«Είχα μεγαλώσει σε μια οικογένεια που δεν κάπνιζε κανείς, θεωρούσα όμως, όπως όλοι στη γενιά μου, φυσιολογικό το να εισπνέω καπνό σε όλους τους χώρους – από την εργασία μέχρι τα παιδικά πάρτι», αναφέρει στην «Κ» ο επί δέκα χρόνια διαχειριστής της ομάδας «Ψυχαγωγία χωρίς καπνό», Νίκος Πουλόπουλος. Ο ίδιος ανέλαβε το 2011 τα ηνία της ομάδας, αφού είχε ήδη ψηφιστεί ο νόμος που απαγόρευε το κάπνισμα σε όλους τους δημόσιους κλειστούς χώρους, στην εργασία και στα μέσα μαζικής μεταφοράς. «Είχε αρχίσει να καλλιεργείται μια νέα νοοτροπία μεταξύ των αντικαπνιστών, αποφάσισα να ασχοληθώ γιατί θεωρούσα ότι είχε φτάσει πλέον το πλήρωμα του χρόνου για να αλλάξει αυτή η κατάσταση».
Η διαδικτυακή ομάδα «Ψυχαγωγία χωρίς καπνό», που ξεκίνησε με 1.000 μέλη και σε βάθος δεκαετίας ξεπέρασε τις 18.000, κατόρθωσε να «χαρτογραφήσει» όλα τα «άκαπνα» εστιατόρια, καφέ και μπαρ που λειτουργούσαν στην Ελλάδα. Κάθε μέλος που έπειτα από επιτόπια επίσκεψη διαπίστωνε ότι σε κάποιο κατάστημα τηρείται η απαγόρευση, ενημέρωνε τη διαχείριση. Οι μη καπνιστές διψούσαν να βρουν χώρους όπου θα μπορούσαν να περάσουν ευχάριστα τον χρόνο τους χωρίς να γίνουν παθητικοί καπνιστές. «Οσοι επιχειρηματίες τον τηρούσαν αποτελούσαν πραγματικά την εξαίρεση ενός “άγραφου” κανόνα», λέει ο ίδιος, που όλα αυτά τα χρόνια έχει αρνηθεί να μπει σε κατάστημα όπου επιτρέπεται το κάπνισμα.
«Συστρατεύθηκαν μαζί μας άνθρωποι όλων των ηλικιών, φοιτητές και συνταξιούχοι, όμως πιο ενεργοί από όλους ήταν οι νέοι γονείς», επισημαίνει. «Για τους ίδιους ήταν επιτακτική ανάγκη να βρουν χώρους όπου θα μπορούσαν να πάνε άφοβα τα παιδιά τους». Πολλοί εξ αυτών εξέφραζαν την αγανάκτησή τους για το κάπνισμα ακόμη και μέσα σε παιδότοπους. «Τους έλεγα τότε ότι είχαν τη δύναμη ως πελάτες να διαμαρτυρηθούν δεδομένου ότι οι εν λόγω χώροι απευθύνονταν αποκλειστικά σε ανηλίκους», διηγείται.
Η ομάδα είχε προσπαθήσει να ασκήσει πολιτική πίεση. «Είχαμε στείλει μαζικά mails διαμαρτυρίας σε όλες τις περιφέρειες της χώρας τον Μάρτιο του 2014 και τον Φεβρουάριο του 2017, δεδομένου ότι εκείνες ήταν οι καθ’ ύλην αρμόδιες για τους ελέγχους». Οι παραλήπτες των επιστολών, αν και διαφορετικοί καθώς είχαν μεσολαβήσει εκλογές, δεν ανταποκρίθηκαν καθόλου. «Μόνον δύο περιφέρειες μας είχαν απαντήσει». Λίγο πριν από τις εθνικές εκλογές του 2019 ο κ. Πουλόπουλος, όπως και άλλοι εκπρόσωποι ομάδων αντικαπνιστών, κλήθηκαν στο υπουργείο Yγείας, όπου συζήτησαν το πρόβλημα, «χωρίς όμως σαφή στόχευση».
Οταν κάποτε κλήθηκε να κάνει μια ακτινογραφία θώρακος, ο γιατρός ήταν σαφής: «Καπνίζετε ή δουλεύετε σε μπαρ;».
O ίδιος δεν κρύβει ότι οι ματαιώσεις ήταν πολλές, «ωστόσο βάλαμε ένα λιθαράκι, σημειώθηκε αξιοσημείωτη πρόοδος τουλάχιστον στα εστιατόρια των αστικών κέντρων». Οπως εκτιμά, «οι έλεγχοι αυξήθηκαν και φτάσαμε σε ένα πολύ ικανοποιητικό επίπεδο, όπου άρχισε να τηρείται ο νόμος ακόμη και στο καφενείο του χωριού μου στην Αρκαδία, στα τέλη του 2019». Εκείνη την περίοδο χάνει το νόημά του ο χάρτης, καθώς πλήθαιναν οι «άκαπνες» επιχειρήσεις. Οι αντικαπνιστές θα μπορούσαν να «αναπνεύσουν» πλέον ελεύθερα, έρχεται όμως η πανδημία και τα lockdowns. «Στην αρχή έκλεισαν εντελώς τα καταστήματα, μετά άνοιξαν μόνο οι εξωτερικοί χώροι», υπενθυμίζει. «Oταν πλέον επιτράπηκε και πάλι η λειτουργία τους, αγνοήθηκε εντελώς ο αντικαπνιστικός νόμος». Η ομάδα έπαψε να είναι ενεργή στις αρχές του 2020, «στο χρυσό momentum για το αντικαπνιστικό κίνημα».
Το υπόδειγμα
«Εμείς εκπαιδεύουμε τους καταναλωτές, εμείς είμαστε που δημιουργούμε τις τάσεις», ισχυρίζεται από την πλευρά του ο Γιάννης Κέδες, ιδιοκτήτης του κοκτέιλ μπαρ Vogatsikou 3 στη Θεσσαλονίκη. Η απόφασή του να ανοίξει ένα κατάστημα διασκέδασης όπου θα απαγορεύεται το κάπνισμα προκάλεσε αίσθηση το 2014. «Είχα δουλέψει για 25 χρόνια στον χώρο της διασκέδασης και της παροχής υπηρεσιών, είχα ταξιδέψει πολύ και είχα διαπιστώσει ότι η απαγόρευση καπνίσματος ίσχυε παντού στον προηγμένο κόσμο», εξηγεί το σκεπτικό του στην «Κ». «Ηθελα να προσαρμόσω αυτά τα στάνταρ στην πατρίδα μου και να προσφέρω στους πελάτες μια εμπειρία υψηλής ποιότητας, κάτι που δεν μπορεί να επιτευχθεί σε μια ατμόσφαιρα εμποτισμένη με καπνό». Οι αντικαπνιστές στήριξαν το μπαρ από την πρώτη μέρα. Οι περισσότεροι πελάτες σήμερα είναι ωστόσο καπνιστές, οι οποίοι βγαίνουν έξω για να καπνίσουν. «Στην αρχή είχαμε επιτρέψει τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, σταδιακά όμως διαπιστώσαμε ότι ανέδιδαν μια έντονη μυρωδιά και τα απαγορεύσαμε», διευκρινίζει ο ίδιος, που δεν είναι καπνιστής. «Οταν θέτεις σαφή όρια και είσαι συνεπής, οι άλλοι το σέβονται», συμπεραίνει.
«Εχω εισπνεύσει πάρα πολύ καπνό ως εργαζόμενος», τονίζει. Οταν κάποτε κλήθηκε να κάνει μια ακτινογραφία θώρακος, ο γιατρός ήταν σαφής: «Καπνίζετε ή δουλεύετε σε μπαρ;». «Δεν είναι τυχαίο ότι το αντικαπνιστικό κίνημα ξεκίνησε στις ΗΠΑ από εργαζομένους στην εστίαση και στην ψυχαγωγία», καταλήγει.