Το ότι το σχόλιο της Αφροδίτης Λατινόπουλου για το σώμα της Δανάης Μπάρκα θα προκαλούσε σεισμό αντιδράσεων στα social media ήταν αναμενόμενο, όπως εξίσου αναμενόμενη ήταν μάλλον και η αντίδραση της Νέας Δημοκρατίας. Ζούμε πια αμετάκλητα στην εποχή όπου οι μαζικές αντιδράσεις και στη συνέχεια «αποκαθηλώσεις» απέναντι σε σχόλια που ενέχουν ρητορική μίσους, bullying και προσβολές, μέσα από τα social media, είναι πια αστραπιαίες.
Όσον αφορά το body shaming πιο συγκεκριμένα, τα social media είναι και βασικό μέρος του προβλήματος που αντιμετωπίζουν πολλοί νέοι άνθρωποι στις μέρες μας.
Η Κέλλυ Ιωάννου, ιδρύτρια του Κέντρου Ψυχικής Υγείας και Ηλεκτρονικού Τραύματος στην Ελλάδα-Traumahelp.gr, έχει πολλά και ενδιαφέροντα να μας πει για το τι πυροδοτεί το body shaming, για το ποιοι είναι πιο ευάλωτοι απέναντι σε αυτό, αλλά και για τον ρόλο που παίζουν τα social media τόσο στην τροφοδότηση του φαινόμενου όσο και στη μάχη απέναντί του. «Κατ’ αρχάς, να πούμε ότι το body shaming είναι μια ξεκάθαρη μορφή εκφοβισμού», λέει η κυρία Ιωάννου και συνεχίζει: «Σε πολλές χώρες του εξωτερικού, μάλιστα, επισύρει ποινές και εμπίπτει στην κατηγορία της ρητορικής μίσους. Σε πολύ μεγάλο βαθμό επηρεάζει τους εφήβους αλλά και τα παιδιά στην προεφηβεία. Τη συγκεκριμένη περίοδο της ζωής τους είναι φυσιολογικό τα παιδιά να έχουν αμφιβολίες για την εικόνα τους. Αυτές οι αμφιβολίες είναι μέρος των συναισθημάτων μιας ψυχολογίας πολύ ευαίσθητης. Πολλά παιδιά έχουν ήδη περιορισμένη αυτοεκτίμηση και τα social media μπορεί να τα κάνει να τη χάσουν ακόμα περισσότερο. Γενικά μιλώντας, όσο πιο πολύ εκτεθειμένοι είναι οι άνθρωποι στις πλατφόρμες όπου κυριαρχούν οι εικόνες και τα likes, τόσο πιο ευάλωτοι γίνονται».
Τα φίλτρα μετατρέπονται στην ίδια την πραγματικότητα
Σύμφωνα με την κυρία Ιωάννου, στο κέντρο Trauma Help οι ειδικοί βλέπουν πια πολλά περιστατικά παιδιών που έχουν υποστεί body shaming στα social media, βοηθώντας τα να αντιμετωπίσουν το τραύμα.
«Οκτώ στα δέκα περιστατικά αφορούν έφηβες και νεαρές γυναίκες, οι περισσότερες από τις οποίες αντιμετωπίζουν μάλιστα και διατροφικές διαταραχές», σημειώνει η κυρία Ιωάννου και μας δίνει ένα παράδειγμα: «Ένα νεαρό κορίτσι ανεβάζει μια φωτογραφία του στο facebook ή στο instagram και ενώ η φωτογραφία που βάζει είναι αληθινή, έρχεται κάποιος και κάνει ένα κακόβουλο σχόλιο από κάτω όπως: “Αυτή η φωτογραφία σου είναι ψεύτικη, δεν είναι αυτά τα αληθινά σου κιλά, βγάλε τα φίλτρα”. Και αυτό που σας περιγράφω είναι το πιο ανώδυνο παράδειγμα.
»Τόσο η έρευνα, όσο και η κλινική πράξη μάς δείχνουν πως ολοένα και περισσότερα νεαρά άτομα αναπτύσσουν σήμερα σωματικές δυσμορφικές διαταραχές αλλά και διατροφικές διαταραχές, και ένας βασικός λόγος που τους συμβαίνει αυτό είναι γιατί εκτίθενται με βίαιο τρόπο σε πλασματικές εικόνες. Ας σκεφτούμε λίγο τον τρόπο που χρησιμοποιούνται τα περιβόητα πια φίλτρα και τα ρετούς στις φωτογραφίες που ποστάρει το κοινό. Βλέποντας τις εικόνες των άλλων, όλοι αμφιβάλλουν για τον εαυτό τους -και αμφιβάλλουν γιατί τα φίλτρα μετατρέπονται τελικά στην ίδια την πραγματικότητα».
Το αποτύπωμα του body shaming στην ψυχολογία του ατόμου
Σε αυτό το σημείο η κυρία Ιωάννου μάς υπενθυμίζει κάτι που πια όλοι νιώθουμε λίγο έως πολύ: η εικόνα μας όπως παρουσιάζεται στα social media παίζει τεράστιο ρόλο στην αυτοεκτίμησή μας. Και μπορεί κάποιοι να είναι καλά «θωρακισμένοι», κάποιοι άλλοι όμως, καλώς ή κακώς, δεν είναι.
«Δυστυχώς, η ανεξέλεγκτη χρήση των social media κάνει τους έφηβους και τους νέους να εισπράττουν πιο συχνά σήμερα πάρα ποτέ body shaming σχόλια», υπογραμμίζει η κυρία Ιωάννου και προσθέτει: «Για τους ανθρώπους που έχουν ήδη θέματα με την αυτοαξία τους, το ίντερνετ μπορεί να γίνει ένα πολύ επικίνδυνο μέρος. Τις περισσότερες φορές, στους ανθρώπους που έχουν δεχτεί κακόβουλα σχόλια, αργά ή γρήγορα κάνει την εμφάνισή του το μετατραυματικό στρες. To αποτύπωμα του διαδικτυακού body shaming μπορεί να συνοδεύει κάποιον που θα το υποστεί για πολύ καιρό, ακόμα και για χρόνια ολόκληρα.
»Στο κέντρο μας βλέπουμε παιδιά τα οποία έχουν βιώσει δημόσιο εξευτελισμό για το σώμα τους και βλέπουμε τις δυσκολίες που έχουν στο να αναπτυχθούν συμπεριφορικά, ενώ αναπτύσσουν και κοινωνική φοβία. Πρόκειται σε κάθε περίπτωση για πρόβλημα που απαιτεί ιδιάζουσα προσοχή και εξειδικευμένη υποστήριξη».
Η θετική δράση των social media
Το καλό της υπόθεσης, σύμφωνα με την κυρία Ιωάννου, είναι πως τα social media έχουν και τη θετική τους πλευρά απέναντι στο φαινόμενο, και η ίδια μας εξηγεί ποια είναι αυτή: «Τα social media λειτουργούν πια σαν χώρος όπου αναπτύσσονται οργανωμένα κοινωνικά κινήματα. Από τη μια έχουν τα φίλτρα, από την άλλη όμως επιτρέπουν στο κοινό να συσπειρώνεται και να υψώνει φωνή σε σημαντικά κοινωνικά θέματα, φέρνοντας μάλιστα και απτά αποτελέσματα. Και φυσικά, βοηθούν στο να διαχυθεί και το μήνυμα που περνούν τα ίδια άτομα που υφίστανται body shaming, όπως η πολύ σωστή τοποθέτηση που έκανε η Δανάη Μπάρκα».
«Το βλέμμα που έρχεται από έξω γίνεται τεράστιο»
Τη δική της άποψη για το ζήτημα μάς έδωσε και η δρ Άννα Κανδαράκη, Κλινική Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια. «Το body shaming πάντα υπήρχε. Τόσο η κριτική όσο και η σύγκριση», ξεκινάει να μας εξηγεί και προσθέτει: «Τώρα ενισχύθηκε με τα κοινωνικά δίκτυα που προωθούν τα ψεύτικα πρόσωπα, τα πλαστικά χαρακτηριστικά και την πλασματική τελειότητα. Εφαρμογές, applications, που φτιάχνουν πρόσωπα, χείλη και σώματα και σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσουν μέχρι και στο χειρουργικό κρεβάτι προκειμένου τελικά να δημιουργηθεί μια νέα “αρία φυλή” με κοινά χαρακτηριστικά, εξαλείφοντας την ατομικότητα και τη μοναδικότητα του καθενός.
»Οι επιπτώσεις ιδιαίτερα σε μια ευαίσθητη αναπτυξιακή φάση, όπως είναι η εφηβεία, είναι μεγαλύτερες. Διότι σε αυτή την περίοδο, που χτίζω εαυτό και που αναζητώ να καταλάβω ποιος είμαι, η εικόνα και τα σχόλια από τους άλλους παίρνουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Το βλέμμα που έρχεται από έξω γίνεται τεράστιο.
»Το θύμα μπορεί να αναπτύξει καταθλιπτική ή αγχώδη συμπτωματολογία, να κλειστεί στον εαυτό του, να οδηγηθεί στην παραίτηση, να έχει διαταραχές στη διάθεση και στον ύπνο. Συχνά συναντάμε επίσης το να μπαίνουν και ψήγματα για να αναπτυχθούν και διατροφικές διαταραχές όπου το άτομο θα αρχίσει να έχει εμμονική συμπεριφορά με το βάρος και το σχήμα του σώματός του. Το αποτέλεσμα θα είναι να οδηγηθεί σε ακραίες συμπεριφορές, όπως αφαγία, πρόκληση εμετού, υπερβολική γυμναστική, συμπεριφορές που μπορεί να γίνουν και επικίνδυνες».
Ο ρόλος της οικογένειας στο body shaming
Κατά την κυρία Κανδαράκη, σε όλα τα παραπάνω, τόσο για να καλλιεργηθούν όσο και για να αποφευχθούν, πρωταγωνιστικό ρόλο παίζει η οικογένεια. Όπως μας εξηγεί: «Η οικογένεια και σε αυτή την περίπτωση είναι η ασπίδα αλλά και το βέλος. Η βιβλιογραφία δείχνει ότι το μεγαλύτερο bullying στην παιδική ηλικία γίνεται μέσα στην οικογένεια. Οι γονείς μέσα στην αγωνία τους, χωρίς να το κατανοούν, υποτιμούν, κρίνουν, ακόμα και περιθωριοποιούν τα παιδιά τους λόγω του σωματικού τους βάρους.Έχω συναντήσει γονείς που επειδή η κόρη είχε πάρει πολλά κιλά αρνούνταν να την πάρουν μαζί τους στο χωριό τα καλοκαίρια. Για να μην τους κρίνουν οι συγγενείς.
»Μάλιστα, έρευνα δείχνει ότι το επικριτικό βλέμμα των γονέων, όπως και τα υποτιμητικά σχόλια για τη σωματική διάπλαση κατά τη διάρκεια των γευμάτων ενισχύουν την παιδική παχυσαρκία, που είναι και πυλώνας για την ενήλικη ζωή.
»Είναι σημαντικό πρώτα οι γονείς να κατανοήσουν ότι θα πρέπει να μην μπαίνουν στη διαδικασία σύγκρισης και κριτικής, να καμαρώνουν και να χαίρονται όλα τα μοναδικά στοιχεία που έχουν τα παιδιά τους. Γιατί έχουν. Να μην ενισχύουν την ομοιογένεια. Να δίνουν χώρο στο να κατανοήσουν ποια είναι τα σημαντικά για τα δικά τους παιδιά, ποιες είναι οι επιθυμίες τους και να τα ενισχύσουν. Έτσι, θα χτιστεί η αυτοπεποίθηση για να μπορέσουν στην πορεία να έχουν ένα υγιή ψυχικά σκελετό ώστε να μην τους καθορίσουν αρνητικά σχόλια που έτσι κι αλλιώς θα υπάρξουν για οποιοδήποτε τομέα».
Η κυρία Κανδαράκη σημειώνει, τέλος, πως η απάντηση που έδωσε η Δανάη Μπάρκα είναι πολύτιμη. Όπως το συμπυκνώνει η ίδια: «Είναι σημαντικό δημόσια πρόσωπα να δίνουν κατευθύνσεις που ενισχύουν την ατομικότητα και τη μοναδικότητα του καθενός».
*Η Κέλλυ Ιωάννου είναι, επίσης, διευθύντρια του Διεθνούς Ινστιτούτου Κυβερνοασφάλειας (CSI Institute)
* Η δρ Άννα Κανδαράκη είναι, επίσης, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Αριστούχος Paris V René Descartes της Σορβόννης και Διευθύντρια Ψυχοθεραπευτικού Κέντρου Therapy Nest.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr