Στην είσοδο του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης, εκεί όπου στεγάζεται το τηλεφωνικό κέντρο της Γραμμής Παιδικής Προστασίας, μια αφίσα θέτει το ερώτημα «Πήρες γραμμή; Είναι δικαίωμά σου», γραμμένο σε ένα φόντο από άλλες λέξεις: πρόβλημα, απορία, σιωπή, απόγνωση, φόβος, κίνδυνος, εγκατάλειψη, θλίψη, πόνος, παραμέληση, θυμός, σύγχυση, κρίση. Με αυτό το εκρηκτικό μείγμα έρχονται αντιμέτωποι εκείνοι που απαντούν στο 1107 και γίνονται καθημερινά δέκτες καταγγελιών για παραμέληση, κακοποίηση, εκφοβισμό, εγκατάλειψη ή εκμετάλλευση ανηλίκων.
Για τους ειδικούς της ψυχικής υγείας που δέχονται κλήσεις στο 10306, την Εθνική Γραμμή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης της Α΄ Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής ΕΚΠΑ του Αιγινήτειου Νοσοκομείου, στο φόντο μπαίνουν και άλλες λέξεις: μοναξιά, βία, ενδοοικογενειακά προβλήματα, διαταραχές ύπνου, ερωτική απογοήτευση, άγχος, απαισιοδοξία, ανεργία, ανασφάλεια, πανικός, πένθος, κατάθλιψη, αυτοκτονία. Περισσότερες από 500.000 κλήσεις έχει δεχτεί από την άνοιξη του 2020, οπότε δημιουργήθηκε, στο ξεκίνημα της πανδημίας, για να στηρίξει τους συνανθρώπους μας που ένιωθαν αβοήθητοι απέναντι στις τεκτονικές αλλαγές που ο ιός προκαλούσε στην καθημερινότητά τους.
Το έργο που επιτελείται σήμερα καλύπτει ένα ευρύτατο φάσμα και είναι πολύ σημαντικό: από τη μία η γραμμή λειτουργεί ως πύλη εισόδου στις ψυχιατρικές υπηρεσίες και από την άλλη έχει εξελιχθεί σε «φίλτρο» που αποτρέπει τον συνωστισμό σε αυτές τις υπηρεσίες, αφού κάθε τηλεφώνημα μπορεί να πάρει τη μορφή μιας μικρής συνεδρίας.
Σήμερα η «Κ» δίνει τον λόγο σε ανθρώπους –κοινωνικούς λειτουργούς, κοινωνιολόγους και ειδικούς της ψυχικής υγείας, εργαζομένους εθελοντικά ή σε επαγγελματική βάση– που ακούνε τον πόνο των άλλων.
Στις γραμμές ψυχολογικής υποστήριξης, οι πιο πολλοί από όσους καλούν δεν έχουν κανέναν άλλο να μιλήσουν, ούτε συγγενή ούτε φίλο. Αποζητούν οικειότητα, ζεστασιά· προσδοκούν αίσθημα ασφάλειας και ανακούφιση. Σε κάποιες περιπτώσεις, αναζητούν μια διέξοδο από τη μοναξιά που τόσο συχνά βαραίνει ιδίως πολίτες της τρίτης ηλικίας που τηλεφωνούν στη γραμμή Φιλία σε κάθε Ηλικία (210-61.01.300) του Ινστιτούτου Prolepsis.
Στις γραμμές ψυχολογικής υποστήριξης, οι πιο πολλοί από όσους καλούν δεν έχουν κανέναν άλλο να μιλήσουν, ούτε συγγενή ούτε φίλο.
Μεγάλο το βάρος που σηκώνουν αυτοί που απαντούν στα τηλεφωνήματα: μέσα σε λίγο χρόνο (είκοσι λεπτά κατά μέσον όρο) πρέπει να σταθούν με γνώση και ενσυναίσθηση απέναντι στο πρόβλημά τους, να κατανοήσουν την ψυχική οδύνη τους και να τους κάνουν να νιώσουν προστατευμένοι. Oι λέξεις τους έχουν δύναμη.
Στις αντίστοιχες γραμμές καταγγελιών, εκείνοι που απαντούν έρχονται σε επαφή με τα πιο σκοτεινά κομμάτια της ζωής, τα πιο σκληρά και απάνθρωπα. Πρέπει να δράσουν ψύχραιμα, άμεσα και αποτελεσματικά, ώστε να μη χαθεί πολύτιμος χρόνος και να προστατευτούν όσοι κινδυνεύουν. Από τον Μάιο του 2019 έως σήμερα, για παράδειγμα, 32.585 γυναίκες έχουν τηλεφωνήσει στη γραμμή SOS 15900 – Βία κατά των Γυναικών, συνήθως πρωινές ώρες, εκμεταλλευόμενες την απουσία του κακοποιητικού συντρόφου (ή και των παιδιών).
Αμφίδρομα οφέλη
Πέρα από το γεγονός ότι η παροχή συμβουλευτικής και υποστήριξης μέσω τηλεφωνικών γραμμών αποτελεί αναπόσπαστο μέρος κάθε σύγχρονου, ανθρωποκεντρικού συστήματος υγείας και κοινωνικής πρόνοιας, δεν ωφελούνται μόνο οι «help seekers», όπως αναφέρονται στη διεθνή βιβλιογραφία, αλλά και εκείνοι που παρέχουν βοήθεια.
Μαθαίνουν να ακούν ουσιαστικά, κάτι πολύτιμο και για τη δική τους ζωή, όπως λένε. Και εξισορροπούν τον ζόφο με τον οποίο έρχονται αντιμέτωποι με τη σκέψη ότι βοηθούν συνανθρώπους τους να βγουν από το σκοτάδι στο φως. Και αυτό δεν είναι καθόλου, μα καθόλου λίγο.
Τραϊάνα Αθανασιάδου, ψυχολόγος – Εθνική Γραμμή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης 10306
Εχω μάθει να ακούω τις ανάσες, τα κομπιάσματα, ακόμη και τις σιωπές
Ξεκίνησα σ’ αυτή τη γραμμή, η οποία ουσιαστικά παρέχει τις πρώτες βοήθειες ψυχικής υγείας, ως εθελόντρια (είμαι επαγγελματίας πλέον) τον Μάρτιο του 2020.
Μόλις είχε επιβληθεί το πρώτο lockdown, το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό βρισκόταν στην πρώτη γραμμή, αλλά εμείς, οι ειδικοί της ψυχικής υγείας, βλέπαμε την απόσταση με τους πολίτες να μεγαλώνει διαρκώς, λόγω των έκτακτων συνθηκών.
Ετσι δημιουργήθηκε το 10306, σ’ ένα μικρό γραφείο στο Αιγινήτειο, για να σταθούμε στο πλευρό ανθρώπων που ένιωθαν αβοήθητοι απέναντι στις βαθιές ανατροπές που ο ιός προκαλούσε στην καθημερινότητα και στον τρόπο ζωής τους.
Σύντομα είδαμε ότι ο κορωνοϊός ήταν απλώς η αφορμή για να βγουν στην επιφάνεια διάφορα άλλα θέματα που αφορούν τις οικογενειακές, συντροφικές ή γονεϊκές σχέσεις, τη δουλειά και τις υπαρξιακές αγωνίες. Σήμερα καλύπτουμε ένα ευρύ φάσμα και απαντούμε στις κλήσεις καθένας από τον χώρο του, όλο το εικοσιτετράωρο, σε εξάωρες βάρδιες.
Οι καλούντες αντιμετωπίζουν ποικίλες ψυχικές δυσκολίες και στην πλειονότητά τους δεν έχουν κανένα σημείο αναφοράς: δεν υπάρχει συγγενής ή φίλος που να μπορούν να του μιλήσουν, ζουν μόνοι, δεν παρακολουθούνται από κάποιον ειδικό. Δεν είναι τυχαίο ότι κάποιοι μας καλούν σχεδόν κάθε μέρα. Ανακούφιση. Αυτό περιμένουν. Κι εμείς πρέπει να τους ανακουφίσουμε με τον λόγο μας, με τη φωνή μας, άλλο τρόπο δεν διαθέτουμε. Δεν τους βλέπουμε, δεν μας βλέπουν, δεν τους λέμε καν το όνομά μας. Πρέπει να γίνει σύνδεση χωρίς… σύνδεση. Είναι δύσκολο.
Σε μια τηλεφωνική επικοινωνία δεν αναπτύσσεται η σχέση που δημιουργείται στο πλαίσιο μιας ψυχοθεραπείας. Ταυτόχρονα οφείλουμε να λειτουργήσουμε ως ένα πρώτο βήμα προς την αντιμετώπιση του προβλήματός τους: τους λέμε –γιατί οι περισσότεροι δεν το γνωρίζουν– ότι έχουν τη δυνατότητα να απευθυνθούν στο δημόσιο κέντρο ψυχικής υγείας της περιοχής τους και να κάνουν δωρεάν ψυχοθεραπεία.
Ολα τα τηλεφωνήματα τα θυμάμαι, κάποια πιο έντονα, βέβαια. Τις πρώτες μέρες λειτουργίας του 10306 μας είχε καλέσει μια γυναίκα. Ο σύζυγός της νοσούσε και ήταν στη ΜΕΘ, τα παιδιά της είχαν αποκλειστεί στο χωριό με τη γιαγιά τους λόγω των περιορισμών στις μετακινήσεις κι εκείνη βίωνε για πρώτη φορά την τραυματική εμπειρία ενός βίαιου αποχωρισμού. «Δεν ξέρω πώς βρέθηκα ξαφνικά ολομόναχη σ’ αυτό το μεγάλο σπίτι», μου είχε πει. Ενιωθε πως της είχαν κλέψει τη ζωή. Κάπως έτσι δεν αισθανόμασταν όλοι τότε; Δεν ξέρω τι απέγινε, δεν ξαναμιλήσαμε. Πριν από λίγες μέρες, σε νυχτερινή βάρδια, τηλεφώνησε ένας ηλικιωμένος από το κέντρο της Αθήνας. Είχε μάθει για μια διάρρηξη στη γειτονιά του και είχε πανικοβληθεί. «Μπορείς να αφήσεις ανοιχτό το τηλέφωνο;» με παρακάλεσε. «Φοβάμαι. Θέλω να με ακούσει κάποιος αν χρειαστεί να φωνάξω για βοήθεια…».
Μπαίνουμε στις ζωές των άλλων κι εκείνοι, με τον τρόπο τους, στις δικές μας. Κάθε μέρα, για έξι ώρες, το γραφείο μου, το σαλόνι μου, «γεμίζει» με δεκάδες ανθρώπους και τα προβλήματά τους. Εχω απαντήσει κλήσεις και από το παιδικό μου δωμάτιο: ήταν Χριστούγεννα, βρισκόμουν στο πατρικό μου και είχα βάρδια. Πώς αποφορτίζομαι; Μετά το εξάωρο βγαίνω αμέσως έξω, έχω ανάγκη να αλλάξω παραστάσεις, να επικοινωνήσω με τη μητέρα μου, με τους φίλους μου, να μιλήσω διαφορετικά. Και, φυσικά, μας βοηθάει η δική μας ψυχοθεραπεία, απαραίτητη σε κάθε ψυχοθεραπευτή.
Αυτό που έχει αλλάξει μέσα στα σχεδόν τρία χρόνια της γραμμής είναι πως τα περιστατικά με καταθλιπτική συμπτωματολογία αυξάνονται ολοένα και περισσότερο. Οσους έχουν αυτοκτονικό ιδεασμό, σύμφωνα με το πρωτόκολλο, τους παραπέμπουμε στο 1018. Γενικά, είναι σημαντικό να υπάρχει διασυνδεσιμότητα, να λειτουργούν οι γραμμές και τα κέντρα ψυχικής υποστήριξης ως συγκοινωνούντα δοχεία. Εχω αλλάξει κι εγώ μέσα από αυτή τη διαδρομή. Εχω μάθει να ακούω καλύτερα. Οχι μόνο όσα λέγονται αλλά και τις ανάσες, τα κομπιάσματα· ακόμη και τις σιωπές. Πάντως, όσο κι αν φανεί παράξενο, αυτό που μου έχει μείνει έως τώρα δεν είναι τα μαύρα χρώματα αλλά το φως: η χαρά που νιώθουμε όταν κάποιος μας τηλεφωνεί για να μας ευχαριστήσει, επειδή έκανε αυτά που του είπαμε και νιώθει καλύτερα. Ή απλώς για να μας πει «Χρόνια πολλά» τις ημέρες των εορτών.
Μαρίνα Κωτσάκη, κοινωνιολόγος, γραμμή SOS 15900 – Βία κατά των Γυναικών
Νιώθουν άβολα που κλαίνε, και δεν θέλω να κλείσουν το τηλέφωνο
Ξεκίνησα στη γραμμή τον Μάιο του 2019. Απευθύνεται σε γυναίκες που είναι θύματα βίας, αλλά και σε τρίτα πρόσωπα – συγγενείς, φίλους και φορείς. Είναι 24ωρη, κάθε μέρα της εβδομάδας, πανελλαδικής εμβέλειας, και παρέχεται άμεση ψυχολογική στήριξη. Φέτος θα κάνω Χριστούγεννα εδώ.
Τα περιστατικά είναι πάρα πολλά. Η πρωινή και η απογευματινή βάρδια είναι πιο επιβαρυμένες. Ακούει ο κόσμος Γραμμή SOS και νομίζει ότι είναι για κάτι πολύ επείγον, αλλά μια γυναίκα που καλεί εδώ ενδεχαομένως το έχει σκεφτεί πολύ. Ο πιο κοινός λόγος που μας καλούν είναι η ψυχολογική στήριξη και καθοδήγηση. «Τι μπορώ να κάνω για να διασφαλίσω ότι δεν θα μου πάρει τα παιδιά;» ρωτούν πολλές. Μπορεί να κακοποιούνται για χρόνια αλλά να μην έχουν αποδεικτικά στοιχεία. Πρέπει να μάθουν τα βήματα ώστε να καταφέρουν να φύγουν με ασφάλεια. Πολλές μου λένε «δεν θέλω να διαλύσω την οικογένειά μου, αλλά δεν μπορώ να τρώω άλλο ξύλο».
Oταν μιλάμε για χρόνια κακοποίηση, δεν μπορούμε σε ένα τηλεφώνημα να τα λύσουμε όλα. Τις παραπέμπουμε στο δίκτυο συμβουλευτικών κέντρων που είναι στελεχωμένα με ψυχολόγο, νομικό, κοινωνικό λειτουργό.
Συχνά καλούν νέα κορίτσια, κάποιες στην πρώτη τους σχέση. Αυτό το τηλεφώνημα μπορεί να είναι η μόνη ευκαιρία της να μιλήσει με κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας και να της πει για την κακοποίηση. Εκεί ξέρεις ότι πρέπει να μιλήσεις περισσότερο. Πρέπει να της βάλεις στο μυαλό ότι η κακοποίηση δεν είναι κάτι φυσιολογικό. Πρέπει να ενημερώσεις για το πώς λειτουργεί.
Δεν υπάρχει μοτίβο στο πώς μιλάω. Επειδή κάποιες γυναίκες έχουν μάθει στην κακοποίηση, μπορεί να είναι επιθετικές. Μπορεί να θέλουν να το κλείσουν. Πρέπει να την κερδίσεις, να σε εμπιστευθεί. Να την ενημερώσεις ότι θα διατηρηθεί το απόρρητο. Αν θέλουν να υπάρξει επόμενη επικοινωνία, τους δίνω το όνομά μου και την επόμενη βάρδιά μου.
Υπάρχει περίπτωση μια γυναίκα να μην μπορεί να μιλήσει από τα κλάματα. Συνήθως της λέω: «Θέλετε να σας κάνω εγώ κάποιες ερωτήσεις;». Πόσων χρόνων είναι, αν έχει παιδιά. Νιώθουν άβολα που κλαίνε, και δεν θέλω να κλείσουν το τηλέφωνο. Προσπαθείς να σκιαγραφήσεις ένα προφίλ του δράστη –αν είναι ένστολος ή κυνηγός, θα πρέπει να ρωτήσεις αν έχει όπλο στο σπίτι– και πρέπει να αξιολογήσεις τη στάση της γυναίκας.
Δεν θα την αποκαλέσεις ποτέ θύμα. Πρέπει να την ενδυναμώσεις. Αυτές οι γυναίκες μπορεί να βιώνουν ψυχολογική βία από το πρωί μέχρι το βράδυ. Κάποια μπορεί να αναφέρει ότι ο σύζυγός της ήταν αδιάφορος με τα παιδιά, που τώρα σπουδάζουν. Θα της πεις: «Είδες που κατάφερες να τα μεγαλώσεις παρά τις δυσκολίες; Είσαι δυναμική, φροντιστική». Κατά τη διάρκεια του τηλεφωνήματος –συνήθως διαρκεί μισή ώρα με 40 λεπτά– οι λέξεις έχουν δύναμη.
Μια φορά ντράπηκα. Ελεγα σε μία γυναίκα να γράψει κάτι. Δεν μπορούσε – της είχε σπάσει και τα δύο χέρια. Αλλη φορά έχει τύχει να κλείσουμε και να σκέφτομαι: «Είναι δυνατόν να μη φεύγει;». Αλλά φυσικά και είναι δυνατόν.
Κατανοείς από τι έχουν περάσει αυτές οι γυναίκες για να μην κατανοούν τι είναι βία. Μετά τη γυναικοκτονία της Καρολάιν, έπαιρναν γυναίκες και έλεγαν: «Μου είπε ότι θα με σφάξει σαν την Καρολάιν και θα βγει σε τρεις μήνες». Οταν υπάρχουν τέτοιου είδους απειλές, πολλές μπορεί να μη συνειδητοποιούν σε πόσο επικίνδυνη θέση βρίσκονται – πρέπει να το αξιολογήσεις εσύ.
Την ώρα που μιλάμε στο τηλέφωνο, δεν πρέπει να έχω έντονο συναισθηματικό φορτίο. Αλλά όλα αυτά σε εμάς μένουν, εγγράφονται. Ολοι και όλες εδώ έχουμε προβλήματα ύπνου.
Εχει τύχει να επικοινωνήσει κάποια γυναίκα αργότερα, λέγοντας: «Η πρώτη μου επαφή ήταν η γραμμή, έχω καταφέρει να σταθώ στα πόδια μου». Αλλά τις περισσότερες φορές δεν ξέρεις τι έγινε. Πρέπει να το πάρεις απόφαση ότι με το που κλείσει το τηλέφωνο, μπορεί να μην της ξαναμιλήσεις. Κάθε φορά που γίνεται μια γυναικοκτονία, σκέφτομαι: «Λες να της είχα μιλήσει;». Ευτυχώς, δεν έχει τύχει.
Φαμπιόλλα Ουλλίρι, εθελόντρια στη γραμμή Φιλία σε Κάθε Ηλικία
Κάποιοι καλούν κάθε εβδομάδα μόνο για να πουν καλημέρα
Πέρυσι τα Χριστούγεννα είχα δει μια διαφήμιση για τη γραμμή. Σκέφτηκα ότι εγώ είμαι με συγγενείς και φίλους και κάποιοι δεν έχουν κανέναν να μιλήσουν. Αποφάσισα να γίνω εθελόντρια. Είμαι στη γραμμή από τον Μάρτιο, κάθε Τετάρτη, από τις 11 το πρωί μέχρι τις 2 το μεσημέρι.
Κρατάμε σε ανθρώπους άνω των 60 ετών τηλεφωνικά συντροφιά. Δεν ξέρεις ποτέ ποιος μπορεί να σε πάρει. Αν με έχουν πάρει για πρώτη φορά, για να σπάσει ο πάγος, στην αρχή ρωτάω πώς έμαθαν για εμάς, αν καλούν εκτός Αθηνών. Τους εξηγώ πως η κλήση δεν καταγράφεται, ότι δεν βλέπω τον αριθμό τους, ότι δεν χρειάζεται να μου πουν το όνομά τους.
Είναι κάποια άτομα που καλούν κάθε εβδομάδα και πλέον τους γνωρίζω τηλεφωνικά. Οι περισσότεροι είναι ηλικίας 65 με 75 χρόνων – σπάνια θα πάρουν και κάποιοι άνω των 80. Καλούν και από τα δύο φύλα. Κάποιοι άνδρες με ρωτούν αν μπορώ να τους προξενέψω κάποια και συνήθως μιλούν για θέματα όπως η πολιτική. Οι γυναίκες θέλουν απλώς να μιλήσουν, συχνά για την οικογένειά τους. «Ο γιος μου δεν μου δίνει σημασία», λένε κάποιες. Πολλές μπορεί να κλάψουν. Προσπαθώ με όλους να βρω κάποιο θέμα που τους ενδιαφέρει. Τους ευχαριστεί να μιλούν για πράγματα στα οποία είναι καλοί και το να δείχνεις ενδιαφέρον. Ας πούμε, όταν κάποιος ασχολείται με την κηπουρική, θα ρωτήσω: «Τι να κάνω για τα φυτά μου;». Ή με το μαγείρεμα, θα μιλήσουμε για τις συνταγές. Κάποιος άλλος αγαπάει πολύ τη μουσική και κάθε εβδομάδα λέει καινούργια τραγούδια στο τηλέφωνο. Ή αν μου πουν «Θα πάρω καινούργιο κινητό», λέω «Να με πάρετε την επόμενη εβδομάδα, να μου πείτε αν το πήρατε».
Τις περισσότερες φορές, ο κόσμος έχει απλώς ανάγκη κάποιον να τον ακούσει. Υπάρχουν κάποιοι που καλούν και ξέρω ότι δεν θα μάθω ποτέ το όνομά τους και μου λένε πράγματα που δεν έχουν πει σε κανέναν. Αλλοι παίρνουν μόνο για να πουν σε κάποιον καλημέρα. Τους δίνει πολλή χαρά και μόνο που θα σηκώσουν το τηλέφωνο και θα μιλήσουν με έναν άνθρωπο. Μετά το κλείνουν. Αλλοι με ρωτάνε: «Υπάρχουν πολλοί που είναι μόνοι, σαν εμένα; Δεν είμαι μόνο εγώ;».
Η οδηγία είναι το τηλεφώνημα να διαρκεί γύρω στα 20 λεπτά. Υπάρχουν μέρες που δεν προλαβαίνω να κατεβάσω το ακουστικό κι άλλες που μπορεί να καλέσουν τρεις άνθρωποι. Το Πάσχα είχα αρκετές κλήσεις, και τώρα πάλι τις τελευταίες εβδομάδες. Τις περιόδους που όλοι γιορτάζουν με τις οικογένειές τους, η μοναξιά είναι πιο έντονη. Θεωρώ ότι και τώρα τα Χριστούγεννα θα έχουμε πολλές κλήσεις.
Το καλό με τη γραμμή είναι πως στο ινστιτούτο είναι πολύ οργανωμένοι κι έχουμε μία φορά τον μήνα οι εθελοντές εποπτεία με ψυχίατρο, εκεί αποφορτιζόμαστε. Αλλά η γραμμή δίνει και σε εμάς πράγματα. «Σε ευχαριστώ που με άκουσες», λένε συχνά, «είστε πολύ σημαντικοί για εμάς». Εκεί νιώθω υπέροχα – ότι, έστω και λίγο, τους ελαφρύνουμε τη μοναξιά.
Εμμ. Τζαγκαράκης, κοινωνικός λειτουργός, Εθνική Γραμμή Παιδικής Προστασίας
Ερχόμαστε σε επαφή με το πιο σκοτεινό κομμάτι της ζωής
Είμαι έξι χρόνια σε αυτή τη γραμμή. Με τους συναδέλφους μου –έντεκα άτομα συνολικά– δεχόμαστε καταγγελίες όλο το εικοσιτετράωρο σε οκτάωρες βάρδιες. Το μεγάλο στοίχημα για εμάς είναι η ταχύτητα: πόσο γρήγορα θα κρίνουμε την αξιοπιστία μιας καταγγελίας και πόσο γρήγορα θα ενημερώσουμε τις εισαγγελικές αρχές, αν πειστούμε ότι συντρέχει λόγος, ώστε να μη χαθεί πολύτιμος χρόνος, δεδομένου ότι έχουμε να κάνουμε με μια πληθυσμιακή ομάδα τόσο ευάλωτη, όπως τα παιδιά και οι έφηβοι.
Τις περισσότερες φορές οι καλούντες είναι άτομα από το ευρύτερο περιβάλλον των παιδιών που υφίστανται παραμέληση, κακοποίηση, εκφοβισμό, εγκατάλειψη, εκμετάλλευση: συγγενείς, φίλοι, εκπαιδευτικοί, γείτονες. Η δυνατότητα της ανωνυμίας τούς «ξεκλειδώνει» πιο εύκολα. Κάθε χρόνο οι καταγγελίες είναι περίπου 600 με 700.
Ομως, μετά την επίσημη λήξη της πανδημίας είναι λες και όλο το κακό είχε κλειστεί σε ένα μπουκάλι που άνοιξε ξαφνικά. Υπολογίζουμε ότι το 2022 έχουν σημειώσει αύξηση που αγγίζει το 300%: καταπιεσμένοι ενήλικοι ξεσπούν στα παιδιά, η κοινωνία βράζει. Βέβαια, υπάρχει και άλλη αιτία: η δημοσιοποίηση, τους τελευταίους μήνες, τόσο πολλών περιστατικών παιδικής κακοποίησης, και ο αποτροπιασμός που προκάλεσαν, συνέβαλαν στο να αποφασίσουν περισσότεροι συμπολίτες μας να μιλήσουν, να σπάσει η ομερτά. Θα ήθελα να περάσει αυτό το μήνυμα σε όποιον διαβάσει αυτό το κείμενο: όταν ένα παιδί παραμελείται ή κακοποιείται, όλοι έχουμε ευθύνη· κανείς δεν δικαιολογείται να γνωρίζει και να σιωπά. Από τις πρόσφατες κλήσεις που δέχτηκα θυμάμαι την καταγγελία για μια μητέρα με ψυχοσυναισθηματικές δυσκολίες, που παραμελούσε τα έξι παιδιά της, ηλικίας έξι έως δεκαπέντε ετών. Ο πατέρας ήταν απών. Οι περιγραφές του ανθρώπου που μας τηλεφώνησε ήταν συγκλονιστικές για το πώς ζούσαν αυτά τα παιδιά, πεινασμένα και ρακένδυτα. Είχαν διακόψει το σχολείο και επιβίωναν χάρη στην καλοσύνη των ξένων, δηλαδή των γειτόνων.
Η παιδική προστασία είναι μια αλυσίδα. Εμείς δεχόμαστε τις καταγγελίες, τις διαβιβάζουμε αμέσως στις κατά τόπους εισαγγελίες κι εκείνες, το πολύ σε μισή ώρα, αναθέτουν στις κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων τη διερεύνησή τους. Εκεί σπάει η αλυσίδα. Γιατί οι αρμόδιες δημοτικές υπηρεσίες είναι υποστελεχωμένες και έχουν μεγάλο φόρτο εργασίας. Τις περισσότερες φορές δεν μας ενημερώνουν καν για την τελική έκβαση μιας υπόθεσης κι εμείς νιώθουμε σαν να έχουμε κάνει μια τρύπα στο νερό… Αυτό πρέπει να αλλάξει, η προστασία των παιδιών πρέπει να γίνει προτεραιότητα όλων.
Ερχόμαστε σε επαφή με το πιο σκοτεινό κομμάτι της ζωής. Αλλά η σκέψη ότι χάρη και στη δική μας παρέμβαση έστω και ένα παιδί μπορεί να σώθηκε και να είχε μια δεύτερη ευκαιρία μάς δίνει δύναμη, εξισορροπεί τον ζόφο… Τι εύχομαι για την επόμενη χρονιά; Να έρθει μια μέρα που δεν θα χτυπήσουν καθόλου τα τηλέφωνά μας, γιατί κανένα παιδί δεν θα κινδυνεύει.
Οι αριθμοί
500.000 κλήσεις έχει δεχθεί από την άνοιξη του 2020 το 10306, η Εθνική Γραμμή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης της Α΄ Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής ΕΚΠΑ του Αιγινήτειου Νοσοκομείου.
32.585 γυναίκες έχουν τηλεφωνήσει στη γραμμή SOS 15900 – Βία κατά των Γυναικών από τον Μάιο του 2019 μέχρι σήμερα.