«Ξεκινούσαμε νωρίς το πρωί στ’ αλώνι, μπήγοντας στη γη δυο παλούκια, σε απόσταση 20 εκατοστών το ένα από το άλλο, για τη “σταύρωση”. Μετρούσαμε δέκα δρασκελιές και βάζαμε μια φούρκα (σ.σ. πάσσαλος). Κάτω από τη φούρκα και σε απόσταση 80 εκατοστών βάζαμε άλλο ένα παλούκι, και κάθετα πάλι, στα 80 εκατοστά, άλλο ένα, το τελευταίο, την “ουρά”. Από τη μεριά που βάζαμε τη “σταύρωση” και κάθετα στο δεύτερο παλούκι, σε απόσταση 80 εκατοστών, τοποθετούσαμε άλλο ένα παλούκι και κάθετα αυτού άλλο ένα, σύνολο επτά παλούκια. Στα δυο μέτρα περίπου πάνω από τη σταύρωση, αραδιάζαμε στη σειρά τα καλάμια, συνήθως 12 τον αριθμό. Στη συνέχεια τραβούσαμε από όλες τις φούρκες μέχρι την ουρά και γυρνούσαμε στην αρχή. Αφού τελείωναν οι κλωστές από τα καρούλια, ξεκινούσαμε να πλέκουμε με τα χέρια μια αλυσίδα και να μαζεύουμε τις κλωστές. Ολο το μυστικό ήταν να γίνει σωστά η σταύρωση, κι ανάλογα με το πλάτος που θέλαμε να έχει το διασίδι, δέναμε τα αλυσίδια».
Το «αντί», οι φούρκες, η σβάρνα, η σταύρωση, η διάστρα, τα καντερέλια, η στρίγλα. Οι γυναίκες που συγκεντρώθηκαν το πρωί της Τρίτης στο Παλαιοχώρι της Χαλκιδικής για να παρακολουθήσουν παλιές υφάντρες από την περιοχή να δείχνουν την τέχνη του διασιδιού, της προετοιμασίας δηλαδή του νήματος για τον αργαλειό, είχαν πολλές σημειώσεις να κρατήσουν. «Η αλήθεια είναι ότι μια που βρεθήκαμε όλες μαζί εκεί, κάναμε και το χαβαλέ μας», λέει στην «Κ» η κ. Φωτεινή Μιχαλέου. Στα 60 της σήμερα θυμάται με δέος τις γυναίκες του χωριού που κατείχαν την τέχνη του διασιδιού. «Δεν το ήξεραν όλες οι γυναίκες, οι μαμάδες μας πλήρωναν τις κυρίες που ήξεραν να έρθουν να το κάνουν. Οι γυναίκες που το κατείχαν ήταν μαστόρισσες», θυμάται. «Γιατί δεν είναι παίξε-γέλασε, είναι κάτι μεταξύ γεωμετρίας και τριγωνομετρίας το διασίδι. Το να υφάνεις είναι εύκολο, το να στήσεις το διασίδι… εκεί σε θέλω».
Οι παλιές υφάντρες έδειξαν στις νεότερες πώς στήνονται τα καλάμια με το νήμα, πώς γίνεται η σταύρωση, σε πόση απόσταση στήνονται τα πασσαλάκια και πώς ραβόταν το νήμα σαν μπουκέτο για το τελικό αποτέλεσμα. Για καλό και για κακό, το μάθημα βιντεοσκοπήθηκε ώστε οι νέες υφάντρες να μάθουν τη διαδικασία. Μέχρι σήμερα, η τεχνογνωσία διασώζεται, αλλά για πόσο ακόμα;
«Θυμάμαι τη μαμά μου που το έκανε για να φτιάξει την προίκα μας. Και πράγματι την έφτιαξε – γεμάτα είναι τα μπαούλα μας. Θυμάμαι ότι ήταν κάτι σαν μυσταγωγία, δεν έπρεπε να γίνει λάθος. Γιατί αν γινόταν, έπρεπε να το πάει όλο πάλι από την αρχή», λέει η κ. Μιχαλέου. «Η κυριότερη διαδικασία στην υφαντική τέχνη είναι το διασίδι».
Το Παλαιοχώρι είναι γνωστό για τα υφαντά του, τα περίφημα Καλλιγραφένια του, κιλίμια φημισμένα σε όλη τη Μακεδονία και τη Θράκη. Σημαντικό στοιχείο της προίκας κάθε κοπέλας κάποτε, η παραγωγή τους ήταν απαραίτητη σε κάθε σπιτικό. Πριν από λίγα χρόνια, τα καλλιγραφένια βγήκαν από τα μπαούλα, στρώθηκαν και φωτογραφήθηκαν για τις ανάγκες του λευκώματος «Καλλιγραφένια Στρωσίδια Παλαιοχωρίου Χαλκιδικής». Από εκεί και η αφήγηση της υφάντρας της περιοχής, Ευδοκίας Παπαθανασίου: «Πάνω σε δύο καρέκλες τοποθετούσαμε μια βέργα, περίπου δύο μέτρων, όπου κρεμούσαμε τα δύο ‘μ’ταρια’ και το χτένι και καθόμασταν δύο γυναίκες, μία μπροστά από τα ‘μ’τάρια’ και η άλλη πίσω από το χτένι και στρώναμε – περνούσαμε το διασίδι. Τα νιάτα μας και ο αργαλειός, παρέα».