Υπάρχουν τηλέφωνα πολιτικών πλην του κ. Νίκου Ανδρουλάκη και δημοσιογράφων, όπως του Θανάση Κουκάκη, που τέθηκαν υπό παρακολούθηση με το σύστημα επισύνδεσης της ΕΥΠ;
Στα δημοσιογραφικά γραφεία φτάνουν τα τελευταία εικοσιτετράωρα αναφορές από «κλειστές» πηγές ενημέρωσης, σύμφωνα με τις οποίες η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών φέρεται να κατέγραφε το προηγούμενο διάστημα τις τηλεφωνικές συνομιλίες ακόμη 7-8 πολιτικών με το σύστημα «νόμιμης» επισύνδεσης.
Οι συγκεκριμένες πληροφορίες, οι οποίες μένει να αποδειχθούν, φέρεται να έχουν τεθεί υπόψη και στελεχών από ελεγκτικούς μηχανισμούς που έχουν την ευθύνη για τη διασφάλιση του απορρήτου των επικοινωνιών. Για να διακριβωθεί κατά πόσον ευσταθούν οι πληροφορίες, οι ίδιες πηγές ενημέρωσης αναφέρουν ότι εξετάζεται το ενδεχόμενο να γίνει αναδρομική έρευνα επί των διατάξεων άρσης απορρήτου που έχει ενεργοποιήσει τους προηγούμενους μήνες η ΕΥΠ. Κυβερνητικές πηγές πάντως επέμεναν ότι δεν έχουν καμία ενημέρωση, ούτε καν ένδειξη πως έχει γίνει άρση του απορρήτου για άλλα πολιτικά πρόσωπα.
Ποιος βρίσκεται πίσω από το παράνομο λογισμικό υποκλοπών Predator και ποια η σχέση του με πρόσωπα και εταιρείες στην Ελλάδα;
Το λογισμικό Predator ανέπτυξε η εταιρεία Cytrox με έδρα τη Βόρεια Μακεδονία. Η Cytrox εξαγοράστηκε από την Intellexa Α.Ε., την οποία συνέστησε τον Μάρτιο του 2020 στην Ελλάδα ο Ισραηλινός Ταλ Ντίλιαν. Ο Ντίλιαν υπήρξε στέλεχος των μυστικών υπηρεσιών της χώρας του και πρωταγωνιστής σε σκάνδαλο υποκλοπών στην Κύπρο. Από τον Μάρτιο του 2020 έως τον Ιούνιο του 2021 ως διαχειριστής της Intellexa S.A. εμφανιζόταν άτομο ονόματι Φ. Μπ.
Ο Φ. Μπ. συμμετείχε στα διοικητικά συμβούλια αρκετών ακόμη εταιρειών. Οπως, για παράδειγμα, της Baywest Business Hellas από κοινού με τον Πολωνό Πέλτσαρ Στάνισλαβ Σίμον, διαχειριστή για ένα διάστημα της μονοπρόσωπης εταιρείας Krikel, με έδρα το Μαρούσι. Η Krikel Μονοπρόσωπη ΙΚΕ, στο διάστημα από το 2018 έως και το 2021, έχει υπογράψει 7 συμβάσεις με το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και την Ελληνική Αστυνομία, οι έξι από αυτές απόρρητες. Κάποιες αφορούν στο σύστημα επικοινωνίας Tetra της ΕΛ.ΑΣ. και μία σε εξοπλισμό αντιπαρακολούθησης που προμηθεύτηκε η Διεύθυνση Διαχείρισης Ανάλυσης Πληροφοριών (ΔΙΔΑΠ). Τον Ιούνιο, τα γραφεία των Intellexa και Krikel επισκέφθηκαν ελεγκτές της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας (ΕΑΔ). Αποστολή τους ήταν να ερευνήσουν εάν οι δύο εταιρείες προμήθευσαν την ΕΥΠ ή το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη με το λογισμικό Predator. Στο πόρισμά τους, με ημερομηνία 10 Ιουλίου, επισημαίνουν ότι δεν εντόπισαν απευθείας συμβάσεις προμήθειας της Intellexa και ούτε της Krikel με την ΕΥΠ ή την ΕΛ.ΑΣ. Στην περίπτωση της Intellexa είναι σαφής η σύνδεση με το Predator, οι εκπρόσωποι της Krikel διαψεύδουν οποιαδήποτε σχέση.
Ποιος τελικά διαθέτει και χρησιμοποιεί στην Ελλάδα το παράνομο λογισμικό παρακολούθησης Predator;
Σαφής απάντηση δεν μπορεί να διατυπωθεί. Κυβερνητικές πηγές διαψεύδουν κατηγορηματικά ότι η ΕΥΠ ή άλλη υπηρεσία πλήρωσαν για το Predator και τις αναγκαίες υποδομές του. Το ερώτημα που απομένει είναι ποιος έκανε τη σχετική «επένδυση» και αν η ΕΥΠ ή άλλη υπηρεσία, ή και κάποιος επιχειρηματίας που εμφανιζόταν να τις εκπροσωπεί, έπαιρναν κάποιες πληροφορίες επ’ αμοιβή. Το σενάριο της ενοικίασης βασίζεται στην αλληλουχία της χρήσης του συστήματος νόμιμης επισύνδεσης και του Predator στις υποθέσεις των Κουκάκη και Ανδρουλάκη.
Στις 12 Ιουλίου 2021 το κινητό του δημοσιογράφου Θανάση Κουκάκη παγιδεύτηκε από το παράνομο λογισμικό έπειτα από μήνυμα-παγίδα που έλαβε με παραποιημένο link της ιστοσελίδας edolio5.blogspot.com. Eνα χρόνο νωρίτερα, επικαλούμενη λόγους εθνικής ασφάλειας, η ΕΥΠ είχε προχωρήσει σε άρση απορρήτου με το σύστημα νόμιμης επισύνδεσης. Τον Σεπτέμβριο του 2021, αντιστοίχως, μήνυμα-παγίδα με το ίδιο παραποιημένο link εστάλη στον Νίκο Ανδρουλάκη. Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ δεν έκανε «κλικ» στην ιστοσελίδα και η ΕΥΠ προχώρησε σε άρση απορρήτου με το σύστημα νόμιμης επισύνδεσης, η οποία διεκόπη μερικά εικοσιτετράωρα μετά την ανάδειξή του στην αρχηγία του ΠΑΣΟΚ.
Εξετάζεται το ενδεχόμενο αναδρομικής έρευνας επί των διατάξεων άρσης απορρήτου της ΕΥΠ, προκειμένου να διαπιστωθεί αν παρακολουθούνταν και άλλα πολιτικά πρόσωπα.
Στα παραπάνω προστίθενται πληροφορίες για μερικά ακόμη πρόσωπα που έχουν λάβει παρόμοια μηνύματα-παγίδες με το λογισμικό Predator, καθώς και για επιχειρηματίες που, σε ρόλο μεσαζόντων, ζητούσαν το προηγούμενο διάστημα χρήματα για την κατά παραγγελία υποκλοπή τηλεφωνικών συνδιαλέξεων με τη χρήση του παράνομου λογισμικού, χωρίς να είναι βέβαιο αν απλώς μπλόφαραν. Πηγές μέσα από την ΕΛ.ΑΣ. ανέφεραν στην «Κ» ότι σε κλειστές συσκέψεις για σοβαρές αστυνομικές έρευνες, υπηρεσιακοί παράγοντες είχαν υπονοήσει ότι υπήρχε η δυνατότητα υποκλοπής μηνυμάτων που αντάλλασσαν μέσω κρυπτογραφημένων εφαρμογών πρόσωπα-στόχοι. Δυνατότητα που δεν έχουν τα γνωστά συστήματα επισύνδεσης της ΕΥΠ και της ΕΛ.ΑΣ., τα οποία δεν μπορούν να ακούσουν συνομιλίες ή να διαβάσουν μηνύματα από το WhatsApp, το Viber κ.λπ.
Κάποιοι ισχυρίζονται ότι το συγκεκριμένο σύστημα παρακολουθήσεων παραμένει στην κυριότητα ιδιωτικής εταιρείας, με την ΕΥΠ και έναν μικρό αριθμό προσώπων να κάνουν χρήση των υπηρεσιών του λογισμικού έναντι αντιτίμου. «Το Predator», λένε, «δεν αγοράστηκε αλλά νοικιάστηκε για συγκεκριμένο διάστημα». Eνα από τα επιχειρήματα που επικαλούνται είναι ότι το κόστος αγοράς του είναι ιδιαίτερα υψηλό, καθώς ανέρχεται στα 25-28 εκατομμύρια ευρώ και οι αναγκαίες υποδομές φτάνουν τα 6 εκατομμύρια. Eνα δεύτερο είναι ότι η ΕΥΠ δεν έχει τη δομή για να λειτουργήσει εσωτερικά ένα τέτοιο «εργαλείο». Την εκδοχή της μίσθωσης προέκρινε και ένα από τα κεντρικά πρόσωπα στην υπόθεση, που μίλησε μεσοβδόμαδα στην «Κ». Ισχυρίστηκε μάλιστα ότι αυτό συνέβη κατόπιν συνεννόησης με ξένη μυστική υπηρεσία.
Αρκετοί συνδέουν τα παραπάνω και με την πρωτοβουλία για σύσταση από την ΕΥΠ του Κέντρου Τεχνολογικής Υποστήριξης, Ανάπτυξης και Καινοτομίας (ΚΕΤΥΑΚ) που βρίσκεται όχι στο κτίριο της κεντρικής υπηρεσίας στη λεωφόρο Κατεχάκη, αλλά σε εγκατάσταση της ΕΥΠ στην Αγία Παρασκευή. Επισημαίνουν ότι το ΚΕΤΥΑΚ εκ του καταστατικού του παρέχει διαχειριστική ευελιξία, καθώς πέραν του ότι έχει πρόσβαση σε απόρρητα κονδύλια, υπάγεται απευθείας και μόνο στον διοικητή της υπηρεσίας. Κυβερνητική πηγή απέκλειε οποιαδήποτε σχέση της συγκεκριμένης εγκατάστασης με το Predator, υπογραμμίζοντας ότι «εκεί είναι το πιο νευραλγικό κομμάτι των υπηρεσιών μας που ασχολείται μόνο με εξωτερικούς στόχους».
Στην ίδια εγκατάσταση φημολογείται ότι υπηρετούσε η γυναίκα αστυνομικός που κατείχε τη θέση του υποδιοικητή της Διεύθυνσης Εσωτερικής Ασφάλειας και μετακινήθηκε εν μέσω των αποκαλύψεων από το πόστο της. Με ορισμένες πληροφορίες, όμως, να αποσυνδέουν τη μετακίνησή της από τις τρέχουσες εξελίξεις, αποδίδοντάς την σε σοβαρό πρόβλημα υγείας που αντιμετωπίζει.
Παραμένει πάντως το ερώτημα ποιο ελληνικό ή ξένο κέντρο έδωσε τα χρήματα για την εγκατάσταση που απαιτούσε η λειτουργία του Predator στην Αθήνα.
Γιατί η ΕΥΠ παρακολουθούσε το τηλέφωνο του Νίκου Ανδρουλάκη και πότε προβλέπεται να καταστραφούν τα ψηφιακά αρχεία από την παρακολούθησή του;
Το ερώτημα παραμένει αναπάντητο, καθώς οι πρώτες αναφορές από κυβερνητικές πηγές περί άρσης απορρήτου κατόπιν αιτήματος ξένων χωρών διαψεύστηκαν κατηγορηματικά. Στη διάταξη για την άρση απορρήτου γίνεται επίκληση λόγων εθνικής ασφάλειας και μόνο μια έρευνα στο περιεχόμενο του απόρρητου φακέλου που τέθηκε υπόψη της εισαγγελέως Βασιλικής Βλάχου μπορεί να δώσει απαντήσεις. Εφόσον διασώζεται, θεωρείται βέβαιο ότι δεν θα περιέχει αίτημα παρακολούθησης από φιλική μυστική υπηρεσία, αλλά δελτίο πληροφοριών οι οποίες προκάλεσαν την παρακολούθηση. Παρουσιάζει ενδιαφέρον το γεγονός ότι μετά τη συμπλήρωση δύο μηνών από την έναρξη της παρακολούθησης του κ. Ανδρουλάκη, η ΕΥΠ και η εισαγγελέας κ. Βλάχου εξέδωσαν νέα διάταξη παρατείνοντας την άρση απορρήτου για ακόμη δύο μήνες.
Εσωτερική διάταξη της ΕΥΠ προβλέπει ότι ο φάκελος με το περιεχόμενο μιας παρακολούθησης –στην προκειμένη περίπτωση του Νίκου Ανδρουλάκη– μπορεί να σβηστεί μετά την ολοκλήρωση της έρευνας. Προκαλεί ωστόσο εντύπωση πως ενώ αρχικά ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ κλήθηκε από κυβερνητικούς αξιωματούχους να ενημερωθεί για τους λόγους που παρακολουθείτο, στη συνέχεια ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου άφησε να εννοηθεί ότι το υλικό της παρακολούθησης έχει καταστραφεί.
Ποιος είναι ο αντίκτυπος των τελευταίων εξελίξεων στο εσωτερικό της ΕΥΠ αλλά και στην ΕΛ.ΑΣ.;
Το προηγούμενο διάστημα, πάνω από 200 υπάλληλοι της ΕΥΠ μετατάχθηκαν σε άλλες δομές του Δημοσίου. Η πρώτη ομάδα υπαλλήλων υπηρετούσε στη Διεύθυνση Ηλεκτρονικών Πληροφοριών της ΕΥΠ και μεταφέρθηκε στο Γενικό Επιτελείο Εθνικής Αμυνας (ΓΕΕΘΑ). Στα τέλη του 2021, ακόμα 150 υπάλληλοι τέθηκαν εκτός υπηρεσίας, καθώς μετατάχθηκαν στην Αστυνομία και στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Το θέμα είχε προκαλέσει την αντίδραση του ΣΥΡΙΖΑ, με τον υφυπουργό Προστασίας του Πολίτη Λευτέρη Οικονόμου να κάνει λόγο για «αξιόλογο και έμπειρο προσωπικό» που θα ενισχύσει τις υπηρεσίες της ΕΛ.ΑΣ. Ηδη από τα τέλη του 2021 οι μεταταχθέντες υπάλληλοι είχαν στείλει εξώδικες διαμαρτυρίες στην ηγεσία της κυβέρνησης, ενώ μετά την πρόσφατη παραίτηση του διοικητή της ΕΥΠ προσανατολίζονται να κινηθούν δικαστικά κατά του κ. Κοντολέοντος και της ηγεσίας της κυβέρνησης. Και στην ΕΛ.ΑΣ. πάντως επικρατεί αναβρασμός, καθώς πολλά από τα πρόσωπα που σήμερα βρίσκονται στη δίνη της υπόθεσης των υποκλοπών έχουν «χρεωθεί» την αποστρατεία ή την αποπομπή από τις θέσεις τους έμπειρων και ικανών αξιωματικών. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που εκτιμούν ότι το επόμενο διάστημα αρκετοί από τους μετακινηθέντες σε θέσεις-ψυγεία θα διεκδικήσουν την επαναφορά τους στα πόστα που κατείχαν μέχρι πρότινος.
Οι όροι άρσης του απορρήτου σε Ε.Ε. – ΗΠΑ
Στις ΗΠΑ, ο νόμος Ξένων Πρακτόρων (Foreign Intelligence Surveillance Act) επιτρέπει σε ομοσπονδιακές υπηρεσίες ασφαλείας να παρακολουθούν τις επικοινωνίες υπόπτων, εφόσον έχουν εξασφαλίσει έγκριση από ειδική εισαγγελία αντικατασκοπείας, όργανο οι διεργασίες του οποίου είναι απόρρητες, αλλά και κατόπιν διαταγής του υπουργού Δικαιοσύνης χωρίς προηγούμενη δικαστική εντολή. Η νομοθεσία καταγραφής κλήσεων στις περισσότερες πολιτείες των ΗΠΑ απαιτεί τουλάχιστον ένας από τους συνομιλητές να γνωρίζει ότι η κλήση καταγράφεται.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση, σύμφωνα με οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από το 2006 για τις νόμιμες τηλεφωνικές παρακολουθήσεις, έχει επιβάλει αυστηρό πλαίσιο. Ο νόμος προβλέπει τη διατήρηση δεδομένων επικοινωνιών πολιτών για διάστημα έως δύο ετών, με τα στοιχεία αυτά να τίθενται στη διάθεση διωκτικών ή δικαστικών αρχών εφόσον αυτό κριθεί αναγκαίο. Η αυστηρή ευρωπαϊκή νομοθεσία προβλέπει, ωστόσο, την επιτάχυνση της διαδικασίας αυτής και την παροχή δεδομένων σε πραγματικό χρόνο σε περιπτώσεις άμεσης απειλής για την εθνική ασφάλεια. Κρατικές διωκτικές υπηρεσίες των ΗΠΑ, όπως το FBI και η NSA, έχουν αξιοποιήσει λογισμικό καθολικής παρακολούθησης και υποκλοπής δεδομένων και επικοινωνιών, όπως το Carnivore, πραγματική «ηλεκτρική σκούπα» δεδομένων, ενεργή από το 2013 και ένθεν.