Κυκλώματα λογοκλοπής έχουν οργανωθεί πέριξ των ελληνικών πανεπιστημίων, έχοντας αποκτήσει… μεγάλη απήχηση. Εταιρείες απασχολούν επιστήμονες, κατά κύριο λόγο νέους, που συντάσσουν εργασίες, προσφέροντας «προκάτ» ακαδημαϊκά προϊόντα στους φοιτητές, ιδίως από τη στιγμή που πολλοί καθηγητές επιλέγουν να αξιολογήσουν τους φοιτητές τους, όχι μόνο με μία γραπτή εξέταση στο τέλος του εξαμήνου, αλλά και με γραπτές εργασίες.
Ο τζίρος αυτών των εταιρειών δεν μπορεί να προσδιοριστεί, ωστόσο εκτιμάται ότι είναι υψηλός, καθώς το φαινόμενο εντοπίζεται τόσο στα προπτυχιακά προγράμματα όσο και στις μεταπτυχιακές σπουδές. Το θέμα έφτασε μέχρι τον εισαγγελέα, γιατί η ηγεσία του ΕΜΠ κατέθεσε μήνυση, όταν στους χώρους του Πολυτεχνείου αναρτήθηκε ανακοίνωση, που έλεγε ότι γραφεία – εταιρείες εκπονούν εργασίες και συνεργάζονται με προσωπικό του ιδρύματος. Υπονοούσε ότι καθηγητές «στέλνουν» φοιτητές – πελάτες στις εταιρείες αυτές.
Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», οι εταιρείες διαφημίζουν λογισμικά που βοηθούν τους ενδιαφερόμενους φοιτητές εμμέσως να ξεφεύγουν από το λογισμικό ελέγχου των πανεπιστημίων, το οποίο εντοπίζει τα σημεία αντιγραφής σε μια επιστημονική εργασία. Την ίδια στιγμή, αυξημένα παραμένουν στα πανεπιστήμια της χώρας μας τα κρούσματα των αντιγραφών στις εξετάσεις, μετά την έξαρσή τους κατά τη διάρκεια της τηλεκπαίδευσης. Η τεχνολογία προσφέρει νέα εργαλεία αντιγραφής, δίπλα στην παραδοσιακή μέθοδο «υποκλοπής» από το βιβλίο, η οποία καλά κρατεί. Από την άλλη, οι εξ αποστάσεως εξετάσεις επέτρεψαν στους εξεταζόμενους φοιτητές να «προσλάβουν» αντικαταστάτες. Η ταρίφα της «αντικατάστασης» έφτασε έως τα 150 ευρώ! Εκτός κι αν η μητέρα έχει σπουδάσει στην ίδια σχολή και προσφέρεται δωρεάν να πάρει τη θέση της κόρης – όπως συνέβη σε ελληνικό ΑΕΙ!
Το «μάρκετινγκ»
«Εχω δει διαφημιστικά φυλλάδια μέχρι και έξω από τα αμφιθέατρα του πανεπιστημίου, με τηλέφωνα και τα στοιχεία της ομάδας, η οποία βοηθάει τους φοιτητές να συντάξουν μία εργασία. Ανερυθρίαστα στήνεται ένα σύστημα λογοκλοπής και εξαπάτησης δίπλα στο πανεπιστήμιο», λέει στην «Κ» η καθηγήτρια της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, Αγγέλα Καστρινάκη. Η έκταση του φαινομένου είναι τέτοια σε όλα τα μεγάλα πανεπιστήμια και το παρακάτω περιστατικό που διηγήθηκε στην «Κ» πανεπιστημιακός, παρότι αρχικά προκαλεί θυμηδία, καταδεικνύει το μέγεθος της αδιαφορίας της πανεπιστημιακής κοινότητας για το εύρος της λογοκλοπής και της εξαπάτησης.
«Είχα έναν άριστο φοιτητή, πήρε πτυχίο με βαθμό πάνω από 9. Οταν λοιπόν μου ζήτησε μία συστατική επιστολή, μου έφερε το βιογραφικό του στο οποίο έλεγε –ως επίτευγμα;– ότι ως προπτυχιακός φοιτητής είχε βοηθήσει σε διδακτορική διατριβή ενός μεγαλύτερου ηλικιακά επιστήμονα, καθώς και σε πολλές εργασίες μεταπτυχιακών» ανέφερε ο πανεπιστημιακός σε ΑΕΙ της Αττικής.
«Υπάρχει μία ολόκληρη βιομηχανία που ειδικεύεται στην παραγωγή εργασιών σε όλα τα επίπεδα. Διαφημίζονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, βομβαρδίζοντας τους φοιτητές», τονίζει μιλώντας στην «Κ» για το θέμα ο πρύτανης του ΕΜΠ Ανδρέας Μπουντουβής. Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών δήλωσε ότι τον «ακολουθούν» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ομάδες φροντιστηριακών μαθημάτων που γράφουν εργασίες και διαθέτουν» αλγορίθμους για αντιγραφές. Πολλές από τις ομάδες αυτές διαφημίζονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως ομάδα Φυσικής, Χημικού, Φιλοσοφικής (ή όποιο άλλο πανεπιστημιακό αντικείμενο), προσθέτοντας το πανεπιστήμιο στους φοιτητές στους οποίους απευθύνονται.
«Παρουσιάζονται κανονικά με sites στο Διαδίκτυο και έχουν μεγάλο αριθμό ακολούθων», λέει στην «Κ» η Αθηνά Σοκόλη, εκδότρια βιβλίων, η οποία έχει κάνει αγώνα κατά των «πρωτότυπων εργασιών» που γράφουν οι ομάδες αυτές. Πρόκειται για επιστήμονες που ηγούνται του εγχειρήματος και συνεργάζονται με νέους πτυχιούχους που συντάσσουν τις εργασίες. «Το τελευταίο διάστημα, μάλλον λόγω της εξεταστικής του Ιουνίου, προσφέρουν και ειδικές τιμές», παρατηρεί η κ. Σοκόλη.
Το ΕΜΠ κατέθεσε μήνυση όταν στους χώρους του αναρτήθηκε ανακοίνωση για γραφεία που εκπονούν εργασίες και συνεργάζονται με προσωπικό του ιδρύματος.
500 ευρώ το τεμάχιο
Οι τιμές δεν μπορούν να προσδιοριστούν με ακρίβεια, καθώς εύλογα θεωρείται ότι μεγάλο κομμάτι της δραστηριότητας αυτής κινείται στο πλαίσιο της παραοικονομίας και η πληρωμή γίνεται χωρίς απόδειξη. Αναφορές φοιτητών κάνουν λόγο έως και για 500 ευρώ. Φυσικά, η διαβάθμιση των τιμών εξαρτάται από την έκταση κάθε εργασίας και τον βαθμό δυσκολίας της, αλλά και τον φοιτητή. Αλλη τιμή υπάρχει για τις εργασίες που δίνονται στο πλαίσιο ενός προπτυχιακού μαθήματος, για πτυχίο ή στο πλαίσιο ενός μεταπτυχιακού προγράμματος, χαμηλότερη είναι η αμοιβή των προπτυχιακών φοιτητών που γράφουν εργασίες για νεότερους.
Μάλιστα, παρότι τα ΑΕΙ έχουν εφοδιαστεί με λογισμικό για την αντιμετώπιση της λογοκλοπής, κάποιοι αποδεικνύονται πιο εφευρετικοί. Συγκεκριμένα, εδώ και χρόνια τμήματα έχουν συστήματα που ελέγχουν τη λογοκλοπή, ωστόσο τα τελευταία χρόνια τους έλυσε τα χέρια το λογισμικό Turnitin, που εγκαταστάθηκε στις βιβλιοθήκες των ΑΕΙ. Αυτό ελέγχει τις εργασίες που υποβάλλονται για περιπτώσεις λογοκλοπής, εάν δηλαδή στην εργασία του φοιτητή υπάρχουν αποσπάσματα από τις πηγές που ο ίδιος παρουσιάζει. Επίσης, το λογισμικό μπορεί να ελέγξει εάν μια πρωτότυπη εργασία, που έχει κατατεθεί από έναν φοιτητή ενός ΑΕΙ, έχει αντιγραφεί στη συνέχεια από άλλους φοιτητές του ΑΕΙ. Το Turnitin αποφαίνεται για το «ποσοστό συνάφειας» κάθε εργασίας με τις επιστημονικές πηγές και ο διδάσκων κρίνει εάν έχει υπάρξει αντιγραφή από τον φοιτητή. Για λόγους ασφαλείας (πατεντών – νέων μεθοδολογιών, ανακαλύψεων κ.λπ.), οι διδακτορικές διατριβές μπαίνουν στη βάση μόνο αφού έχουν κατατεθεί δημόσια.
Οπως ανέφεραν στην «Κ» πανεπιστημιακοί, μια εργασία επιτρέπεται να έχει κείμενα από άλλες εργασίες έως και το 10%. Βέβαια, το ανώτατo όριο… επιείκειας θεωρείται το 20%. Στην περίπτωση αυτή η εργασία επιστρέφεται στον φοιτητή για να τη διορθώσει. Εάν το ποσοστό υπερβαίνει το 20%, τότε η εργασία απορρίπτεται και ο φοιτητής υποχρεώνεται να γράψει άλλη με διαφορετικό θέμα.
Ομως, όπως παρατήρησε στην «Κ» ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών Δημήτρης Ματαράς, έχουν εντοπιστεί εταιρείες που βοηθούν τους φοιτητές να ξεφύγουν από το «μάτι» του Turnitin. Πώς; Προσφέρουν στους φοιτητές ένα λογισμικό που μπορεί να εντοπίσει εκτενή αποσπάσματα από άλλες εργασίες που έχουν από αβλεψία εντάξει σε δυσανάλογο βαθμό στα δικά τους κείμενα. Αυτό θεωρητικά συμβαίνει π.χ. όταν ένας φοιτητής μεταφράσει μία ξενόγλωσση εργασία ή λόγο. Δεν μιλάμε φυσικά για παράθεση αυτούσιων κειμένων ξένων εργασιών, παρότι «τα ελληνόπουλα έχουν συνηθίσει από την υποχρεωτική εκπαίδευση να απομνημονεύουν αυτούσια κείμενα, και άρα θεωρούν ότι η αντιγραφή ενός ξένου πνευματικού έργου δεν είναι κάτι μεμπτό» όπως ανέφερε πανεπιστημιακός.
Στην πραγματικότητα, ένα σημαντικό μέρος των εργασιών που συντάσσονται στα ελληνικά πανεπιστήμια –και κυρίως στα προπτυχιακά και λιγότερο στα μεταπτυχιακά– είναι ένα «θλιβερό συνονθύλευμα “κοπτοραπτικής” κειμένων», όπως σημείωσε καθηγήτρια περιφερειακού ΑΕΙ.
Το λογισμικό «αντικλείδι» κατά του λογισμικού που διαθέτουν τα ελληνικά ΑΕΙ υποδεικνύει στους ενδιαφερόμενους φοιτητές ποια σημεία της εργασίας τους θα τους «προδώσουν» στον καθηγητή τους και κατόπιν οι συνεργάτες της εταιρείας συμβουλεύουν τους φοιτητές πώς να ξεφύγουν αλλάζοντας λέξεις και σύνταξη, χωρίς να αποκλείεται οι ίδιοι να κάνουν τις απαραίτητες αλλαγές και διορθώσεις. Αυτό συμβαίνει σε περιπτώσεις «οριακής λογοκλοπής».
Πέραν της νοοτροπίας των φοιτητών που θέλουν να πετύχουν με όσο το δυνατόν λιγότερο κόπο, την ευθύνη για το θέμα φέρουν τα ίδια τα πανεπιστήμια. Με τον νόμο 4777 του 2021 η λογοκλοπή τιμωρείται ανάλογα με τη σοβαρότητά της. «Τι μας εμποδίζει να εφαρμόζουμε τον νόμο; Μα οι αντιδράσεις των φοιτητών», παρατηρεί ο κ. Ματαράς.
Ταυτόχρονα, έχει αναφερθεί στην «Κ» ότι λόγω της αύξησης των μεταπτυχιακών με δίδακτρα, έχουν παρατηρηθεί μεμονωμένες περιπτώσεις διδασκόντων που ζητούν επιείκεια για τους φοιτητές, ώστε να μη θεωρηθεί ότι το μεταπτυχιακό πρόγραμμα είναι δύσκολο και μειωθεί η ζήτησή του και άρα τα έσοδά του. «Το λογισμικό είναι εγκατεστημένο σε όλες τις βιβλιοθήκες. Για να το αξιοποιήσει ένας διδάσκων πρέπει να έχει χρόνο και υποψία. Ωστόσο η κουλτούρα της διερεύνησης δεν υπάρχει στα ελληνικά ΑΕΙ», τονίζει ο κ. Μπουντουβής. Και ο κ. Ματαράς καταλήγει: «Πρόκειται για μάστιγα που εξαπλώνεται».
«Είδαμε φοιτητές να περνάνε μέχρι και 12 μαθήματα σε μία εξεταστική»
Ξεχάστε τις κλεφτές ματιές στον μπροστινό ή τον διπλανό φοιτητή. Ουδείς βέβαια την αποκλείει ως παραδοσιακή μέθοδο αντιγραφής, ωστόσο πλέον το «παιχνίδι» οργανώνεται και εκτός αμφιθεάτρου, με βάση τις νέες μεθόδους αντιγραφής στις εξετάσεις των ΑΕΙ. Σύμφωνα με πανεπιστημιακούς, εκτιμάται ότι σε κάθε εξέταση αντιγράφει περίπου το 5%, ωστόσο τα τελευταία χρόνια το πρόβλημα έχει ενταθεί και ιδίως στις εξ αποστάσεως εξετάσεις. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι καλά προετοιμασμένοι, επί της ουσίας να αδικούνται.
Ειδικότερα, κατά την περίοδο της τηλεκπαίδευσης λόγω της καραντίνας παρατηρήθηκε έκρηξη των ποσοστών επιτυχίας των φοιτητών στις εξαμηνιαίες εξετάσεις. «Είδαμε φοιτητές να έχουν “περάσει” 10-12 μαθήματα σε μία εξεταστική περίοδο – αριθμοί πολύ μεγάλοι για έναn μέσο φοιτητή, ενώ αυξήθηκαν και τα ποσοστά επιτυχίας ανά μάθημα».
«Εκτινάχθηκε το ποσοστό επιτυχίας σε μαθήματα που πριν ήταν στο 50%», ανέφερε στην «Κ» ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών Δημήτρης Ματάρας, αποδίδοντας το γεγονός σε αύξηση των αντιγραφών. Ουσιαστικά, οι εξετάσεις αποδείχθηκαν ιδιαίτερα ευάλωτο σημείο της τηλελειτουργίας των ΑΕΙ, παρότι οι καθηγητές είχαν φροντίσει για ασφαλιστικές δικλίδες ώστε να αποτρέψουν την αντιγραφή από τους εξεταζόμενους που ήταν μόνοι, χωρίς διά ζώσης επιτηρητή. Ενδεικτικά, έδιναν συγκεκριμένο και μικρό χρονικό περιθώριο για να απαντήσουν στις ερωτήσεις. Ωστόσο, αποδείχθηκε εύκολο κάποιος να υπαγορεύει τις λύσεις στον φοιτητή, καθώς δεν υπήρχε ουσιαστικός έλεγχος για το ποιος είναι δίπλα στον φοιτητή την ώρα της εξέτασης.
Από την άλλη, κάποιοι εξαπάτησαν τους εξεταστές βάζοντας κάποιον άλλον να εξεταστεί στη θέση τους. «Είχα έως τρία τηλεφωνήματα την ημέρα για να “εξεταστώ” στη θέση κάποιου φοιτητή», δήλωσε στην «Κ» 28χρονος φυσικός. Σύμφωνα με τον ίδιο, η ταρίφα για να αναλάβει να δώσει ένα μάθημα αντί κάποιου φοιτητή έφτανε στα 100 με 150 ευρώ. Εκτός κι αν η υπηρεσία προσφέρθηκε δωρεάν, όπως υποθέτουμε ότι συνέβη με τη μητέρα η οποία (έχοντας αποφοιτήσει τρεις δεκαετίες πριν από την ίδια σχολή) πήρε τη θέση της κόρης της στις εξετάσεις και επέμενε στον εξεταστή πως είναι η 18χρονη!
«Στην εξέταση θα πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι ο φοιτητής ο οποίος απαντάει στην e-class είναι ο ίδιος με αυτόν που επιτηρείται στο google-meet. Στον παρακάτω σύνδεσμο υπάρχουν οδηγίες για το πώς θα δείξετε την IP σας (σημείωση: τη διεύθυνση κάθε υπολογιστή) στον επιτηρητή αν αυτό σας ζητηθεί. Επίσης αν χρησιμοποιείτε κάποιο κινητό τηλέφωνο, για την επιτήρηση θα πρέπει και αυτό να συνδέεται στο ίδιο δίκτυο με τον υπολογιστή στον οποίο απαντάτε τις ερωτήσεις της e-class. Αυτό μπορεί να γίνει συνδέοντας το κινητό στο δίκτυο του σπιτιού σας και όχι μέσω των δεδομένων κινητής τηλεφωνίας», ανέφερε προς τους φοιτητές του το Τμήμα Μαθηματικών του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ το ΕΜΠ έδωσε οδηγίες στους καθηγητές πώς να διακρίνουν απόπειρες αντιγραφής. «Εμείς είχαμε κάνει σεμινάρια διαφορετικών τρόπων εξέτασης, για να διασφαλίσουμε το αδιάβλητο των εξετάσεων», ανέφερε στην «Κ» ο κοσμήτορας της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ, Νίκος Λαγαρός.
Το «συνεργείο»
Βέβαια, στις διά ζώσης γραπτές εξετάσεις ο πιο συνήθης τρόπος αντιγραφής είναι η αποστολή των θεμάτων από τον εξεταζόμενο σε «συνεργείο» τρίτων –έτσι ονομάζεται στα φοιτητικά στέκια– ως φωτογραφία, είτε με τη χρήση τρίτου υπολογιστή. Υπάρχει αντίμετρο; Μία… πατέντα που εφαρμόζουν οι καθηγητές είναι να μη δίνουν σε όλους τους φοιτητές τις ίδιες ερωτήσεις – θέματα αλλά παραλλαγές τους. Αυτό δυσκολεύει τους λύτες, αφού δεν δουλεύουν για έναν μόνο φοιτητή – πελάτη αλλά για περισσότερους, οι οποίοι μπορεί να έχουν πάρει από τον εξεταστή διαφορετικά θέματα και σε διαφορετική σειρά – αρίθμηση (στην περίπτωση του multiple-choice).
«Το θέμα σχετίζεται με τη νοοτροπία των φοιτητών και τη λειτουργία των ελληνικών ΑΕΙ. Οι φοιτητές θεωρούν ότι δεν διαπράττουν κάτι σοβαρό εάν αντιγράψουν, πόσο μάλλον όταν έχουν συνηθίσει ότι στο ελληνικό πανεπιστήμιο όλα επιτρέπονται», παρατηρεί ο κ. Ματαράς. Και τονίζει: «Στα πανεπιστήμια του εξωτερικού οι πρωτοετείς παίρνουν έναν κώδικα ακαδημαϊκής ακεραιότητας, για τον οποίο υπάρχουν ποινές ανάλογα με την παράβαση. Στην Ελλάδα υπάρχουν ποινές, επιβάλλονται σε αρκετές περιπτώσεις, ωστόσο εκπέμπεται ένα μήνυμα χαλαρότητας, πως εντέλει ο φοιτητής θα πέσει στα μαλακά…».