«Οι φωνές δεν λειτουργούν ως μέσο διαπαιδαγώγησης, μιλήστε στα παιδιά πιο αργά και πιο σιγά, ακόμη και όταν εκείνα ωρύονται». Από αυτό το αξίωμα ορμώμενη η καθηγήτρια παιδαγωγικής προσχολικής ηλικίας στο UCLA, Ταμάρ Αντριους, θα μιλήσει για το πλήθος των προκλήσεων με τις οποίες έρχονται αντιμέτωποι οι γονείς μικρών παιδιών, στο Brightstart Conference 2022, που ξεκινάει σήμερα στην Αθήνα στον «Ελληνικό Κόσμο». Στo συνέδριο, που διοργανώνεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, μετέχουν διεθνώς καταξιωμένοι επιστήμονες που έχουν συμβάλει καθοριστικά στην προώθηση για την ολιστική ανάπτυξη των παιδιών και την πρώιμη παρέμβαση στην προσχολική ηλικία. «Διδάσκω τους γονείς πώς να πάψουν να χρησιμοποιούν την ισχύ τους και να απολαμβάνουν τον γονεϊκό τους ρόλο», δηλώνει η ίδια, που έχει συστήσει ομάδα με ενήλικες που αναζητούν βέλτιστους τρόπους επικοινωνίας με τα παιδιά τους.
Tα tantrums, δηλαδή τα ξεσπάσματα θυμού μέχρι κάποια ηλικία, αποτελούν μεγάλο «πονοκέφαλο». «Υπάρχουν πολλά και διαφορετικά είδη, εν ολίγοις αν το παιδί σας σταματάει την έκρηξη αμέσως μόλις λάβει αυτό που διεκδικεί, τότε μπορεί να ελέγξει το ξέσπασμά του». Δεν ισχύει ωστόσο πάντοτε το ίδιο, «κάποιες φορές δεν μπορεί ηρεμήσει με τίποτα, τότε το μόνο που μπορείτε να προσφέρετε είναι αγκαλιά και παρηγοριά». Στην ερώτηση πότε τα tantrums θα σταματήσουν, η Αμερικανοεβραία καθηγήτρια είναι σαφής. «Αυτό εξαρτάται απόλυτα από τη δική σας στάση», λέει, «από δύο ετών και μετά, τα παιδιά μπορούν να εκφραστούν με τον λόγο, το κλάμα παύει να είναι το μοναδικό μέσο επικοινωνίας τους, ενώ καταλαβαίνουν τα ορθολογικά επιχειρήματα». Αν, επομένως, δουν ότι μέσω των tantrums δεν αποκτούν όσα θέλουν, σταδιακά θα τα εγκαταλείψουν. «Δώστε το μήνυμα ότι δεν θα κερδίζουν όταν ζητούν κάτι με τη βία, αλλά μόνο όταν το ζητούν με καλό τρόπο, αλλιώς μεγαλώνετε μελλοντικούς νταήδες». Προφανώς ο κάθε γονιός θα πρέπει να αποφασίσει σε ποια ζητήματα της καθημερινής ζωής του παιδιού είναι ανυποχώρητος και σε ποια είναι ανοιχτός να κάνει συμβιβασμούς. «Αν το παιδί σας διεκδικεί με μένος ένα μπισκότο και κατόπιν συζήτησης το ζητήσει ευγενικά, μπορείτε να του το δώσετε και να επέλθει ειρήνη στο σπιτικό σας». Την ίδια διπλωματία δεν μπορούν οι ενήλικες να επιδείξουν αν το παιδί τους ζητάει να παίξει… με τον αναπτήρα.
Μεγαλώνοντας τα παιδιά προσπαθούν να αποκτήσουν τον έλεγχο της ζωής τους. «Πρέπει να τα βοηθήσουμε να μάθουν να παίρνουν αποφάσεις», επισημαίνει η ίδια. Κάποιες αποφάσεις είναι 100% του γονιού, «σε άλλες, ελάσσονος σημασίας, μπορεί να υπάρξει συμμετοχή του παιδιού». Σε επίπεδο οικογένειας μπορεί ο καθένας να «ψηφίζει» ποια είναι η δική του επιλογή γύρω από ένα θέμα κοινού ενδιαφέροντος, ενώ σε εξαιρετικές περιπτώσεις μπορούμε να δίνουμε τη δυνατότητα στο παιδί να πάρει μια απόφαση για τον εαυτό του: «ήσουν πολύ καλός όλη την εβδομάδα, πού θέλεις να πάμε βόλτα μετά το σχολείο;». Κρίσιμο είναι να συνειδητοποιεί το παιδί και ο γονιός ότι είναι ξεχωριστές προσωπικότητες. «Πρέπει να βάζουμε έναν φραγμό στον ιμπεριαλισμό των ενηλίκων».
Πρώτη μέρα στο σχολείο
Πoια είναι η κατάλληλη ηλικία να εγγραφεί ένα παιδί στο δημοτικό και ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος μετάβασης από το νηπιαγωγείο; Η επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Waikato, στη Νέα Ζηλανδία, Σάλι Πίτερς, τοποθετείται επί του θέματος που διχάζει γονείς και δασκάλους: «Στη Νέα Ζηλανδία ο νόμος προβλέπει τα παιδιά να ξεκινούν να φοιτούν στο δημοτικό μέχρι τα έξι τους, οπότε εγγράφονται οποιαδήποτε στιγμή από τα πέντε και μετά. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, τα δημοτικά έχουν καθιερώσει και άλλα χρονικά ορόσημα για την εισαγωγή μαθητών στην Α΄ Δημοτικού: δύο μέρες στη διάρκεια των τεσσάρων τριμήνων, ούτως ώστε να μην υπάρχει συνεχής ροή νέων μαθητών».
Για την ομαλή μετάβαση προηγούνται οικογενειακές επισκέψεις στις σχολικές μονάδες, όπως και συνεννόηση των δασκάλων της πρωτοβάθμιας με τους νηπιαγωγούς. Μπορεί το σύστημα να ηχεί ιδανικό, ωστόσο το υπουργείο Παιδείας της Νέας Ζηλανδίας προχώρησε την τρέχουσα χρονιά σε αναθεώρηση για την ακόμη πιο ομαλή μετάβαση των νηπίων στο δημοτικό.
Προκειμένου να αποφασιστεί ποιο παιδί είναι επαρκώς ώριμο για να φοιτήσει στο δημοτικό, «εξετάζουμε την ανάπτυξη του εγκεφάλου, αλλά και τις κοινωνικές του δεξιότητες, έναν συνδυασμό από εγγενείς και περιβαλλοντικούς παράγοντες». «Οι γονείς, αν τους συστήσουν να καθυστερήσουν την έναρξη του δημοτικού μπορούν να επισκεφθούν από κοινού με το παιδί τις σχολικές μονάδες και να διαλέξουν αυτή που τους ταιριάζει περισσότερο, αν ζουν σε χώρα που υπάρχει ελευθερία επιλογής της ημερομηνίας ένταξης επιλέγουν αυτή που θα το διευκολύνει», λέει η κ. Πίτερς. Ωστόσο, είναι κομβικό, «αν το παιδί απεχθάνεται το σχολείο, να διερευνήσουμε το γιατί». Μια σειρά από παράγοντες μπορεί να του προκαλούν εκνευρισμό – όπως η χρήση της τουαλέτας. «Βοηθητικά, μπορεί να λειτουργήσει η από κοινού με έναν φίλο εγγραφή στο δημοτικό». Για να επιτευχθούν τα παραπάνω είναι απαραίτητη η επικοινωνία γονιών και εκπαιδευτικών, που παρακωλύεται όταν τα παιδιά παραλαμβάνουν από το σχολείο νταντάδες και γιαγιάδες. «Οι γονείς διστάζουν να ενοχλήσουν σε ώρες εκτός σχολείου, μια καλή λύση έχει αποδειχθεί η διασύνδεση μέσω Ιντερνετ, όπως οι κλειστές ομάδες στο facebook, όπου συμμετέχουν ο δάσκαλος και οι γονείς».
Παιδική χαρά και αναπηρία
«Τα παιδιά με αναπηρίες αντιμετωπίζουν ανυπέρβλητα εμπόδια για να προσέλθουν σε χώρους κρίσιμους για την ανάπτυξή τους σε κάθε επίπεδο, κοινωνικό, σωματικό, αισθητηριακό και γνωστικό, όπως οι παιδικές χαρές», επισημαίνει στην «Κ» από το Λος Αντζελες η κ. Τίφανι Χάρις, συνιδρύτρια του οργανισμού «Inclusion Matters» που προωθεί τις συμπεριληπτικές παιδικές χαρές. «Οι παιδότοποι χωρίς αποκλεισμούς, όταν σχεδιάζονται σωστά, καλύπτουν τις ανάγκες όλων των παιδιών: επικοινωνία και γλωσσική ανάπτυξη, αισθητηριακή υποστήριξη, δημιουργικό παιχνίδι, γνωστική διέγερση, κοινωνική/συναισθηματική αλληλεπίδραση και σωματική ανάπτυξη», εξηγεί η ίδια. Για τα παιδιά με αναπηρίες, η υποστήριξη είναι ακόμα πιο καθοριστική. «Κάθε κομμάτι του εξοπλισμού που επιλέγεται ή η διάταξη της παιδικής χαράς στο σύνολό της έχει σχεδιαστεί για να υποστηρίζει τις εν λόγω ανάγκες αλλά και την αλληλεπίδραση μεταξύ παιδιών με και χωρίς αναπηρία», προσθέτει. Με αυτόν τον τρόπο, καθίσταται εφικτό το κοινό παιχνίδι μεταξύ αδελφών, με και χωρίς αναπηρίες. «Ξεκινήσαμε αυτό το ταξίδι πριν από 25 χρόνια, όταν δεν υπήρχε ούτε μια συμπεριληπτική παιδική χαρά στις Δυτικές Ηνωμένες Πολιτείες», θυμάται η κ. Χάρις. Σήμερα, λειτουργούν αρκετοί τέτοιοι υποδειγματικοί χώροι. «Εχουμε πάνω από 40 ανοιχτά πάρκα στην ευρύτερη περιοχή του Λος Αντζελες και συνολικά 75 ανοιχτά σε όλο τον κόσμο».