Ίδρυμα Μποδοσάκη: Βραβεία αριστείας στις νέες μεγαλοφυΐες

Ίδρυμα Μποδοσάκη: Βραβεία αριστείας στις νέες μεγαλοφυΐες

Με μια λαμπρή τελετή στο Ζάππειο, το Ιδρυμα Μποδοσάκη βράβευσε τους Ελληνες επιστήμονες που διαπρέπουν διεθνώς

9' 54" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η διπλή γιορτή άνοιξε με Μπετόβεν από τρίο εγχόρδων όταν όλοι κάθισαν στις θέσεις τους στο περιστύλιο του Ζαππείου, και έκλεισε με Ερνο Ντονάνι από το ίδιο τρίο. Μεσολάβησαν δύο ώρες περιήγησης σε πέντε δεκαετίες κοινωφελούς έργου, έξι συναρπαστικούς επιστημονικούς κόσμους και πολλές στιγμές εθνικής περηφάνειας. Διότι στο επιβλητικό κυκλικό αίθριο του Ζαππείου, την Πέμπτη το βράδυ, απομενήθηκαν τα επιστημονικά βραβεία του ιδρύματος Μποδοσάκη στους λαμπρότερους νέους (έως 40 ετών) Ελληνες επιστήμονες με διεθνή επιρροή. Σε εκείνο το φωτεινό αντιπροσωπευτικό κομμάτι από τον μεγάλο αληθινό πλούτο της Ελλάδας, τις νέες μεγαλοφυΐες της. Ηταν μια πρόκληση, όπως παραδέχτηκαν μέλη της Επιτροπής Επιστημονικών Βραβείων, εξέχοντες Ελληνες επιστήμονες, η επιλογή ανάμεσα στον πραγματικά μεγάλο αριθμό νέων Ελλήνων που διακρίνονται στο εξωτερικό.

Διπλή γιορτή

Τα βραβεία αφορούσαν το έτος 2021, ωστόσο, λόγω της πανδημίας, η απονομή πραγματοποιήθηκε προχθές, ημερομηνία που συνέπεσε με τα 50 χρόνια μεγάλων εμβληματικών δωρεών και προσφοράς του Ιδρύματος Μποδοσάκη στην κοινωνία, με την «προαγωγή της παιδείας, την αναβάθμιση της υγείας, την προστασία του περιβάλλοντος, την ενδυνάμωση της κοινωνίας των πολιτών», όπως ανέφερε η πρόεδρος του Ιδρύματος κ. Αθηνά Δεσύπρη, η ίδια υπότροφος του Ιδρύματος, που με μεγάλη θέρμη και πάθος αγωνίζεται για την ευόδωση των υψηλών στόχων. «Ειδικά τα τελευταία 10-15 έτη, υπό την προεδρία του κ. Δημήτρη Βλαστού, το Ιδρυμα έχει μεταμορφωθεί από ένα κλασικό Ιδρυμα που διαχειρίζεται την περιουσία του και χρηματοδοτεί τους σκοπούς του, σε ένα Ιδρυμα ανοιχτό στην κοινωνία, λειτουργώντας και ως δίαυλος κοινωφελούς προσφοράς τρίτων» σημείωσε η κ. Δεσύπρη. Στο βίντεο που προβλήθηκε διαγράφηκε η πορεία του Πρόδρομου Μποδοσάκη Αθανασιάδη που κληροδότησε στο Ιδρυμα το σύνολο της περιουσίας του και οι πάμπολλες πολυεπίπεδες δράσεις που υλοποιούν «το όραμα για μια κοινωνία ίσων ευκαιριών με δυνατότητες και προοπτική για όλους».

Εξι συναρπαστικοί κόσμοι

Ακολούθησαν οι παρουσιάσεις των βραβευμένων από μέλη της Επιτροπής Επιστημονικών Βραβείων, οι περιγραφές των επιτευγμάτων από τους ίδιους και η απονομή των βραβείων από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Κατερίνα Σακελλαροπούλου.

«‘Πάντα κατ’ αριθμόν γίγνονται’ είπε ο Πυθαγόρας, ‘τα μαθηματικά είναι μια γλώσσα’ είπε ο Τζοσάια Γουίλαρντ Γκιμπς, κατά τον Αϊνστάιν ‘Τα καθαρά μαθηματικά είναι η ποίηση των λογικών ιδεών» ανέφερε ο κ. Θεόδωρος Θεοδώρου, αντιπρόεδρος του Ιδρύματος και καθηγητής στο ΕΜΠ, προλογίζοντας τους δύο βραβευμένους στον τομέα των Βασικών Επιστημών (στον κλάδο των Μαθηματικών), τον κ. Στέφανο Αρετάκη, Αναπληρωτή Καθηγητή Θεωρητικών Μαθηματικών, στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο και τον κ. Θεμιστοκλή Σαψή, Καθηγητή Μηχανολογίας και Επιστήμης των Ωκεανών, στο ΜΙΤ.

Ο κ. Αρετάκης, παγκοσμίως γνωστός για το έργο του στα καθαρά Μαθηματικά, την Μαθηματική Φυσική και την επιρροή του στη Θεωρία της Σχετικότητας, απέδειξε την ύπαρξη μιας νέας χαρακτηριστικής αστάθειας των ακραίων μελανών οπών, εκείνων των οπών που περιστρέφονται με μεγάλη ταχύτητα γύρω από τον εαυτό τους (εν γένει οι μαύρες τρύπες ασκούν τόσο ισχυρό βαρυτικό πεδίο ώστε τίποτα, ούτε σωματίδια ύλης, ούτε το φως δεν μπορεί να δραπετεύσει από αυτές). Η αστάθεια αυτή, «μια μεγάλη έκπληξη για τους ειδικούς, χιλιάδες δημοσιεύσεις δεν είχαν καταφέρει να φτάσουν σ’ αυτό», ονομάστηκε «αστάθεια Αρετάκη» και απετέλεσε αφετηρία για μια σειρά νέων μελετών. Ο κ. Αρετάκης ανακάλυψε επίσης ότι ένα βαθμωτό πεδίο μπορεί να αφήσει ίχνος της ύπαρξής του υπό μορφή μιας διαταραχής στην επιφάνεια μιας ακραίας μελανής οπής. Αυτό το ίχνος ονομάστηκε «φορτίο Αρετάκη» και έθεσε σε αμφισβήτηση παραδοσιακές ιδέες για τις μαύρες τρύπες. «Η εξόχως βαθιά, δημιουργική και ταυτόχρονα αυστηρή σκέψη του έχει οδηγήσει σε απροσδόκητα αποτελέσματα που αλλάζουν το τοπίο της επιστήμης του σήμερα», κατέληξε ο κ. Θεοδώρου. Ο ίδιος ο κ. Αρετάκης παρουσίασε με πολύ απλά λόγια το έργο του, τη σημερινή του ενασχόληση με τη δυνατότητα ανίχνευσης μελανών οπών, που «κρύβουν πολλά μυστικά για τον κόσμο μας» και έκλεισε με ένα μήνυμα του Αϊνστάιν προς το γιό του, ότι «η ζωή είναι σαν το ποδήλατο, για να κρατάμε την ισορροπία μας θα πρέπει να κινούμαστε. Θα ήθελα να προσθέσω ότι θα πρέπει να κινούμαστε προς τα εμπρός γιατί μόνο τότε η ισορροπία του ποδηλάτου είναι ευσταθής, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η αστάθεια δεν έχει κι αυτή κάποιες φορές τη χρησιμότητά της».

Η ημερομηνία βράβευσης συνέπεσε με τα 50 χρόνια μεγάλων εμβληματικών δωρεών και προσφοράς του ιδρύματος στην κοινωνία.

Ο κ. Σαψής έχει διακριθεί για την πρόβλεψη ακραίων συμβάντων και τον σχεδιασμό λύσεων με στόχο τη μείωση των καταστροφικών επιπτώσεων. Με εξαιρετικά πολύπλοκες υπολογιστικές μεθόδους που έχει αναπτύξει, μπορεί να εντοπίσει από πολύ νωρίς ένα αναπάντεχο καταστροφικό φυσικό ή μηχανικό φαινόμενο, που θα ξεσπάσει απροειδοποίητα σε ξηρά, θάλασσα ή αέρα -επικίνδυνες θαλασσοταραχές, γιγαντιαία κύματα που αναπτύσσονται στα πελάγη, ισχυρούς καύσωνες και έντονες βροχοπτώσεις, συμβάντα ρύπανσης σε μεγάλη κλίμακα, απρόβλεπτη εξαφάνιση ειδών. Δηλαδή φαινόμενα ρευστά, χαοτικά, που επηρεάζονται από απειροελάχιστα μικρούς παράγοντες, και είναι αδύνατον να προβλεφθούν με τα τυπικά υπολογιστικά μέσα. «Οι έξοχες μαθηματικές του ικανότητες του έχουν επιτρέψει να συνεισφέρει σε μια μεγάλη ποικιλία προβλημάτων, που περιλαμβάνουν και προβλήματα βιολογικού ενδιαφέροντος» είπε ο κ. Θεοδώρου. Ο ίδιος ο κ. Σαψής έδωσε, με παραδείγματα, μια γεύση από τον καθηλωτικό κόσμο των χαοτικών ροών, της τυχαιότητας και των πιθανοτήτων. «Μιλάμε για συστήματα με πολύ περιορισμένη προβλεψιμότητα και εγγενή αβεβαιότητα. Τα ακραία συμβάντα που εκδηλώνονται αιφνιδίως, όπως ένα γιγαντιαίο κύμα που μπορεί να  καταπιεί ένα αεροσκάφος κατά την απογείωσή του από αεροπλανοφόρο, να καταστρέψει φορτία πλοίων, ή ένας αναπάντεχος ισχυρός καύσωνας που μπορεί να κοστίσει χιλιάδες ζωές (15.000 στη Γαλλία το 2003), έχουν μικρή συχνότητα αλλά τεράστιο κόστος. Οπότε πολιτική προστασία και ασφαλιστικοί οργανισμοί, γνωρίζοντας τον πιθανό χρόνο εκδήλωσής τους μπορούν να σχεδιάσουν κατάλληλα εξαρχής πλοία, αεροσκάφη, εγκαταστάσεις ώστε αυτά να αντέξουν στο ακραίο καταστροφικό συμβάν» είπε μεταξύ άλλων ο κ. Σαψής, κλείνοντας με μια φράση του Ιμάνουελ Κάντ, ότι «η ευφυία ενός ανθρώπου μπορεί να μετρηθεί με το πόσες αβεβαιότητες μπορεί να αντέξει».

Τους βραβευμένους στον τομέα των Βιοεπιστημών, κ. Χρήστο Κυρατσού, αντιπρόεδρο της Regeneron, και κ. Θαλή Παπαγιαννακόπουλο, Αναπληρωτή Καθηγητή στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, προλόγισε με θερμά λόγια ο κ. Γιώργος Κόλλιας, μέλος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Μποδοσάκη, καθηγητής στην Ιατρική Σχολή Αθηνών, Ερευνητής του «Αλέξανδρος Φλέμιγκ». Ο κ. Κυρατσούς διευθύνει δύο ομάδες, με στόχο την ανάπτυξη θεραπειών για ιογενείς ασθένειες. Ανέπτυξε κοκτέιλ αντισωμάτων για την καταπολέμηση επικίνδυνων μολυσματικών ασθενειών, όπως της νόσου Εμπολα και πρόσφατα της πανδημικούς νόσου Covid-19, κοκτέιλ που αποδείχθηκαν εξαιρετικά αποτελεσματικά και σήμερα αποτελούν τα μοναδικά φάρμακα κατά αυτών των ασθενειών. Σήμερα ξεκίνησε νέες προσπάθειες για την ανάπτυξη νέων ευφάνταστων τεχνολογιών φορέων ιών ώστε να επιτυγχάνεται ειδική στόχευση και γονιδιακή θεραπεία μόνο των πασχόντων κυττάρων σε ασθενείς, κάτι που αναμένεται να οδηγήσει σε νέους και ασφαλέστερους τρόπους γονιδιακών παρεμβάσεων και θεραπειών μεγάλου αριθμού ασθενειών συμπεριλαμβανομένου και του καρκίνου. Ο κ. Κόλλιας ανέφερε τα λόγια εξαίρετων ειδικών για τον κ. Κυρατσού: «Ο Χρήστος αναδείχθηκε με ταχύτητες ρεκόρ παγκόσμιος ηγέτης στον αγώνα κατά των ιογενών ασθενειών. Το έργο του υπόσχεται πολλά. Ο Χρήστος είναι ένας από τους εξαίρετους επιστήμονες που έχω γνωρίσει και συνεργαστεί», είπε ο κ. Κόλλιας, «έχει ένα ξεχωριστό συνδυασμό ταλέντων, είναι εξαιρετικά αυστηρός, καινοτόμος και διορατικός». «Τα αντισώματα, είναι πρωτεΐνες με τις οποίες το ανοσοποιητικό σύστημα καταπολεμά τους ιούς και τα βακτήρια. Τα αντισώματα αυτά είναι πολύ επιλεκτικά, κολλάνε μονάχα στον παράγοντα για τον οποίο έχουν αναπτυχθεί και γι’ αυτό γίνονται πολύ καλά φάρμακα· γιατί θέλουμε τα φάρμακα να εξειδικεύουν τον στόχο τους και να μην επιτίθενται σε άλλα σημεία του οργανισμού», είπε ο κ. Κυρατσούς. Ένα όραμα δεκαετιών, η ταχεία ανάπτυξη μονοκλωνικών αντισωμάτων για την αντιμετώπιση παγκόσμιων ιικών απειλών είναι ήδη πραγματικότητα.     

Ο κ. Παπαγιαννακόπουλος, διευθυντής του Εκπαιδευτικού προγράμματος Μοριακής Ογκολογίας και Ανοσολογίας Ογκων, πρωτοπορεί στον εντοπισμό εκείνων των μεταβολών και μεταλλάξεων που οδηγούν στην καρκινογένεση. «Ο Θαλής Παπαγιαννακόπουλος είναι ένας από τους πρωτοπόρους επιστήμονες στους χώρους της μηχανικής, του γονιδιώματος και του μεταβολισμού του καρκίνου. Τα κύρια επιτεύγματά του περιλαμβάνουν τον λεπτομερή προσδιορισμό του ρόλου μεταβολικών αλλαγών στην καρκινογένεση. Ανακάλυψε γενετικούς και επιγενετικούς μηχανισμούς που συμβάλλουν στην εξέλιξη αλλαγών προς την κακοήθεια χρησιμοποιώντας ζωικά μοντέλα και εφαρμόζοντας νέες τεχνολογίες μηχανικής του γονιδιώματος. Μέντορές του τον χαρακτηρίζουν ως ταλέντο στο να εργάζεται με άνεση ανάμεσα σε μια σειρά από ερευνητικούς τομείς και ένα από τα νεαρά αστέρια στον μεταβολισμό του καρκίνου και ηγέτη στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι μεταλλάξεις σε ογκογενετικά μονοπάτια προάγουν το αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα» παρατήρησε ο κ. Κόλλιας. Αξιοποιεί όλα αυτά τα ευρήματα για την ανάπτυξη νέων εξατομικευμένων θεραπειών, οι οποίες τώρα δοκιμάζονται σε κλινικές δοκιμές σε ασθενείς, συνδέοντας τη βιολογία του καρκίνου με την ανοσολογία. «Τις περισσότερες μεταλλάξεις εμφανίζουν ο καρκίνος του πνεύμονα και το μελάνωμα» είπε ο κ. Παπαγιαννακόπουλος. «Το κάπνισμα αποτελεί αιτία πρόκλησης μεταλλάξεων και καρκινογένεσης στον πνεύμονα. Εχουμε δείξει ότι κάποιες μεταλλάξεις, συχνές στον καρκίνο του πνεύμονα, επιταχύνουν την έναρξη, την εξέλιξη και τη μετάσταση των όγκων, αυξάνοντας τον μεταβολισμό  των καρκινικών κυττάρων. Ο μεταβολισμός επιτρέπει στα καρκινικά κύτταρα να δημιουργήσουν νέα κύτταρα, χωρίς αυξημένο μεταβολισμό τα καρκινικά κύτταρα δεν μπορούν να πολλαπλασιαστούν. Δείξαμε ότι στοχευμένες θεραπείες μπορούν να καταστείλουν τον μεταβολισμό των όγκων και την ογκογένεση.  Χρησιμοποιώντας τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος μπορούμε να καταστρέψουμε τους όγκους» εξήγησε ο ίδιος.  

Τον βραβευμένο στον τομέα των Εφαρμοσμένων Επιστημών/Τεχνολογίας κ. Αντώνη Παπαβασιλείου, ο οποίος εγκατέλειψε τη θέση του αναπληρωτή Καθηγητή στο Καθολικό Πανεπιστήμιο του Λουβαίν στο Βέλγιο για να επιστρέψει στην Ελλάδα ως Επίκουρος Καθηγητής στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του ΕΜΠ, προλόγισε ο κ. Μιχάλης Τριανταφύλλου, μέλος της Επιτροπής Επιστημονικών Βραβείων, Καθηγητής Θαλάσσιας Επιστήμης και Τεχνολογίας του MIT, αναφέροντας τη μακριά σειρά βραβείων και χορηγιών που προσέλκυσε ο βραβευμένος. Ο κ. Παπαβασιλείου ασχολείται με την τόσο πολύτιμη λόγω της ενεργειακής κρίσης και της προσπάθειας απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, ασφαλή υψηλή διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα συστήματα ηλεκτρισμού, καθώς η αιολική και η ηλιακή ενέργεια είναι αδύνατον να ελεγχθούν από τον άνθρωπο. Με αλγόριθμους που ανέπτυξε βελτιστοποιεί την παραγωγή και την τιμολόγηση και κάνει τον πολίτη μέρος της λύσης του προβλήματος με την ευέλικτη κατανάλωση ηλεκτρισμού. «Επιχειρησιακή έρευνα είναι ένας τομέας που αναπτύχθηκε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο για τον προγραμματισμό του ανεφοδιασμού πολεμικών πλοίων και σε καιρούς ειρήνης βρήκε εφαρμογή σε διάφορους τομείς της βιομηχανίας, όπως η ναυτιλία, η ενέργεια, τα χρηματοοικονομικά. Η επιχειρησιακή έρευνα, με την οποία ασχολούμαι, αναπτύσσει μοντέλα και αλγορίθμους που βοηθούν στη λήψη αποφάσεων σε σύνθετα συστήματα, όπως στο κέντρο ελέγχου του ΑΔΜΗΕ στο Κρυονέρι για τον προγραμματισμό των θερμικών και υδροηλεκτρικών σταθμών της χώρας μας σε ημερήσια βάση» ανέφερε ο ίδιος.

Τη βραβευμένη στον τομέα των Κοινωνικών Επιστημών κ. Μυρτώ Καλουπτσίδη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Οικονομικών στο Χάρβαρντ, προλόγισε ο κ. Νίκος Βέττας, μέλος της Επιτροπής Επιστημονικών Βραβείων, Καθηγητής στο ΟΠΑ και Γενικός Διευθυντής στο ΙΟΒΕ. Η κ. Καλουπτσίδη ειδικεύεται στον χώρο της εφαρμοσμένης μικροοικονομικής και βιομηχανικής οργάνωσης, του κλάδου που αναλύει τον τρόπο που δουλεύουν οι αγορές. Τα αναλυτικά υποδείγματα που αναπτύσσει αφορούν τις αγορές των μεταφορών και ιδίως της ποντοπόρου ναυτιλίας. Στην έρευνά της χρησιμοποιεί μαθηματικά μοντέλα και δορυφορικά δεδομένα που περιγράφουν με ρεαλιστικό τρόπο τις αγορές αυτές, με την παρακολούθηση π.χ. της ακριβούς θέσης των πλοίων ανά πέντε λεπτά και τη διακύμανση των ναύλων, και δίνει απαντήσεις σε ερωτήματα σχετικά με την επίδραση των μεγάλων αλλαγών (άνοιγμα της Βόρειας Αρκτικής, κατασκευή νέων λιμανιών) στα κόστη των εξαγωγών και στις εμπορικές ροές. «Εξετάζει το πώς οι παγκόσμιες αγορές μεταφορών αλληλεπιδρούν με τις αγορές προϊόντων, ένα ζήτημα που με έναν δραματικό τρόπο γίνεται επίκαιρο λόγω της πανδημίας, του πολέμου στην Ουκρανία, της μεγάλης αύξησης του κόστους καυσίμων και άρα μεταφοράς, αλλά και της συστηματικής ανάγκης να υπάρχει μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος στη μεταφορά και την παραγωγή» είπε ο κ. Βέττας, αναφέροντας άρθρα της κ. Καλουπτζίδη με ενδιαφέρουσες στιγμές μεγαλοφυΐας και χαρακτηρίζοντας το έργο της υψηλού ήθους. «Το ερώτημά μου ήταν πώς οι μεταφορές επηρεάζουν το διεθνές εμπόριο και γιατί μπορούν να προκαλέσουν μεγάλες διαταραχές. Ο συνδυασμός ενός θεωρητικού ποσοτικού μοντέλου που περιγράφει πώς συμπεριφέρονται οι αγορές μεταφορών και δεδομένων μας δίνει ένα νέο πρίσμα για να κοιτάξουμε την παγκόσμια οικονομία. Εδώ και δύο χρόνια συλλέγουμε λεπτομερή δεδομένα για τις υποδομές λιμανιών. Πόσα πλοία μπορούν να προσαράξουν, ποιοι είναι οι αποθηκευτικοί χώροι, τι είδους προϊόντα περνούν. Στόχος μας είναι να σκεφτούμε ποια είναι τα επόμενα χρόνια η βέλτιστη υποδομή παγκοσμίως στα λιμάνια» κατέληξε η ίδια.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή