Πώς υπερασπίζει ένας οργανισμός τη φήμη του όταν ο επικεφαλής ή ιδρυτής του καταγγέλλεται για σκάνδαλα; Το θέτω γενικά, ορμώμενος, όμως, από κάτι ειδικό – τον ισχυρό κλονισμό που δοκιμάζει η ΜΚΟ «Κιβωτός του Κόσμου». Το προνοιακό έργο της «Κιβωτού» είναι τεράστιο, όπως υψηλό ήταν το κύρος του ιδρυτή της π. Αντωνίου.
Σήμερα ο ιδρυτής της «Κιβωτού» κατηγορείται για σεξουαλικές παρενοχλήσεις ανηλίκων. Θα μπορούσε να είναι οικονομικές ατασθαλίες ή κάτι άλλο. Οι καταγγελίες, παρά τα όσα διακινούνται στον μιντιακό βούρκο, δεν συνιστούν επίσημες κατηγορίες ούτε γεγονότα. Είναι καταγγελίες, δηλαδή ισχυρισμοί. Οι ισχυρισμοί, βέβαια, είναι βαρείς και, ορθά, κινούν υποψίες. Συνεπώς πρέπει να διερευνηθούν. Αυτό κάνει ήδη αρμοδίως η Δικαιοσύνη.
Εν τω μεταξύ, όμως, η φήμη του οργανισμού έχει υποστεί τεράστια ζημιά. Δωρεές ακυρώνονται, γονείς διαμαρτύρονται, εθελοντές αποσύρονται, παιδιά φοβούνται, η κοινωνία παρακολουθεί αποσβολωμένη τη συμβολική καταρράκωση ενός μέχρι χθες αξιοζήλευτου οργανισμού.
Ξαναρωτώ, λοιπόν: πώς περιφρουρεί ένας οργανισμός τη φήμη του; Πρωτίστως, μέσω της καλής λειτουργίας του συστήματος διακυβέρνησης (governance) – δηλαδή, του συστήματος κατανομής της εξουσίας στον οργανισμό και των συνοδευτικών θεσμικών αντιβάρων και μηχανισμών λογοδοσίας. Αναζήτησα στην ιστοσελίδα της «Κιβωτού» το Διοικητικό Συμβούλιό της. Δεν βρήκα τίποτα. Διάβασα στις εφημερίδες ότι πρόεδρος του Δ.Σ. ήταν, μέχρι την πρόσφατη αντικατάσταση όλου του Δ.Σ. από την κυβέρνηση, η πρεσβυτέρα, η σύζυγος δηλαδή του ιδρυτή! Αυτό δεν είναι καλή διακυβέρνηση. Γιατί; Διότι αδυνατίζει επικίνδυνα τη λογοδοσία. Αν λ.χ. γινόταν, ιδιωτικώς, μια καταγγελία στο Δ.Σ. εναντίον του συζύγου της, τι θα έκανε η πρεσβυτέρα; Δεν θα είχε σύγκρουση συμφέροντος να τη διερευνήσει;
Σήμερα έγιναν, δημοσίως, καταγγελίες κατά του π. Αντωνίου. Σε έναν οργανισμό με στιβαρό σύστημα διακυβέρνησης, ο π. Αντώνιος θα οδηγούνταν από το Δ.Σ. σε αργία, μέχρι την πλήρη δικαστική διερεύνηση των καταγγελιών. Με άλλα λόγια, το Δ.Σ. θα αναλάμβανε να προασπίσει την ακεραιότητα του οργανισμού, του οποίου προΐσταται. Με τον τρόπο αυτό θα έδειχνε, σε συμβολικό επίπεδο, ότι έχει επίγνωση της αποστολής του και ότι προτάσσει την υπεράσπιση της φήμης του οργανισμού.
Η αναστολή της όποιας ιδιότητας του υψηλού καταγγελλομένου θα ήταν μια συμβολική ανθρωποθυσία, η οποία θα διέσωζε τον θεσμό. Ο λόγος για τον οποίο παραιτούνται ή τίθενται σε αργία οι κατέχοντες θέση ευθύνης είναι ακριβώς για να μην παρασυρθεί μαζί τους, στη συμβολική πτώση τους, ο οργανισμός που διοικούν. Αυτό δεν έχει σχέση με την ποινική δικαιοσύνη, αλλά με την καλή διακυβέρνηση του οργανισμού, η οποία, με τη σειρά της, έχει σχέση με το μακροχρόνιο συμφέρον του.
Κι αν ο καταγγελλόμενος αποδειχθεί αθώος; Τότε, το ίδιο το Δ.Σ. οφείλει να τον δικαιώσει και η προσωπική του φήμη θα αποκατασταθεί. Συγχρόνως, ο οργανισμός θα έχει δείξει τη θεσμική στιβαρότητά του (ότι δεν χαρίζεται σε κανέναν), άρα θα έχει περιφρουρήσει το κύρος του. Κι αν ο καταγγελλόμενος αποδειχθεί ένοχος; Τότε θα αποδειχθεί ακόμη καλύτερα η ηθική ποιότητα του οργανισμού, αφού απέβαλλε εγκαίρως από τις τάξεις του ένα ισχυρό παρεκτραπέν μέλος του. Το δυστύχημα είναι ότι η έννοια και η πρακτική της καλής διακυβέρνησης είναι σχεδόν άγνωστη στην ελληνική δημόσια σφαίρα.
* Ο κ. Χαρίδημος Κ. Τσούκας (www.htsoukas.com) είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και ερευνητής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Warwick.