Έντιμος, ευαίσθητος, παιχνιδιάρης, με παιδικό βλέμμα και καυστικό αλλά ανθρώπινο χιούμορ. Έτσι έβλεπε με τα παιδικά της μάτια αλλά και αργότερα μεγαλώνοντας, τον πατέρα της Ματθαίο Γιωσαφάτ, η κόρη του Τζέσικα. Πτυχές που ίσως λίγοι είχαν την τύχη να δουν πίσω από τον σπουδαίο ψυχίατρο και ψυχαναλυτή που είχε θεραπεύσει τις ψυχές χιλιάδων ανθρώπων και είχε εμπνεύσει ακόμα περισσότερους είτε με τις διαλέξεις του, είτε μπαίνοντας σε άλλες τόσες χιλιάδες σπίτια από την τηλεόραση.
«Ο μπαμπάς δούλευε πάρα πολύ και η ζωή του ήταν η δουλειά του. Όταν γυρνούσε στις έντεκα το βράδυ δεν είχε την ενέργεια για να μοιραστεί και άλλες πλευρές του εαυτού του. Τα πρώτα χρόνια που ζούσαμε στην Αγγλία και πήγαινε στο νοσοκομείο και μετά δούλευε και στο σπίτι που είχε ένα δωμάτιο-ιατρείο, έπρεπε να κάτσω λίγο ήσυχα στο σαλόνι και να περιμένω αν θα τον δω και πότε», συμπληρώνει η κα Γιωσαφάτ.
«Η ωραιότερη ανάμνηση που έχω από τον πατέρα μου είναι από την ηλικία των τεσσάρων. Με σήκωνε ψηλά και μου έκανε γκριμάτσες και θυμάμαι το γέλιο μου και την αίσθηση της απόλυτης ευτυχίας. Ήταν σαν να μου χάριζε τον κόσμο ολόκληρο εκείνη τη στιγμή», θυμάται η Τζέσικα Γιωσαφάτ.
Μόνο που για ένα παιδί οι στιγμές αυτές δεν είναι ποτέ αρκετές.
Οι δυσκολίες της δικής του παιδικής ηλικίας σε συνδυασμό με την ανάγκη του να εκφραστεί αλλά και να βοηθήσει τους άλλους να εκφραστούν, τον οδήγησαν, όπως λέει η κόρη του Τζέσικα, με πολύ φυσικό τρόπο στο λειτούργημα του ψυχαναλυτή.
«Ήξερα αρκετά πράγματα για τα παιδικά του χρόνια… δηλαδή ήταν στον πόλεμο κυνηγημένοι, ζούσαν στα βουνά. Ήταν ένα πολύ χαρισματικό παιδί, αλλά και με πολλά τραύματα, οπότε ήταν δύσκολος συνδυασμός. Ήθελε να γίνει συγγραφέας και ποιητής ή δάσκαλος. Αλλά τελικά, λίγο για να λύσει τα δικά του τραύματα και λίγο για να ικανοποιήσει την περιέργεια του για τον άνθρωπο κατέληξε εκεί», εξηγεί.
Στην ερώτηση αν υπερίσχυε ο ρόλος του ψυχαναλυτή ή αυτός του πατέρα στη μεταξύ τους σχέση, η Τζέσικα Γιωσαφάτ εξομολογείται: «Ήταν άλλος άνθρωπος στο σπίτι τελείως, αλλά υπήρχαν στιγμές, όπως όταν μιλούσαμε στο ιατρείο, που ίσως ο χώρος τον επηρέαζε και μου μιλούσε με έναν συνδυασμό θεωρητικό αλλά και πρακτικό. Ήταν πιο πολύ in tune με το θεραπευτικό του κομμάτι μαζί με τον ρόλο του ως γονιό. Πολλές φορές μου έλεγε και για τα δικά του προβλήματα, ένιωθα ότι εγώ ήμουν ο ψυχοθεραπευτής», εξηγεί.
Στο πέρασμα των χρόνων δεν ήταν λίγες οι φορές που κάθισε έστω ασυνείδητα και η ίδια «στο ντιβάνι».
«Γενικά με άφησε ελεύθερη να κάνω τις επιλογές μου. Ωστόσο, στο θέμα της μητρότητας, παρόλο που εγώ ένιωθα ότι δεν χρειάζεται να κάνω παιδί για να ολοκληρωθώ, μου είχε πει: “αν δεν κάνεις παιδί θα το μετανιώσεις”. Αυτό το πράγμα δούλευε μέσα μου και όταν οι συνθήκες ήταν ώριμες, είπα ότι τουλάχιστον οφείλω να το προσπαθήσω, γιατί έμμεσα με είχε επηρεάσει αυτή η κουβέντα. Και φυσικά έπεσε μέσα… γιατί η ζωή μου άλλαξε άρδην και θα τον ευγνωμονώ πάντα για αυτό».
Η σχέση τους ενδυναμώθηκε ακόμα περισσότερο τον τελευταίο χρόνο της ζωής του. «Ήρθαμε πολύ κοντά τον τελευταίο χρόνο γιατί ενώ ήταν ένας άνθρωπος επιτυχημένος , συγκεντρωτικός, ήταν πιο ευάλωτος και είχε την ανάγκη μου περισσότερο. Δεν δούλευε, οπότε μπόρεσα να του δώσω και εγώ πράγματα, να δείξω την αγάπη μου και τη φροντίδα μου και νομίζω ακούμπησε με εμπιστοσύνη πάνω μου. Ήμασταν τυχεροί που το βιώσαμε».
Τι λένε για τον Ματθαίο Γιωσαφάτ φίλοι και συνεργάτες
«Έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εδραίωση της ψυχαναλυτικής ψυχοθεραπείας»
Νίκος Κωνσταντάρας
Δημοσιογράφος – Εκπαιδευόμενος από τον Ματθαίο Γιωσαφάτ ψυχοθεραπευτής
Ο Ματθαίος Γιωσαφάτ πέτυχε πολλά στη ζωή του, όμως, το πιο σημαντικό είναι αυτό που συνεχίζει να προσφέρει. Μέσω των ψυχοθεραπευτών που εκπαίδευσε, από τους οποίους σήμερα εκπαιδεύονται νεότεροι, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εδραίωση στη χώρα μας της ψυχαναλυτικής ψυχοθεραπείας σε άτομα, ζεύγη, οικογένειες και ομάδες. Και δεν είναι μόνο η διάδοση της ψυχοθεραπείας που είναι σημαντική, αλλά οι αρχές που αυτή διαδίδει. Επειδή ο Γιωσαφάτ, έχοντας διδαχθεί από κορυφαίους θεωρητικούς και κλινικούς δασκάλους στη Βρετανία, και αφιερώνοντας τη ζωή του στην κλινική εργασία και την εκπαίδευση, μπόλιασε αυτή την επιστήμη-τέχνη με μια πηγαία και οξυδερκέστατη ματιά στην ελληνική πραγματικότητα. Με αναλυτική παρατηρητικότητα, με βαθιά γνώση της Ιστορίας και του πολιτισμού, με την εκπαίδευση και την εμπειρία του, με τις μνήμες του, ανίχνευε τις βάσεις των αντιλήψεων και συμπεριφορών μας – τα χούγια μας – ως άτομα, ως σύζυγοι και σύντροφοι, ως μέλη ομάδας και κοινωνίας. Συνδέοντας πάντα τη σοβαρότητα και την αμείλικτη, διερευνητική ματιά, με χιούμορ και κατανόηση, δίδασκε ότι η θεραπεία μπορεί να μην διορθώνει τα τραύματα, μπορεί, όμως, να μας κάνει πιο ανεκτικούς προς εαυτούς και άλλους, πιο ικανούς να χαρούμε, να διαχειριστούμε τη ζωή.
«Στο βλέμμα του μπορούσες να δεις το νοιάξιμο για τους ανθρώπους»
Δημήτρης Ρήγας
Ψυχίατρος-Ψυχαναλυτής
Διδάσκων της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχανάλυσης και Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας
Ο Ματθαίος Γιωσαφάτ υπήρξε εμπνευσμένος ψυχαναλυτής, γεμάτος ενδιαφέρον για τον άνθρωπο, παθιασμένος με το κλινικό έργο. Θεωρούσε την ψυχανάλυση σαν την μόνη συνεκτική θεωρία που μπορούσε να εξηγήσει τον άνθρωπο και την μοίρα του, και για αυτό αφοσιώθηκε σε αυτήν. Τον γνώρισα, νέος ακόμα, κατά την εκπαίδευση μου στην ψυχανάλυση και η σχέση μας έμελλε να εξελιχθεί από μια σχέση με τον δάσκαλο σε μια σχέση με τον φίλο. Ο Ματθαίος υπήρξε και ένας υπέροχος άνθρωπος και πολύ καλός φίλος. Ουσιαστικός, γλυκός και με πηγαίο χιούμορ. Στο βλέμμα του, ερευνητικό και εξεταστικό στη αρχή, μπορούσες να δεις το νοιάξιμο που είχε για τους ανθρώπους.
Πληθωρικός σαν προσωπικότητα και ηγετικός σαν χαρακτήρας κατάφερνε εν τέλει να τιθασεύει τις διάφορες πλευρές του και να επικρατεί η συναινετική του πλευρά. Αυτή του γιατρού, του δασκάλου, του θεραπευτή-αναλυτή. Με ενδιαφέρον και αγάπη για τον άλλον. Άκακος προς αυτούς που φθονερά τον συκοφαντούσαν.
Κάποιοι τον κατηγόρησαν ότι εκλαΐκευε πολύ. Όμως εγώ πιστεύω πως αυτό ήταν το μεγαλύτερο προσόν του. Άλλωστε και τον Γιάλομ κατηγορούν ότι εκλαϊκεύει. Αυτό όμως δεν αναιρεί το επιστημονικό υπόβαθρό του. Ο Ματθαίος πίστευε ότι είναι υποχρέωσή μας να μιλάμε απλά, κατανοητά. Συμφωνώ απόλυτα. Άλλωστε, σαν γνήσιος θεραπευτής ομάδας, είχε και μια ανάγκη του να απευθύνεται στον πολύ κόσμο. «… κάτι θα μείνει» έλεγε «… άλλωστε δεν γίνεται να κάνουν όλοι ψυχανάλυση…».
«Οι “δύσκολες” σχέσεις του με τις ξανθιές»
Μαριαλένα Σπυροπούλου
Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεύτρια – Συγγραφέας
Ήταν γύρω στα τέλη του 2001 με αρχές του 2002 μόλις είχα πάρει το πτυχίο της Ψυχολογίας από το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο και αναζητούσα με σχετική αγωνία τα επόμενα βήματά μου. Έκανα την αίτησή μου για να με δεχθεί η τότε Ελληνική Εταιρεία Ομαδικής Ανάλυσης και Οικογενειακής Θεραπείας ως εκπαιδευόμενο μέλος της. Θυμάμαι σαν τώρα το απόγευμα που χτύπησε το τηλέφωνο και άκουσα μια αυστηρή σιγανή φωνή από την άλλη άκρη που μου συστηνόταν με το αλλόκοτο για τα ελληνικά δεδομένα όνομα: Ματθαίος Γιωσαφάτ.
Η πρώτη μας συνάντηση ήταν αμήχανη από πλευράς μου, παρόλα αυτά, νομίζω ότι κέρδισε ο ένας τον άλλον, διότι διέβλεψα κάτι παιχνιδιάρικο και τρυφερό στο βλέμμα του, παρά τον τρόπο που είχε να σε κάνει να αισθάνεσαι αμήχανα όταν το αποφάσιζε. Έπρεπε να τον «απορρίψω» κατά κάποιο τρόπο για να πληροφορηθώ τις «δύσκολες» σχέσεις του με τις ξανθιές, το τραύμα της απόρριψης που είχε από την ξανθιά μητέρα του και ότι μάλλον ατύπως συνεχίστηκε και με μας τους δύο. Όταν έλαβα τη θετική ανταπόκριση της Εταιρείας, ο Γιωσαφάτ με καλωσόρισε στη δική του ομάδα εκπαίδευσης και θεραπείας. Τότε εγώ, άγνωστο πώς μια ψαρωμένη 24χρονη το έκανε αυτό, του είπα ότι θα προτιμούσα να μείνω στην εκπαίδευση μαζί του και να κάνω θεραπεία με τον τότε πρόεδρο της Εταιρείας Δημήτρη Κυριαζή. Αυτό το γεγονός σφράγισε την αρχή της σχέσης μας, μια απόρριψη, στην οποία επανερχόταν συχνά ο δάσκαλος, όπως τον αποκαλούσα, και είχε γίνει πολλές φορές πηγή διεκδικήσεων αλλά και χιούμορ. Έκτοτε αγαπηθήκαμε. Ήταν έξυπνος και βαθιά συναισθηματικός. Δεν συμφωνούσα πάντα μαζί του, ιδίως όταν μιλούσε για τη γυναικεία σεξουαλικότητα, αλλά πάντα ένιωθα τη στήριξή του. Και είχε τρομερό διαγνωστικό μάτι!
«Εξαιρετικά γενναιόδωρος, ζεστός και ευαίσθητος»
Λίλα Καραδήμα MSc
Ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεύτρια, Οικογενειακή ομαδική Αναλύτρια, Παιδοψυχοθεραπεύτρια
Η σχέση μου με τον Ματθαίο Γιωσαφάτ πηγαίνει πίσω πριν από 18 χρόνια. Είχα ολοκληρώσει τις βασικές σπουδές στην ψυχολογία και έναν πρώτο κύκλο θεραπείας. Ξεκινούσα την αναζήτηση μου στην ψυχαναλυτική εκπαίδευση. Αποφάσισα να τον επισκεφτώ προκειμένου να ξεκινήσω την προσωπική μου ανάλυση. Όταν χτύπησα την πόρτα του ιατρείου του μου άνοιξε ο ίδιος, μία φιγούρα ήρεμη με το χαρακτηριστικό poker face. Αμέσως αισθάνθηκα οικεία αλλά και αμήχανα -ήμουν μπροστά σε έναν θρύλο της ψυχανάλυσης- η στάση του με έκανε να νιώσω πως είχα πάρει τη σωστή απόφαση.
Ο Ματθαίος ήταν ένας άνθρωπος που μπορεί να έδειχνε σκληρός και απόμακρος όταν όμως τον γνώριζες, ήταν ένας εξαιρετικά γενναιόδωρος, ζεστός και ευαίσθητος άνθρωπος.
Θυμάμαι χαρακτηριστικά που έλεγε: Λίλα, η ψυχανάλυση δεν αφορά μόνο την θεραπεία, είναι ο τρόπος με τον οποίον σκεφτόμαστε και καταλαβαίνουμε τον κόσμο και είχε απόλυτο δίκιο.
Προερχόμενος από μία οικογένεια με πολλά αδέρφια σε μία εποχή σκληρή, όπου ο πόλεμος και η απειλή του θανάτου ήταν διάχυτη, με μία εβραϊκή καταγωγή που τον έκανε αμέσως να καταλάβει την σύνθετη δυναμική που αναπτύσσεται μέσα στις ομάδες, από την οικογένεια, το σχολείο, την κοινωνία, γύρισε στην Ελλάδα προκειμένου να προσφέρει απλόχερα τις γνώσεις του, αλλά και την τεράστια εμπειρία που είχε αποκτήσει στην Αγγλία.
Είναι αυτός που τόσο μέσα από το προσωπικό του παράδειγμα, αλλά και μέσα από τις δεκάδες χιλιάδες αναλύσεις σε ασθενείς του, απέδειξε και αποδεικνύει πόσο καθοριστικά είναι τα τραύματα και τα βιώματα ενός ανθρώπου στην διαμόρφωση της προσωπικότητας του. Ταυτόχρονα όμως έδειξε πως η ψυχανάλυση είναι το μέσο που σου δίνει τη δυνατότητα να έχεις πλέον συνειδητή επιλογή για τη ζωή σου.
*Την Κυριακή 23 Οκτωβρίου θα πραγματοποιηθεί στο Γαλλικό Ινστιτούτο εκδήλωση με τίτλο «Συνομιλώντας για/με τον Ματθαίο Γιωσαφάτ.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr