Τα τελευταία χρόνια καταγράφονται ουσιώδεις αλλαγές στη φιλοσοφία των θεμάτων των Πανελλαδικών Εξετάσεων, τόσο στα ποιοτικά όσο και στα ποσοτικά χαρακτηριστικά της. Αρχικά, υπάρχει αύξηση της εξεταστέας ύλης και αυτό γίνεται με δύο τρόπους: με αύξηση της ύλης της Γ΄ Λυκείου και με συσχέτιση της ύλης της Γ΄ Λυκείου με γνώσεις από προηγούμενες τάξεις. «Το γεγονός ότι η ύλη έχει μεγαλύτερο εύρος δίνει δυνατότητα για θέματα συνδυαστικά από διαφορετικά σημεία της. Σε σχέση με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, υπάρχει στροφή σε θέματα κατανόησης εννοιών και σε θέματα που άπτονται της καθημερινής ζωής. Απαιτείται πρώτα η κατανόηση της θεωρίας, όχι η αποστήθιση. Η κατανόηση θα βοηθήσει τον υποψήφιο και να αποδώσει πιστά τη θεωρία και να απαντήσει με επάρκεια σε συνδυαστικές ερωτήσεις – θέματα. Ολα τα παραπάνω φανερώνουν την επίδραση από διεθνείς τάσεις στην εκπαίδευση. Ολα αυτά μας κάνουν να μιλούμε για “θέματα νέου τύπου”», παρατηρεί μιλώντας στην «Κ» ο γενικός διευθυντής των φροντιστηρίων «έλιξ», Δημήτρης Τακόπουλος.
Σύμφωνα με τον ίδιο, τα πρώτα δείγματα της αλλαγής φιλοσοφίας ανιχνεύτηκαν το 2015 όταν άλλαξε ο τρόπος εξέτασης της Βιολογίας με θέματα που απαιτούσαν κατανόηση της ύλης, αποκωδικοποίηση της εκφώνησης, συνδυασμό γνώσεων από διαφορετικά σημεία της ύλης και σύνθεση της απάντησης. Τέσσερα χρόνια μετά, το 2019, υπήρξε αλλαγή στα εμβληματικά Αρχαία. «Απαιτήθηκε πρωτίστως η ουσιαστική και σε βάθος κατανόηση και αφομοίωση της θεωρίας και κατόπιν η εφαρμογή της σε συνδυαστικού τύπου ασκήσεις, καθώς και η κατάλληλη χρήση της γλωσσικής έκφρασης της νέας ελληνικής, προκειμένου να αποδοθεί σε ορθό νεοελληνικό λόγο το κείμενο της αρχαίας ελληνικής», παρατηρεί ο κ. Τακόπουλος, ενώ την ίδια χρονιά στη Χημεία ετέθησαν θέματα που συνδέονταν με την καθημερινή ζωή – θέματα που προσομοίαζαν με τα θέματα του διαγωνισμού PISA του ΟΟΣΑ.
Νέα αλλαγή, στην ίδια βέβαια φιλοσοφία, παρατηρήθηκε από έμπειρους φιλολόγους το 2020 στα θέματα της Νέας Ελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας, μάθημα που περιλαμβάνει την Εκθεση. Ηταν η πρώτη χρονιά που εμφατικά εστάλη το μήνυμα: οι ορθές απαντήσεις, και κυρίως στην Εκθεση, δεν μπορούσαν να δοθούν με βάση έτοιμα σχεδιαγράμματα κειμένων. Πρόκειται για προσχέδια θεματικών (π.χ. περιβάλλον, αθλητικό ιδεώδες κ.λπ.) με κύριους άξονες που είχαν μάθει – «παπαγαλίσει» οι υποψήφιοι να αναπτύσσουν. Από το 2020 και μετά, η Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων ζητεί από τους υποψηφίους να καταθέσουν την προσωπική τους άποψη και να αξιοποιήσουν τα κείμενα αναφοράς που τους δίνονται. Φέτος για το θέμα της αξίας της ιστορικής γνώσης, τα κείμενα αναφοράς στο μάθημα της Νέας Ελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας ήταν αποσπάσματα από ομιλία της ποιήτριας Κικής Δημουλά (από το βιβλίο «Εκλήθην ομιλήτρια», εκδόσεις Ικαρος 2022), από το βιβλίο του Ραϋμόνδου Αλβανού «Ο ελληνικός εμφύλιος. Μνήμες σε πόλεμο και σύγχρονες πολιτικές ταυτότητες (εκδ. Επίκεντρο, 2022) και το κείμενο του Θανάση Βαλτινού την «Οικογενειακή ιστορία» (από τα διηγήματα με τίτλο «Επείγουσα ανάγκη ελέου», εκδόσεις Εστία, 2016).
Οι γνώσεις από προηγούμενες τάξεις πρέπει να αναδειχθούν, να συνδυαστούν και να συσχετιστούν με γνώσεις από τη Γ΄ Λυκείου.
«Ολες οι παραπάνω αλλαγές είναι πολύ θετικές και βρίσκονται στη σωστή κατεύθυνση σύμφωνα και με το πνεύμα της εποχής. Οι αναμενόμενες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Φυσικής και των Μαθηματικών θα ολοκληρώσουν τη διαδικασία αλλαγών στα θέματα των Πανελλαδικών Εξετάσεων και θα λειτουργήσουν υποστηρικτικά στην εφαρμογή των νέων προγραμμάτων σπουδών», παρατηρεί ο κ. Τακόπουλος.
Παράλληλα, γίνεται πιο ξεκάθαρο ότι η ύλη των Πανελλαδικών καθορίζεται από την ύλη της Γ΄ Λυκείου αλλά δεν ταυτίζεται με αυτήν. Για μαθήματα όπως Μαθηματικά, Φυσική, Χημεία, Βιολογία, Νέα Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία, Αρχαία και Λατινικά υπάρχουν γνώσεις από προηγούμενες τάξεις, οι οποίες απαιτούνται για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις. Το ενδιαφέρον σημείο είναι ότι οι γνώσεις από προηγούμενες τάξεις πρέπει να αναδειχθούν, να συνδυαστούν και να συσχετιστούν με γνώσεις από τη Γ΄ Λυκείου. Ολο αυτό το υλικό για κάθε μάθημα τελικά ενοποιείται σε ένα ενιαίο σύνολο γνώσεων.