικός διευθυντής της διεθνούς επενδυτικής τράπεζας Moelis & Company· ο Νικόλας Γαλακάτος, επικεφαλής των Βιοεπιστημών στο Blackstone· ο Τζορτζ Σκάνγκος, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Vir Biotechnology· ο Μισέλ Βουνάτσος, τέως CEO της Biogen· ο Εμίλ Κάκις, ιδρυτής, πρόεδρος και CEO της Ultragenyx Pharmaceutical· ο Κωστής Μαγκλάρας, κοσμήτορας του Columbia Business School και ο Πίτερ Ορσζαγκ, διευθύνων σύμβουλος του επενδυτικού οίκου Lazard.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr