Ατίθαση ματιά και ολάνθιστο χαμόγελο, βγαλμένη λες από μινωική νωπογραφία, εξωτικής ομορφιάς. Ισχυρή προσωπικότητα, διαυγής και σύγχρονη σχεδιαστική ματιά, δυναμικό και ανήσυχο πνεύμα, πείσμα και ευαισθησία· έσπασε τα έμφυλα στερεότυπα διαγράφοντας μια λαμπρή πορεία στην αρχιτεκτονική.
Η Μαρία Κοκκίνου, μία από τις σημαντικότερες αρχιτέκτονες, έφυγε από τη ζωή στις 6 Νοεμβρίου, νικημένη από τον καρκίνο.
Αποφοίτησε το 1979 από τη Σχολή Αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ, όπου και συνδέθηκε με τον Ανδρέα Κούρκουλα. Μαζί συνέχισαν μεταπτυχιακές σπουδές στο Λονδίνο, στην αρχιτεκτονική σχολή Bartlett, επιστρέφοντας το 1987 στην Αθήνα. Σύντροφοι στη ζωή και στο αρχιτεκτονικό γραφείο τους «Κοκκίνου-Κούρκουλας», στους πρόποδες του Λυκαβηττού. Αποτυπωμένος στη μνήμη μου ο μεταλλικός ζωηρός ήχος των βραχιολιών της, θυμίζοντάς μου το ιδιόρρυθμο τρίξιμο της αναρτημένης ξύλινης ράμπας του Μουσείου Μπενάκη στην Πειραιώς. Το εμβληματικό έργο, που σχεδίασαν, όχι μόνον άλλαξε την όψη της οδού Πειραιώς, αλλά και τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την τέχνη και την αρχιτεκτονική.
Αυτό το κόκκινο περίκλειστο κέλυφος από ιρανικό μάρμαρο, που από την καρδιά του αναδύεται το φωτεινότερο πολιτιστικό αίθριο, ομόρφυνε τη ζωή μας. Φιλοξενώντας εκθέσεις, μουσικές και θεατρικές εκδηλώσεις, έγινε προορισμός χάρη κυρίως στην αρχιτεκτονική του, η οποία συνδιαμόρφωσε το πρόγραμμα του μουσείου ως χώρου κοινωνικής συνοχής.
Στην πρώτη μου συνάντηση ως φοιτήτρια με τον, ομότιμο πια, καθηγητή Ανδρέα Κούρκουλα, στην Αρχιτεκτονική Σχολή ΕΜΠ, το 1997, ξεδιπλώθηκε ένας θαυμαστός καινούργιος κόσμος εξωστρέφειας. Το αίθριο της σχολής πλημμύρισε με νέες ιδέες, αφήνοντας στην άκρη τον αυστηρό ορθολογισμό του μοντέρνου, βουτώντας με λαχτάρα στην ποιητική υλικότητα της κατασκευής.
Ο Κούρκουλας μετέφερε στους φοιτητές τον τρόπο που η Κοκκίνου και ο ίδιος σμιλεύουν τα κτίριά τους, παράγοντας μια βιωματική αρχιτεκτονική που ακροβατεί ανάμεσα σε διαφορετικές θεάσεις και μεταμορφώσεις του τοπίου. Τα κτίριά τους αποζητούν να σε εκπλήξουν. Να τα περιτριγυρίσεις, να ζουμάρεις στις λεπτομέρειες, να καδράρεις το έξω, να σταθείς στο κέντρο, να κοιτάξεις ολόγυρα.
Οι αρχιτέκτονες μιλούν για το βλέμμα, την υλικότητα, το φως, τις αισθήσεις, το κινούμενο σώμα. Αλλού με κινηματογραφικούς όρους, όπως στο κτίριο από εμφανές σκυρόδεμα με τον υπερυψωμένο απόκοσμο κήπο «Shop & Trade» στην Πειραιώς, αλλού με θεατρικούς, όπως στο Μουσείο Μπενάκη.
Το τελευταίο σχεδιάζεται ως ένα ιδιότυπο θέατρο. Το αίθριο γίνεται πλατεία. Η ράμπα σκηνή. Το βλέμμα του θεατή ακολουθεί την τελετουργική ανάβαση των επισκεπτών-ηθοποιών πίσω από την πελώρια διάτρητη σήτα-οθόνη. Οι αρχιτέκτονες «χωρογραφούν» κινήσεις και θεάσεις. Αφηγούνται ιστορίες.
«Οι χωρικές διατάξεις είναι ταυτόχρονα το ίχνος και το καλούπι ανθρώπινων σχέσεων και δραστηριοτήτων. Μέσα από αυτές αναγνωρίζουμε […] τα νοήματα και την υφή της κοινής ζωής», σημειώνει ο Γιάννης Πεπονής στο βιβλίο του «Χωρογραφίες».
«Το τι έχασα που έφυγε η Μαρία το συνειδητοποιώ επώδυνα, γιατί η φιλία μας, και η φιλία που έστησε από το 1980 ανάμεσα σε μένα και τον Ανδρέα πριν εμείς καταλάβουμε ότι ταιριάζουμε, με όρισαν», λέει ο Γιάννης Πεπονής, καθηγητής Αρχιτεκτονικής στο Iνστιτούτο Τεχνολογίας της Τζόρτζια και πολύτιμος συνεργάτης (όπως και ο Δημήτρης Κορρές) πολλών έργων τους. «Αν τη σκεφτώ αυτοτελώς, θαυμάζω που ολοκλήρωσε έναν ευτυχισμένο, δημιουργικό και απαρασάλευτα ηθικό κύκλο ζωής. Συνδυασμός δύσκολος, που απαιτεί να μπορείς ταυτόχρονα να φροντίζεις τον πυρήνα του εαυτού και να συνδιαλλάσσεσαι πλούσια, και στην περίπτωση της Μαρίας επιλεκτικά αλλά γενναιόδωρα, με τον περίγυρο. Βλέπουμε στα κτίρια που αφήνει την ικανότητά της να φανταστεί τη συνθετική κίνηση που θα αφήσει άφθαρτο οπτικό αλλά και εσωτερικό αποτύπωμα στον χρόνο, την πειθαρχία να αφαιρεί το περιττό και το αταίριαστο, και την ευαισθησία να βλέπει τον κτισμένο χώρο ως ανθρώπινες σχέσεις. Αν αναζητήσω τι συνδέει τη φίλη μου με την αρχιτεκτονική της, βρίσκω μια γονική φροντίδα για το παρόν με τα μάτια στο μετά από εμάς μέλλον».
Συμμετείχαν σε διαγωνισμούς (Μουσείο Ακρόπολης/Εναλίων Αρχαιοτήτων Πειραιά), πήραν το Α΄ βραβείο για την ανάπλαση της μαρίνας του Αγ. Κοσμά, σχεδίασαν τα κτίρια της Folli Follie στον Αγ. Στέφανο, της Cosmote στην Παιανία, της Μηχανικής στο Μαρούσι, την γκαλερί Καλφαγιάν στο Κολωνάκι. Ανέλαβαν την ανάπλαση της πλατείας της Νέας Σμύρνης, την αποκατάσταση της οικίας του Πάτρικ Λι Φέρμορ στην Καρδαμύλη, την αρχική μελέτη της ανάπλασης του γηπέδου του Παναθηναϊκού στην Αλεξάνδρας. Το δικό τους σπίτι στην Κέα, σε μια ερημική χαράδρα του νησιού.
«Η Μαρία Κοκκίνου είναι η λάμψη που γνώρισα στη ζωή της φιλίας, που στήνει θυλάκους ελευθερίας και χαράς, αγάπης και στήριξης, οικειότητας, χιούμορ και γέλιου. Νιώθω τυχερή που έζησα τη Μαρία και τον Ανδρέα μαζί και πρόφτασα να μοιραστώ στιγμές της γενναιοδωρίας και της αύρας τους. Ενα ζευγάρι πρίγκιπες. Η Μαρία έφτιαχνε και έδινε, από φαγητό μέχρι την καρδιά της. Λάτρευε τη ζωή και τις χαρές της. Απίστευτα εργατική, ασταμάτητη, εναργής, υπεύθυνη και αυστηρή. Στη δουλειά ήταν κυρίαρχη. Με τεράστια δύναμη και θέληση, με γνώση, με σκέψη και συνείδηση, με βαθιά καλλιέργεια, κρίση, πείρα και αίσθημα σε κάθε τι που σχεδίαζε, διατηρώντας βαθύ ενδιαφέρον για τους ανθρώπους, δημιουργούσε, στοχεύοντας το ήθος, την καθαρότητα και την ουσία στην αρχιτεκτονική. Το μάτι της έκοβε. Αγγιζε με μεταμορφωτικό τρόπο ό,τι την περιέβαλλε. Μαζί με τον Ανδρέα διέγραψαν μια πορεία κομήτη. Το Μουσείο Μπενάκη με το αίθριο και τη ράμπα του. Το σπίτι στην Κέα με το άνοιγμα στον τόπο και στο φως», αναπολεί η Φοίβη Γιαννίση, ποιήτρια και καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Και προσθέτει: «Η Μαρία ήταν η Ανατολή που συνάντησε τη Δύση. Οταν είσαι τόσο ωραία δεν ζηλεύεις την ομορφιά. Αναπνέεις μαζί της. Αυτή η έκπαγλη ομορφιά της, εξωτερική και εσωτερική, έλουζε κάθε τι, είτε είναι τα υπέροχα παιδιά της, η Κατερίνα και ο Νικόλας, είτε τα κτίριά της, η κληρονομιά που δεν θα χαθεί, είτε εκείνα τα εύθραυστα που αφανίζονται μαζί με τον άνθρωπο: η ολοδική της κομψότητα, η ζεστή φωνή, η μαγειρική της. Μαρία, όταν εμφανιζόσουν, το λέει η Σαπφώ, όπως το ολόγιομο φεγγάρι, έσβηνες γύρω σου ακόμα και των αστεριών τη λάμψη. Τυχερή Μαρία, άτυχη Μαρία, πόσο τεράστιο κενό αφήνεις…».
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr