Η επισκόπηση δεν ήταν απλή διαδικασία. Επρεπε να εντοπίσει έστω και το παραμικρό στοιχείο που μπορεί να οδηγούσε στην αναγνώριση του ανήλικου θύματος ή στην ταυτοποίηση του δράστη. Κάποιο ξεχασμένο αντικείμενο στο βάθος, μια σακούλα ή ένα μπουκάλι, μια ετικέτα, μια μάρκα ή επιγραφή στα ρούχα, η γλώσσα και η προφορά στις συνομιλίες που ενδεχομένως ακούγονταν, ίσως παρέπεμπαν στη χώρα παραγωγής του υλικού παιδικής πορνογραφίας. Διέτρεχε με το βλέμμα του σπιθαμή προς σπιθαμή τον χώρο, κρόπαρε και μεγέθυνε την εικόνα. Επί 12 ημέρες στην έδρα της Europol στη Χάγη έψαχνε μαζί με αναλυτές άλλων κρατών αυτό το φευγαλέο καρέ. Δεν ήταν μια απέλπιδα αναζήτηση. Στο παρελθόν έχουν προκύψει από αντίστοιχες αστυνομικές επιχειρήσεις τεκμήρια βάσει των οποίων εξιχνιάστηκαν εγκλήματα. Υπήρχε όμως ένα τίμημα. Επρεπε να δει τα βίντεο ξανά και ξανά, όσο αποτρόπαια κι αν ήταν.
«Είναι αποκρουστικό. Δεν μπορείς να συνειδητοποιήσεις το πόσο μικρά είναι τα θύματα που απεικονίζονται και το μέγεθος της βίας», λέει ο Δημοσθένης, αστυνομικός στη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, ο οποίος για επιχειρησιακούς λόγους μιλάει στην «Κ» με το μικρό του όνομα. Είναι 36 ετών και από το 2011 μέχρι και σήμερα ερευνά συστηματικά υποθέσεις πορνογραφίας ανηλίκων. Οσα χρόνια και αν βρίσκεται σε αυτό το πόστο, όση εξοικείωση κι αν έχει αποκτήσει, η θέαση αυτού του σκληρού υλικού μπορεί να αφήσει το αποτύπωμά της. «Πάντα θα υπάρχει κάτι που θα σε κάνει να νιώθεις άσχημα», λέει.
Ο Δημοσθένης συμμετείχε το 2019 στην επιχείρηση αναγνώρισης θυμάτων της Europol. Δύο χρόνια αργότερα, σε παρόμοια δράση της Europol, ερευνητές από διάφορα κράτη κατόρθωσαν να ταυτοποιήσουν έξι ανήλικα θύματα και να εντοπίσουν τις χώρες παραγωγής του υλικού σε 47 περιπτώσεις. Στη βάση δεδομένων της Europol βρίσκονται 59 εκατομμύρια μοναδικές φωτογραφίες και αρχεία βίντεο τα οποία ερευνώνται διεξοδικά για να εντοπιστούν θύματα και θύτες. Η αντιμετώπιση αυτών των υποθέσεων είναι συχνά αποτέλεσμα διασυνοριακής συνεργασίας, όπως φαίνεται και από την πρόσφατη σύλληψη ενός 43χρονου στη Δράμα, στην κατοχή του οποίου βρέθηκε ένας πρωτόγνωρα μεγάλος όγκος υλικού πορνογραφίας ανηλίκων.
Ο άνδρας συνελήφθη στις 3 Ιουνίου από αστυνομικούς της Υποδιεύθυνσης Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος Βορείου Ελλάδος και φέρεται να ήταν υπάλληλος σε σούπερ μάρκετ. Κατά την έρευνα στο σπίτι του κατασχέθηκαν τέσσερις σκληροί δίσκοι, στους οποίους βρέθηκαν τουλάχιστον 2,5 εκατομμύρια εικόνες και βίντεο μεγέθους περίπου 3,5 terabytes. Ογκος που πιθανότατα μαρτυρά πολυετή δράση.
Το νήμα ξετυλίχτηκε έπειτα από πληροφορίες που είχαν καταφέρει να συγκεντρώσουν Γάλλοι αστυνομικοί σε επιχείρηση που είχαν ξεκινήσει ένα χρόνο νωρίτερα στο αποκαλούμενο Σκοτεινό Διαδίκτυο (Darknet). Τα ηλεκτρονικά ίχνη που είχαν στη διάθεσή τους παρέπεμψαν στη χώρα μας, οπότε ζητήθηκε η συνδρομή των ελληνικών αρχών για να εντοπιστεί ο δράστης.
«Είναι αποκρουστικό. Δεν μπορείς να συνειδητοποιήσεις το πόσο μικρά είναι τα θύματα που απεικονίζονται και το μέγεθος της βίας».
Το 2021 η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος χειρίστηκε 211 νέες υποθέσεις πορνογραφίας ανηλίκων και 77 νέες υποθέσεις σεξουαλικής εκμετάλλευσης ανηλίκων μέσω Διαδικτύου. Οι αριθμοί, όπως εξηγεί στην «Κ» ο επικεφαλής της Διεύθυνσης, αστυνομικός διευθυντής Βασίλης Παπακώστας, παραμένουν σταθεροί τα τελευταία χρόνια. Οπως προκύπτει από τις υποθέσεις που έχουν απασχολήσει κατά καιρούς τις ελληνικές αρχές, το διακινούμενο υλικό σπανίως έχει παραχθεί στη χώρα μας. Σύμφωνα με στοιχεία της υπηρεσίας από την περασμένη χρονιά, παρατηρήθηκε αύξηση της χρήσης των δωματίων επικοινωνίας ή και των ομάδων σε εφαρμογές άμεσης ανταλλαγής μηνυμάτων για τον διαμοιρασμό του επίμαχου υλικού από τους δράστες. Ακόμη, στις ιστοσελίδες που φιλοξενούν σχετικό υλικό διαπιστώθηκε καλύτερη δομή και κατηγοριοποίηση προκειμένου να επιτυγχάνεται στοχευμένη αναζήτηση θυμάτων.
Ο Δημοσθένης είναι ένας από τους αστυνομικούς της υπηρεσίας που έχει εκπαιδευτεί στον χειρισμό ενός ειδικού λογισμικού αναζήτησης πιθανών κατόχων ή διακινητών υλικού πορνογραφίας ανηλίκων. Το συγκεκριμένο λογισμικό, CPS (Child Protection System), έχει τη δυνατότητα να σκανάρει σε πραγματικό χρόνο δίκτυα διαμοιρασμού αρχείων, να κατηγοριοποιεί τους στόχους και τους χρήστες ανάλογα με το πόσο συχνά συνδέονται και διακινούν αυτό το υλικό και να καταγράφει τα ηλεκτρονικά ίχνη τους σε τακτικούς ελέγχους που πραγματοποιούν τα στελέχη της Δίωξης.
Κομβική χρονιά για τη χώρα μας στην αναζήτηση δραστών θεωρείται το 2013, όταν τέθηκε σε εφαρμογή η επιχείρηση με την κωδική ονομασία «Hydra». Εχοντας τη σχετική έγκριση που απαιτείται από τις εισαγγελικές αρχές, Ελληνες αστυνομικοί πραγματοποίησαν έρευνα στο Διαδίκτυο για περισσότερο από επτά μήνες, καταφέρνοντας να εντοπίσουν 78 δράστες, τα ηλεκτρονικά ίχνη των οποίων αντιστοιχούσαν σε 32 χώρες. Η αρχή είχε γίνει με τον εντοπισμό 34χρονου στη Δυτική Αττική, ο οποίος διακινούσε βίντεο πορνογραφίας ανηλίκων. Ακολούθησαν οι συλλήψεις 47χρονου παιδιάτρου στην Ηπειρο και 25χρονου φοιτητή στη Γλυφάδα.
Η έρευνα τόσο των ελληνικών όσο και των ξένων αστυνομικών αρχών εστιάζει και στις γωνιές του Σκοτεινού Διαδικτύου. Οπως εξηγεί ο Δημοσθένης, στελέχη της Δίωξης έχουν εκπαιδευτεί σε τεχνικές ανακριτικής διείσδυσης. Υποδυόμενοι κάποιον άλλο επιχειρούν να εισέλθουν σε ειδικά δωμάτια επικοινωνίας του Darknet στα οποία συμμετέχουν παιδόφιλοι. Εκεί προσπαθούν να αντλήσουν όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες και ενδέχεται να οδηγήσουν στην αποκάλυψη της πραγματικής ταυτότητας των δραστών. Για να τους ξετρυπώσουν πρέπει να κερδίσουν την εμπιστοσύνη τους και συνήθως σε αυτές τις υποθέσεις απαιτείται πολύμηνη ή πολυετής προσπάθεια. Σε περίπτωση που βρουν στοιχεία τα οποία παραπέμπουν σε άλλη χώρα, συνεργάζονται με τις κατά τόπους αρχές.
«Δεν ξέρεις με ποιον μιλάς στο Darknet και δεν υπάρχει η έννοια της ΙΡ, η οποία είναι τεχνικά μασκαρεμένη με άλλες διευθύνσεις IP ενδιάμεσων κόμβων», λέει ο Δημοσθένης. Με ειδικές τεχνικές και επιμονή προσπαθούν να σπάσουν αυτή την ανωνυμία.
«Στόχος να προλάβουμε, να μην υποστεί ένα παιδί κακοποίηση»
Οι αστυνομικοί της Διεύθυνσης Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος έχουν στον πλευρό τους και ψυχολόγο, ο οποίος αφουγκράζεται τις ανάγκες τους και τους στηρίζει όποτε χρειαστεί. Ο δρ Γιώργος Νάκος βρίσκεται σε αυτή τη θέση την τελευταία επταετία. Οπως εξηγεί στην «Κ», δεν είναι ποτέ κάποιος προετοιμασμένος για το τι θα αντικρίσει μόλις παραλάβει έναν σκληρό δίσκο, ακόμη κι αν ο τίτλος ενός αρχείου μπορεί κάπως να προϊδεάζει για το περιεχόμενο με το οποίο θα έρθει αντιμέτωπος. Μιλάει για το «αναπάντεχο» που υπάρχει πάντα στη διαχείριση αυτών των υποθέσεων.
«Βλέπουν φωτογραφίες παιδιών στην ηλικία των δικών τους και αυτό τους ταράζει. Πάνω από όλα όμως είναι το καθήκον, να κάνουν καλά τη δουλειά τους, να ολοκληρώσουν την αποστολή, όσο δύσκολη κι αν είναι για τους ίδιους», λέει ο κ. Νάκος. Ανά τακτά διαστήματα μιλάει με τους τμηματάρχες και τον διευθυντή της υπηρεσίας για οποιοδήποτε ζήτημα προκύψει. «Επικοινωνώ και προληπτικά με συναδέλφους, αν χρειάζεται να κάνουμε μια συζήτηση, αν τους δυσκόλεψε κάτι. Βοηθάει αυτή η αποσυμπίεση, να νιώθουν ότι μπορούν να μιλήσουν με έναν άνθρωπο εμπιστοσύνης», προσθέτει.
Ο Δημοσθένης μιλάει συχνά με τον ψυχολόγο της υπηρεσίας και συνεργάζεται μαζί του για τη διεκπεραίωση υποθέσεων. «Είναι πολύ σημαντικό, είναι καλό να μην κρατάς πράγματα μέσα σου», λέει.
Ο κ. Νάκος δεν βρίσκεται όμως εκεί μόνο για τους συναδέλφους του. Ερχεται συχνά σε επικοινωνία με γονείς και παιδιά που ζητούν τη συνδρομή της Δίωξης και επισημαίνει τους κινδύνους που ελλοχεύουν στον ψηφιακό κόσμο. «Μπορούν ανά πάσα στιγμή να μας μιλήσουν. Για εμάς δεν είναι ένα ακόμη στατιστικό, στόχος μας είναι να προλάβουμε να μην υποστεί ένα παιδί οποιαδήποτε κακοποίηση», λέει. Συμμετέχει μαζί με άλλα στελέχη της υπηρεσίας σε ημερίδες και διαλέξεις για την ασφαλή πλοήγηση στο Διαδίκτυο και επισημαίνει το σύνηθες μοτίβο χειριστικής συμπεριφοράς στον κυβερνοχώρο. Λέει πως ορισμένοι δράστες μπορεί να επιχειρήσουν να επικοινωνήσουν με κάποιον ανήλικο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, να αποκτήσουν οικειότητα, να υποστηρίζουν ότι είναι οι μόνοι που βρίσκονται δίπλα του, διαθέσιμοι έστω και διαδικτυακά επί 24ώρου βάσεως, και αφού κάμψουν τις αντιστάσεις και κερδίσουν την εμπιστοσύνη να επιδιώξουν συνάντηση διά ζώσης.
Στα περιστατικά διακίνησης υλικού πορνογραφίας ανηλίκων που έχει χειριστεί, ο Δημοσθένης παρατηρεί ότι οι δράστες συχνά θεωρούν πως θα μείνουν στο απυρόβλητο. Οι περισσότεροι μετά τη σύλληψη αναφέρουν ότι δεν περίμεναν να φθάσει η Αστυνομία στο κατώφλι τους.
Αγνοια, ή τυχαία διαδικτυακή περιήγηση, επικαλούνται συνήθως και κατά την εκδίκαση της υπόθεσής τους, όπως προκύπτει από μελέτη της «Κ» σε σχετικές αποφάσεις που έφθασαν στον Αρειο Παγο. Σε μία εξ αυτών, που έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του ανωτάτου δικαστηρίου, κατηγορούμενος ζητούσε να αναιρεθεί απόφαση του 2018 του Μικτού Ορκωτού Εφετείου Αθηνών που τον καταδίκασε σε κάθειρξη πέντε ετών για προμήθεια και κατοχή πορνογραφίας ανηλίκων. Διεκδίκησε ανεπιτυχώς την αναγνώριση ελαφρυντικού, αναφέροντας ότι είχε εκπληρώσει τις φορολογικές του υποχρεώσεις, ότι ήταν απόφοιτος λυκείου με διαγωγή «κοσμιωτάτη», ακόμη και ότι συμμετείχε σε χριστιανικό φιλανθρωπικό σωματείο, ισχυρισμός που είχε κριθεί προσχηματικός.