Η Womanlandia, το Cookpad, το γκρουπ «Οι κινηματογράφοι που αγαπήσαμε», η σελίδα «Podcast και ξερό ψωμί», η ομάδα «Εκπαιδευτικοί Α΄βάθμιας», ομάδες για την κεραμική, το τάνγκο ή τις Αγριες μέλισσες. Μια ιδέα που μοιράστηκε, μια ομάδα που μεγάλωσε, μια μικρή στέγη που έγινε σπίτι.
Κοινότητες – μικρές πατρίδες για όσους ζουν κι αναπνέουν online, αλλά έχουν ανάγκη κάπου να ανήκουν, αποζητούν μια κοινή ταυτότητα, ταίριασμα πέρα από τα τυπικά. Πόση σημασία έχουν για τη ζωή μας οι κοινότητες που επιλέγουμε; Και πόσο επιδραστικές μπορεί να γίνουν στην προώθηση διαφόρων κοινωνικών αιτημάτων;
Εντυπωσιακά ήταν τα ευρήματα μεγάλης έρευνας της Solid Havas, που διεξήχθη σε 30 χώρες —μεταξύ των οποίων και στην Ελλάδα– για την αξία και τον αντίκτυπο των κοινοτήτων στην ψηφιακή εποχή. Στην έρευνα συμμετείχαν κατά 20% αυτοί που αξιολογήθηκαν ως prosumers –όρος που περιγράφει τους δυναμικούς καταναλωτές, αυτούς που υιοθετούν από τους πρώτους μια τεχνολογία ή ένα νέο προϊόν– και κατά 80% οι mainstream καταναλωτές.
Τι δείχνει η έρευνα
Οπως προέκυψε, στο Διαδίκτυο χτυπά η καρδιά των πιο ισχυρών κοινοτήτων. Μπορεί οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, η εθνικότητα και η εντοπιότητα να έχουν ακόμη σημασία, αλλά οι prosumers στην Ελλάδα αναφέρουν ότι η κοινότητα με την οποία ταυτίζονται πιο έντονα είναι των χόμπι τους (32%) και αμέσως μετά οι διαδικτυακές τους ομάδες (28%). Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι διαδικτυακές ομάδες –είτε αφορούν το gaming, την πολιτική, την ποπ κουλτούρα, το περιβάλλον, τη μόδα, τον αθλητισμό– είναι η πρώτη απάντηση. Παγκοσμίως, το 50% των prosumers αισθάνεται ισχυρότερο δεσμό με την κοινότητά του (θρησκευτική, σεξουαλική κ.λπ.) παρά με τη χώρα του. Στην Ελλάδα το ίδιο απαντούν το 43% των prosumers και το 54% της Gen Z (γεννημένοι στα μέσα με τέλη της δεκαετίας του 1990 έως τις αρχές της δεκαετίας του 2010).
«H διαδικτυακή δραστηριότητα αποτελεί ένα ακόμη κομμάτι της ανθρώπινης συμπεριφοράς, αφού περνάμε αρκετό χρόνο στο matrix του», σχολιάζει μιλώντας στην «Κ» ο ψυχολόγος Δημήτρης Σταράκης. «Ετσι, ένα σημείο αναφοράς που συγκροτεί μία online κοινότητα αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι αυτού που ονομάζουμε κοινωνική ταυτότητα του ατόμου. Η κοινωνική ταυτότητα αποτελεί τον κοινά μοιρασμένο τόπο μιας ομάδας ανθρώπων που επιθυμούν μέσω αυτής να έχουν θετική αυτοεικόνα και κάθε άτομο μπορεί κάλλιστα να έχει αρκετές κοινωνικές ταυτότητες. Μέσω αυτής, τα άτομα ενεργοποιούν διαδικασίες σύγκρισης με άλλες ομάδες, επομένως καταλαβαίνει κανείς ότι το αποτέλεσμα αυτής της σύγκρισης μπορεί να φέρει στα άτομα αυτά συναισθήματα υπεροχής ή μειονεξίας». Οπως λέει, «το φαινομενικά παράδοξο γεγονός του να αποτελεί μία online κοινότητα έναν ισχυρότερο δεσμό από παραδοσιακά ισχυρές έννοιες, όπως η θρησκεία ή η εθνικότητα, ερμηνεύεται εν μέρει από την ανάγκη των ατόμων να ενεργοποιούν με ευελιξία ένα κοινό σημείο αναφοράς για να πετύχουν τον σκοπό τους, ο οποίος μπορεί να κυμαίνεται από την ικανοποίηση ενός στόχου μέχρι την ανακούφιση από μια βιωμένη αγωνία».
Ο Θούριος του Ρήγα
Φέρνει παράδειγμα από τον Θούριο του Ρήγα Φεραίου, όπου η ανάγκη για συστράτευση με σκοπό να υπάρξει η απελευθέρωση των Ελλήνων από τον τουρκικό ζυγό κάνει τον Ρήγα να καλεί ανθρώπους, πέραν από θρησκευτικό, εθνικό και φυλετικό κριτήριο. «Με τον ίδιο τρόπο συγκροτεί την κοινωνική ταυτότητα και το “Κομμουνιστικό Μανιφέστο” των Μαρξ και Ενγκελς. Ισως μία από τις αιτίες που ενεργοποιούν τόσο ισχυρές ταυτίσεις είναι η ασυνείδητη ανάγκη των ανθρώπων να ταυτιστούν, προκειμένου να αναπτύξουν τη μοναδικότητά τους μέσα από την επαφή με τους άλλους. Ας θυμηθούμε εδώ την ανάγκη του παιδιού να ταυτιστεί με τη μητέρα του στην αρχή της ζωής του».
Επιστρέφοντας στην έρευνα, στην ερώτηση γιατί οι κοινότητες γίνονται όλο και πιο σημαντικές, το 40% των δυναμικών καταναλωτών στην Ελλάδα απαντάει ότι υπάρχει αυξημένη ανάγκη για κοινωνική δικαιοσύνη και ισότητα, ενώ το 78% θεωρεί ότι οι περισσότερες κοινότητες σχηματίζονται ως απάντηση στην αποτυχία των κυβερνήσεων να ανταποκριθούν στις ανάγκες των πολιτών τους.
Παγκοσμίως, 7 στους 10 prosumers πιστεύουν ότι οι κοινότητες εξυπηρετούν ανάγκες που οι κυβερνήσεις και άλλοι θεσμοί αδυνατούν να αντιμετωπίσουν. Στην Ελλάδα μάλιστα, το 57% των prosumers, το 46% των mainstream καταναλωτών και τo 63% της Gen Z, όταν αντιμετωπίζουν ένα εμπόδιο μπορεί να βασίζονται περισσότερο στις κοινότητές τους παρά σε θεσμούς. Σχεδόν 9 στους 10 Ελληνες prosumers θεωρούν ότι οι πιο ισχυρές κοινότητες είναι αυτές που χτίζονται γύρω από έναν κοινό αγώνα. Χαρακτηριστικό της επιδραστικότητάς τους το γεγονός ότι το 40% των δυναμικών καταναλωτών έχει μποϊκοτάρει brand που απέτυχε να υποστηρίξει μια συγκεκριμένη κοινότητα, ενώ το 42% έχει μποϊκοτάρει ένα brand που υποστήριξε κοινότητα με την οποία διαφωνεί.
Ανησυχίες
Υπάρχουν πάντως και κάποιοι που εντοπίζουν και ανησυχητικούς υποτόνους στα στοιχεία. «Δεν γνωρίζουμε αν ο κόσμος θα προτιμούσε ισχυρούς θεσμούς αντί για καταφύγια κοινοτήτων. Η πλειονότητα, πάντως, φαίνεται να έχει καλή γνώμη για τις κοινότητες. Τουλάχιστον για την αναγκαιότητά τους, ελλείψει αξιόπιστων θεσμών», λέει στην «Κ» ο Κωνσταντίνος Βατούγιος, Tech & Creative Strategist στην Solid Havas. «Γι’ αυτό και παραπάνω από 8 στους 10 θεωρεί πως η αυξανόμενη δύναμη των κοινοτήτων συμβάλλει στη λειτουργία μιας υγιούς κοινωνίας και δεν την απειλεί. Παρ’ όλα αυτά, να σημειωθεί, είναι σημαντικό το ποσοστό (σ.σ. 47% prosumers – 34% mainstream) εκείνων που ανησυχούν μήπως ριζοσπαστικοποιηθούν ορισμένες κοινότητες. Λίγο χαμηλότερα, αλλά και σε υπολογίσιμα επίπεδα, κυμαίνονται και εκείνοι που θεωρούν ότι μειοψηφούσες κοινότητες εστιάζουν τόσο στον εαυτό τους, που αγνοούν τα πιο πιεστικά καθολικά ζητήματα».
Τα νούμερα
54% της ελληνικής Gen Z (γεννημένοι στα μέσα με τέλη της δεκαετίας του 1990 έως τις αρχές της δεκαετίας του 2010) και το 36% των millennials απαντάει ότι «η κοινότητα που ανήκω με καθορίζει περισσότερο από την εθνικότητά μου».
42% των Ελλήνων prosumers (δυναμικοί καταναλωτές) έχουν μποϊκοτάρει brand που υποστηρίζει μια κοινότητα με την οποία διαφωνεί. Το 40% έχει μποϊκοτάρει brand που δεν στήριξε κοινότητα ή σκοπό που υποστηρίζει.
40% των Ελλήνων prosumers πιστεύουν ότι οι κοινότητες έχουν δυναμική γιατί υπάρχει ανάγκη για περισσότερη δικαιοσύνη και ισότητα.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr