Δεν είχα βιώσει ποτέ από κοντά τον απόλυτο θυμό, μέχρι που έγινα γονιός μικρών παιδιών. Τα παιδιά μου, τα οποία είναι λίγο μεγαλύτερα τώρα, δεν είχαν μεγάλα ξεσπάσματα θυμού. Αλλά όταν είχαν, το πήγαιναν μέχρι τέλους: ούρλιαζαν, έκλαιγαν με λυγμούς, έτρεμαν σύγκορμα – όλο το έργο. Ημουν μπερδεμένη από τις κρίσεις θυμού τους και μερικές φορές ανησυχούσα για το τι παιδιά μεγάλωνα.
«Πολλοί από εμάς διδαχθήκαμε ότι ο θυμός είναι κακός και ότι το να δείχνουμε ότι είμαστε θυμωμένοι και να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας είναι κακό», λέει η Τζασμίν Μακόι, παιδοψυχολόγος και οικογενειακή θεραπεύτρια και συγγραφέας του βιβλίου «The Ultimate Tantrum Guide» (Ο απόλυτος οδηγός για τα ξεσπάσματα θυμού).
Ομως ο θυμός δεν είναι κακός, λέει η Μακόι – ούτε η έκφρασή του είναι εγγενώς επικίνδυνη ή ασεβής. Η εκμάθηση της διαχείρισης του θυμού είναι μια διά βίου δεξιότητα που επιτρέπει στα παιδιά να λειτουργούν στο σπίτι, στο σχολείο και στον έξω κόσμο χωρίς να χάνουν τον έλεγχο. Και είναι μια δεξιότητα που οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να καλλιεργήσουν.
Μην τα φοβάστε
Οταν μιλάμε για τα παιδιά και τον θυμό, μπορεί να βοηθήσει να θυμόμαστε απλά γεγονότα: Πρώτον, ο θυμός είναι ένα βασικό ανθρώπινο συναίσθημα. Και δεύτερον, τα συναισθήματα υπάρχουν για να μας μιλούν για τον εαυτό μας και τις σχέσεις μας, εξηγεί ο Ντέιβ Αντερσον, κλινικός ψυχολόγος και αντιπρόεδρος σχολικών και κοινοτικών προγραμμάτων στο Child Mind Institute, ένα μη κερδοσκοπικό ίδρυμα που παρέχει θεραπεία σε παιδιά και οικογένειες. Τα συναισθήματα μπορούν να μας βοηθήσουν να απαντήσουμε σε βασικά ερωτήματα: Τι θα θέλαμε περισσότερο; Τι θα θέλαμε να αποτρέψουμε;
Το να υπενθυμίζει κανείς στον εαυτό του ότι ο θυμός είναι εγγενές μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης μπορεί να τον βοηθήσει να αντιμετωπίσει ένα αφηνιασμένο παιδί με συμπόνια και όχι με κριτική διάθεση. Το να φωνάζουμε σε ένα παιδί –που φωνάζει σε εμάς και στον κόσμο– είναι πολύ πιθανό να κλιμακώσει την κατάσταση.
Μπορεί επίσης να είναι χρήσιμο να θυμόμαστε ότι η κατάρρευση ή τα ξεσπάσματα (μη κλινικοί όροι που περιγράφουν αυτές τις τρομερές στιγμές που το παιδί μας γίνεται έξαλλο) μπορεί να είναι μια αναπτυξιακή ιεροτελεστία, ειδικά για τα παιδιά κάτω των 3 ετών που μαθαίνουν ακόμη πώς να αυτορρυθμίζονται.
Συναισθηματικό λεξιλόγιο
Το «Ονόμασέ το για να το δαμάσεις» –μια φράση που επινόησε ο ψυχολόγος Νταν Σίγκελ– είναι ένα συχνά επαναλαμβανόμενο μάντρα μεταξύ των ειδικών της παιδικής ανάπτυξης που πιστεύουν στη σημασία της διδασκαλίας των παιδιών να αναγνωρίζουν και να ονομάζουν τα συναισθήματά τους, ώστε να μπορούν να μιλήσουν για όσα βιώνουν. Η Μακόι συνιστά να διαβάζουμε στα μωρά απλά βιβλία με εικόνες άλλων παιδιών που χαμογελούν ή γελούν ή συνοφρυώνονται, τα οποία τείνουν να βρίσκουν «συναρπαστικά». Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα μωρά μπορούν να αρχίσουν να αναγνωρίζουν τα συναισθήματα των άλλων από την ηλικία των μόλις 6 μηνών.
Οι εκρήξεις μπορεί να είναι μια αναπτυξιακή ιεροτελεστία, ειδικά για τα παιδιά κάτω των 3 ετών που μαθαίνουν ακόμη πώς να αυτορρυθμίζονται.
Πείτε τι νιώθετε
Οι γονείς μερικές φορές αισθάνονται την ανάγκη να προστατεύουν τα παιδιά τους από τα δικά τους συναισθήματα, αλλά το να ανοίγονται σε στιγμές οργής ή απογοήτευσης μπορεί να είναι διδακτικό. Περιγράψτε στο παιδί σας πώς νιώθετε. Το μυαλό σας τρελαίνεται; Χτυπάει γρήγορα η καρδιά σας; «Το να αφιερώσετε πραγματικά λίγο χρόνο στο να κόψετε ταχύτητα και να επισημάνετε τι συμβαίνει στο σώμα σας –και πώς ξέρετε ότι αισθάνεστε αυτό που αισθάνεστε– είναι μια τόσο ισχυρή εμπειρία», λέει η Μακόι.
Τρόποι αντιμετώπισης
Τα παιδιά πρέπει να βρουν τους δικούς τους τρόπους αυτορρύθμισης, και αυτοί μπορεί να είναι διαφορετικοί από τους δικούς σας. Το να βοηθήσετε το παιδί σας να βρει μια διέξοδο (ή διεξόδους) στον θυμό μπορεί να χρειαστεί πειραματισμούς. Ορισμένα παιδιά θα ανταποκριθούν σε απλές ασκήσεις βαθιάς εισπνοής, λέει η Αντερσον. Αλλα μπορεί να χρειάζονται μια πιο έντονη σωματική εκτόνωση.
Θέστε όρια
Τα παιδιά πρέπει να μάθουν τη διάκριση ότι ενώ όλα τα συναισθήματα –συμπεριλαμβανομένου του θυμού– είναι αποδεκτά, δεν είναι αποδεκτή κάθε συμπεριφορά, σημειώνει η Μακόι. Ετσι, τα σαφή, σταθερά όρια γύρω από τις επιθετικές ή μη ασφαλείς συμπεριφορές είναι σημαντικά.Και αν τα παιδιά σας φαίνονται να θυμώνουν συχνά ή να δυσκολεύονται να ρυθμίσουν τις αντιδράσεις τους, επικοινωνήστε με τον παιδίατρό σας ή έναν πάροχο ψυχικής υγείας.
Ακούστε το παιδί σας
Οσον αφορά τη γενικότερη εικόνα, είναι σημαντικό να βεβαιωθείτε ότι τα παιδιά σας έχουν άπλετες ευκαιρίες να συζητήσουν τα συναισθήματά τους –θυμό, θλίψη, ενθουσιασμό, τα πάντα– με έμπιστους φίλους, μέλη της οικογένειας ή έναν πάροχο ψυχικής υγείας. Δεν είναι πάντα εύκολο να ακούσετε ότι τα παιδιά σας περνούν δύσκολες στιγμές, αλλά αυτές οι συζητήσεις και οι επαφές είναι απαραίτητες για την επικύρωση όσων βιώνουν και την παροχή συναισθηματικής εκτόνωσης.
«Μου αρέσει να λέω ότι η καλύτερη μορφή διαχείρισης του θυμού είναι να νιώθεις ότι σε καταλαβαίνουν», λέει η Μακόι. «Συχνά, όταν είμαστε θυμωμένοι, κάτω από τον θυμό μας νιώθουμε φοβισμένοι, νιώθουμε παρεξηγημένοι και νιώθουμε αποκομμένοι».