Η πρόσφατη επίσκεψη των 30 αμερικανικών πανεπιστημίων και οι διερευνητικές συναντήσεις που είχαν με τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι πολύ σημαντική εξέλιξη, καθώς βελτιώνεται η θέση των ελληνικών πανεπιστημίων στο διεθνή ακαδημαϊκό χάρτη, όπως είναι απαραίτητο για την επίτευξη του εθνικού μας στόχου για την ανάδειξη της χώρας σε διεθνή κόμβο εκπαίδευσης και έρευνας.
Για να πετύχει όμως η επίσκεψη, χρειάζεται πολλή δουλειά στη συνέχεια, καθώς από τη διερεύνηση μέχρι την επίτευξη διμερών συμφωνιών και την επιτυχή υλοποίησή τους υπάρχει πολύς δρόμος ακόμα που θα χρειαστεί να διανυθεί από τους συμμετέχοντες καθηγητές και τα ιδρύματά τους.
Αναμφίβολα, τα ελληνικά πανεπιστήμια έχουν την πείρα και την απαραίτητη τεχνογνωσία για τέτοιες συνεργασίες, ίσως μάλιστα μεγαλύτερη από τους συναδέλφους τους στα αμερικανικά πανεπιστήμια, καθώς η Ελλάδα συμμετέχει στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα εκπαιδευτικής συνεργασίας ΕΡΑΣΜΟΣ από το 1987, το οποίο θεωρείται από τα πλέον επιτυχημένα προγράμματα της Ευρώπης.
Η πείρα όμως του προγράμματος ΕΡΑΣΜΟΣ στα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια οδηγεί σε δύο συμπεράσματα:
α) για να πετύχουν τέτοια προγράμματα συνεργασίας μεταξύ ιδρυμάτων διαφορετικών χωρών, χρειάζεται η συνεχής στήριξή τους, όπως δηλαδή κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του προγράμματος ΕΡΑΣΜΟΣ που διευκολύνει τις δικτυώσεις μεταξύ των πανεπιστημίων και καλύπτει δαπάνες τους, όπως π.χ. μετακινήσεις, διοικητική υποστήριξη, ανάπτυξη εκπαιδευτικού περιεχομένου, αλλά και τη διαφορά κόστους ζωής των φοιτητών που μετακινούνται από χώρα σε χώρα χωρίς, φυσικά, δίδακτρα,
β) η ανάπτυξη και εμβάθυνση των συνεργασιών μεταξύ ιδρυμάτων διαφορετικών χωρών είναι μια σταδιακή διαδικασία οικοδόμησης εμπιστοσύνης και ωρίμανσης μεταξύ των εμπλεκόμενων, που συνήθως προχωρούν από τις πιο απλές συμφωνίες ανταλλαγών φοιτητών και προσωπικού, πολύ πριν φτάσουν στην οργάνωση κοινών προγραμμάτων.
Ανάλογη στήριξη θα πρέπει να υπάρξει και στην περίπτωση της συνεργασίας των ελληνικών και των αμερικανικών πανεπιστημίων. Δυστυχώς, το πρόγραμμα ΕΡΑΣΜΟΣ διαθέτει πολύ λίγα χρήματα (μερικές δεκάδες χιλιάδες ευρώ για όλη την Ευρώπη…) για τη στήριξη των συνεργασιών ευρωπαϊκών και αμερικανικών πανεπιστημίων. Συνεπώς, η αναγκαία στήριξη πρέπει να διατεθεί είτε από το ελληνικό κράτος ή με διμερή συμφωνία με τις ΗΠΑ ή/και από χορηγίες ιδιωτών. Μια τέτοια συμφωνία για τη συνεργασία στην ανώτατη εκπαίδευση θα συμπληρώσει την πρόσφατη διμερή συμφωνία Ελλάδας και ΗΠΑ στην έρευνα, ενώ μπορεί να συμπεριλάβει και θέματα αμοιβαίας αναγνώρισης τίτλων και περιόδων σπουδών στα πανεπιστήμια των δύο χωρών.
Είναι σημαντικό ότι τα τελευταία χρόνια ενισχύονται και στα αμερικανικά πανεπιστήμια τα προγράμματα study abroad/semester abroad, καθώς επιδιώκουν και αυτά να δώσουν στους φοιτητές την ευκαιρία να διευρύνουν τους ορίζοντές τους και να αποκτήσουν παγκόσμια οπτική και αντίληψη των διαφορετικών θεμάτων τα οποία σπουδάζουν και ειδικεύονται. Το αμερικανικό κράτος επιδιώκει, μάλιστα, εμπράκτως να στηρίξει τη συμμετοχή των αμερικανών φοιτητών σε προγράμματα study or intern abroad, όπως π.χ. μέσω του Gilman Program, για το οποίο είχα την ευκαιρία να ενημερωθώ στον επίσημο ταξίδι μου στις ΗΠΑ τον περασμένο Απρίλιο με σκοπό την ενίσχυση των συνεργασίας ελληνικών και αμερικανικών πανεπιστημίων.
Στο πλαίσιο αυτό, είναι σκόπιμο να διερευνηθούν ο μελλοντικός ρόλος και η περαιτέρω στήριξη που μπορεί να προσφέρουν το Institute for International Education των ΗΠΑ και το πρόγραμμα Fullbright, καθώς και το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών που υποστηρίζει την υλοποίηση του ΕΡΑΣΜΟΥ στην Ελλάδα και διαθέτει σχετική πείρα και τεχνογνωσία.
Χρήσιμο θα είναι, ακόμα, να συσταθεί μια Συμβουλευτική Επιτροπή στις ΗΠΑ, αποτελούμενη από ομογενείς καθηγητές στα αμερικανικά πανεπιστήμια, ιδίως με πείρα σε θέσεις διοίκησης εκεί, καθώς και εκπροσώπους της ομογένειας, για την περαιτέρω ενίσχυση των “γεφυρών” μεταξύ των πανεπιστημίων των δύο χωρών.
Παράλληλα με την στήριξη της συμμετοχής των ελληνικών πανεπιστημίων στο πρόγραμμα ΕΡΑΣΜΟΣ και τη εμβληματική δράση «Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Υπουργείο Παιδείας, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών, θα πρέπει να αναλάβει ανάλογες πρωτοβουλίες για την προώθηση συνεργασιών και με άλλες χώρες, εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η Βρετανία μετά το Brexit, η Κίνα, η Ινδία, χώρες των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής.
Η εύλογη ευφορία που δημιούργησε η επίσκεψη των αμερικανικών πανεπιστημίων δεν πρέπει να μείνει χωρίς συνέχεια. Κάτι τέτοιο θα δικαίωνε μόνο όσους μίλησαν για επικοινωνιακή φιέστα, αντί για συστατικό στοιχείο και προτεραιότητα της εθνικής στρατηγικής του Υπουργείου Παιδείας για την ενίσχυση της εξωστρέφειας των ελληνικών πανεπιστημίων, που ξεκίνησε να διαμορφώνεται και να υλοποιείται από το 2019 και στην οποία είχα την τιμή να συμβάλλω από τη θέση του αρμόδιου Γενικού Γραμματέα, μέχρι πρόσφατα.
*Ο Αποστόλης Δημητρόπουλος είναι τέως Γενικός Γραμματέας Ανώτατης Εκπαίδευσης στο Υπουργείο Παιδείας