Το νομοσχέδιο για την εξαγορά καταπατημένων εκτάσεων αντιμετωπίζει υπαρκτά προβλήματα που δημιουργήθηκαν σε εποχές δύσκολες για το κράτος και τους Ελληνες. Ωστόσο, υπάρχουν διατάξεις που προκαλούν προβληματισμό, καθώς δίνεται η δυνατότητα εξαγοράς καταπατημένων που έγιναν μεταγενέστερα από τα γενικά χρονικά όρια που θέτει το νομοσχέδιο.
Οι γκρίζες ζώνες στο νομοσχέδιο
Του Προκόπη Χατζηνικολάου
Παράθυρο για να νομιμοποιηθεί η κατοχή από ιδιώτες εκτάσεων του Δημοσίου που δεν καταπατήθηκαν κάποια στιγμή στο μακρινό παρελθόν, σε συνθήκες εθνικών συμφορών και εξαθλίωσης, αλλά και μεταγενέστερα στην όχι και τόσο μακρινή δεκαετία του 1990 ή και ακόμη πιο πρόσφατα, συχνά με πλαστά έγγραφα και συναλλαγές κάτω από το τραπέζι με δημόσιες υπηρεσίες, ανοίγει το νομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομικών που δόθηκε σε δημόσια διαβούλευση.
Ταυτόχρονα αποκαλύπτει ένα κράτος που όχι μόνο δεν μπόρεσε κάποτε να προστατεύσει την περιουσία του, αλλά έρχεται σήμερα να αποδεχθεί και να «νομιμοποιήσει», έναντι κάποιου τιμήματος, πράξεις πλαστογραφίας εις βάρος του. Τα παραδείγματα είναι πολλά:
1. Στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης κάποιος αναρωτιέται εάν έχει δυνατότητα εξαγοράς της καταπατημένης έκτασης στην οποία έχει χτίσει πολυκατοικία με οικοδομική άδεια μεταγενέστερη της 31ης Δεκεμβρίου 1991. Πώς πήρε άδεια οικοδομής σε έκταση για την οποία δεν είχε καν τίτλο ιδιοκτησίας;
2. Στο άρθρο 7 παράγραφος 2 του νομοσχεδίου αναφέρεται πως σε περίπτωση που ο αιτών έχει αναγραφεί ως κύριος του δημόσιου ακινήτου στις πρώτες κτηματολογικές εγγραφές και έχει ασκηθεί αγωγή από το ελληνικό Δημόσιο ή δεν έχει παρέλθει η προθεσμία για άσκηση αγωγής, δικαιούται να υποβάλει αίτηση εξαγοράς χωρίς να πληρούνται οι προϋποθέσεις που ορίζουν το χρονικό διάστημα κατοχής του ακινήτου (30 ή 40 έτη κατά περίπτωση) με έκπτωση 50%. Δηλαδή, όποιος πήγε στο Κτηματολόγιο και δήλωσε ιδιοκτήτης δημόσιου ακινήτου και το Δημόσιο τον αντιλήφθηκε και κινήθηκε εναντίον του, τώρα μπορεί να το εξαγοράσει και μάλιστα μισοτιμής.
3. Για τη Ρόδο υπάρχει ειδική διάταξη στο νομοσχέδιο επειδή είναι μια ειδική περίπτωση. Εκεί κατά την περίοδο της ιταλοκρατίας το νησί κτηματογραφήθηκε το 1915 και το 1928. Πολλοί πολίτες, για λόγους που έχουν να κάνουν με τις συνθήκες της εποχής, δεν προσήλθαν στη δεύτερη καταγραφή και έτσι το ακίνητό τους καταχωρίσθηκε ως δημόσιο. Καθώς το ελληνικό κράτος «κληρονόμησε» το κτηματολόγιο από την ιταλική διοίκηση, οι πολίτες που δήλωσαν το ακίνητό τους σε μόνο μία από τις δύο κτηματογραφήσεις βρέθηκαν στα δικαστήρια να το διεκδικούν από το Δημόσιο. Στη δεκαετία του 1980 υπήρξε μια νομοθετική ρύθμιση για να λυθεί το πρόβλημα. Μαζί με αυτούς, ωστόσο, εκμεταλλεύθηκαν την ευκαιρία κι άλλοι. Πλαστογράφησαν τίτλους επί δημόσιων εκτάσεων, που δεν διεκδικούντο από κάποιον, τους δήλωσαν στο Κτηματολόγιο, καμία δημόσια αρχή δεν διασταύρωσε τα στοιχεία και στη συνέχεια τους πούλησαν. Σήμερα, σε τέτοιες εκτάσεις έχουν κτιστεί ακόμη και ξενοδοχεία. Με το νομοσχέδιο, όλα αυτά, σαν αμαρτίες άλλης εποχής, παίρνουν οριστικά άφεση.
Οποιος πήγε στο Κτηματολόγιο και δήλωσε ιδιοκτήτης δημόσιου ακινήτου και το Δημόσιο τον αντιλήφθηκε και κινήθηκε εναντίον του, τώρα μπορεί να το εξαγοράσει μισοτιμής.
4. Αν κάποιος ανήγειρε μια βιοτεχνία, μια κτηνοτροφική μονάδα ή ένα ξενοδοχείο σε δική του έκταση, η οποία αποδείχθηκε… μικρή για τα επιχειρηματικά του σχέδια και καταπάτησε παρακείμενο δημόσιο ακίνητο, υπάρχει λύση. Αρκεί να το καταπάτησε και να έκτισε σε αυτό μέχρι τις 28/7/2011 (ημέρα-ορόσημο για την τακτοποίηση αυθαιρέτων). Το σχέδιο νόμου δίνει το δικαίωμα εξαγοράς στο διπλάσιο της αντικειμενικής αξίας προσαυξανόμενο κατά 25% για τις εγκαταστάσεις. Συγκεκριμένα, η διάταξη ορίζει ότι «τμήματα ακινήτων που ανήκουν στην ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου και υπάγονται στην αρμοδιότητα του υπουργείου Οικονομικών, σε όμορα προς τα οποία τμήματα των ιδίων ακινήτων έχουν ανεγερθεί βιοτεχνικές, βιομηχανικές, αγροτικές, κτηνοτροφικές και τουριστικές επιχειρήσεις, εγκαταστάσεις πάσης φύσεως που αποτελούν ενιαίο λειτουργικό σύνολο με τις υπόλοιπες εγκαταστάσεις της επεκταθείσας επιχείρησης, εκποιούνται απευθείας στις επιχειρήσεις αυτές, κατόπιν σχετικής τους αίτησης με αντάλλαγμα ίσο με το 200% της αντικειμενικής αξίας προσαυξανόμενο κατά 25% για τις εγκαταστάσεις».
Γι’ αυτά τα ακίνητα, όπως συνάγεται από το σχέδιο νόμου, δεν ισχύουν οι όροι και οι προϋποθέσεις που εφαρμόζονται για τα υπόλοιπα ακίνητα που έχουν καταπατηθεί. Πάντως, αυτές οι εκποιήσεις επιτρέπονται μόνο εφόσον το εκποιούμενο τμήμα προς την όμορη επιχείρηση είναι μη άρτιο και μη οικοδομήσιμο, και εντάσσεται υποχρεωτικά στο όμορο άρτιο και οικοδομήσιμο ακίνητο της επιχείρησης.
Οι «ακάλυπτοι»
Το νομοσχέδιο, ωστόσο, αφήνει κάποιους ακάλυπτους:
1. Τους καταπατητές δημοτικών εκτάσεων. Οπως παρατηρεί κάποιος στο πλαίσιο της διαβούλευσης, «στο άρθρο 1 του νομοσχεδίου δίνεται η δυνατότητα εξαγοράς ακινήτων του Δημοσίου που επί μακρό χρονικό διάστημα έχουν καταπατηθεί από ιδιώτες, σύμφωνα με τους όρους και τις προϋποθέσεις που σε άλλα άρθρα του νομοσχεδίου περιγράφονται. Η δυνατότητα εξαγοράς, όμως, περιορίζεται σε ακίνητα του Δημοσίου και δεν συμπεριλαμβάνει ακίνητα κυριότητας άλλων φορέων δημοσίου συμφέροντος, όπως, π.χ., ΟΤΑ α΄ βαθμού κ.λπ. Θα έπρεπε, κατά τη γνώμη μου, να δίνεται στους κατόχους τέτοιων ακινήτων η δυνατότητα εξαγοράς τους».
2. Τους κληρονόμους των καταπατητών καθώς ορίζει ότι μπορεί να εξαγορασθεί η καταπατηθείσα έκταση όταν η κατοικία που έχει ανεγερθεί είναι η κύρια και μοναδική. «Στην περίπτωση που ερμηνευθεί σύμφωνα με τον ισχύοντα Ν.1078/1980 (διατάξεις για πρώτη κατοικία), τότε ο κύκλος των δικαιούχων περιορίζεται στο ελάχιστο, αφού δεν θα μπορεί να περιλάβει τους συγκυρίους (αδέλφια – επιζώντα σύζυγο) του αρχικού κατόχου. Ως εκ τούτου, η εφαρμογή της διάταξης θα δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα από αυτά που σκοπεί να επιλύσει», σχολιάζει κάποιος. Για όλες τις γκρίζες ζώνες, λένε από το υπουργείο Οικονομικών, θα υπάρξουν παρεμβάσεις είτε με διορθώσεις στις διατάξεις είτε με τις αποφάσεις που θα εκδοθούν.
«Εξαγορά μόνο μετά τον πολεοδομικό σχεδιασμό»
Του Γιώργου Λιάλιου
«Ψηφοθηρική» χαρακτηρίζει τη ρύθμιση με την οποία θα δοθεί δυνατότητα εξαγοράς καταπατημένων δημοσίων εκτάσεων ο αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) Γιάννης Μιχαήλ. Οπως εκτιμά, οι ρυθμίσεις αυτές «αποθεώνουν» την παρανομία, ενώ συμβάλλουν στην περαιτέρω υποβάθμιση του εξωαστικού χώρου.
«Πρόκειται για παλαιές αμαρτίες, τις οποίες δείχνουμε να μην μπορούμε να αποχωριστούμε», λέει στην «Κ» ο κ. Μιχαήλ. «Θεωρώ ότι τα επιχειρήματα που δίνει το υπουργείο Οικονομικών για να αιτιολογήσει αυτή τη ρύθμιση δεν είναι επαρκή. Κατ’ αρχάς δεν μπορούμε να θέτουμε το επιχείρημα των εσόδων για τα κρατικά ταμεία. Τα έσοδα του κράτους πρέπει να βασίζονται στη φορολογία και τη χρηστή διοίκηση, όχι στη νομιμοποίηση παρανομιών. Θα μπορούσαμε να συζητήσουμε αυτή τη ρύθμιση μόνο για ακίνητα σε περιοχές εντός σχεδίου πόλεως. Είναι όμως αδιανόητο να δεχθούμε τετελεσμένα στις εκτός σχεδίου περιοχές, γιατί έτσι καταστρατηγούμε κάθε έννοια σχεδιασμού του χώρου. Η μόνη περίπτωση που θα έπρεπε να γίνεται δεκτή η εξαγορά τέτοιων εκτάσεων στις εξωαστικές περιοχές είναι αν τα ακίνητα προορίζονται αποκλειστικά για γεωργική καλλιέργεια, χωρίς να έχουν δυνατότητα δόμησης». Ο κ. Μιχαήλ επισημαίνει την αντίφαση της ρύθμισης, όσον αφορά τον διαχωρισμό των καταπατητών.
«Αυτά είναι τα παράδοξα του ελληνικού κράτους, να έχει τίτλο ένας καταπατητής και η ρύθμιση εξαγοράς να λαμβάνει ειδική πρόνοια γι’ αυτόν. Μα πώς αποκτήθηκαν αυτοί οι τίτλοι; Είναι προφανές πως υπήρξε ένα σοβαρό κενό στους ελέγχους από πλευράς κράτους, το οποίο αντί να διορθωθεί, αναγνωρίζεται ως ευθύνη του Δημοσίου. Περαιτέρω θεωρώ ότι είναι παράδοξο να υπάρχουν ειδικές ρυθμίσεις για ανέργους, αναπήρους ή πολυτέκνους. Αυτή είναι η πολιτική πρόνοιας; Περαιτέρω, είναι εκνευριστική η εύνοια του νόμου για τις επιχειρηματικές δραστηριότητες που έχουν βασιστεί στην παρανομία, ειδικά για τον τουρισμό. Ζούμε σε μια περίοδο ευτροφισμού του τουρισμού, που απολαμβάνει πλήθος ευνοϊκών διατάξεων. Τα φαινόμενα υπερτουρισμού δεν δείχνουν να προβληματίζουν το κράτος».
Σύμφωνα με τον κ. Μιχαήλ, η όποια δυνατότητα εξαγοράς καταπατημένης γης δεν θα έπρεπε να εξεταστεί πριν ολοκληρωθεί ο πολεοδομικός σχεδιασμός. «Αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη ένα πρόγραμμα κατάρτισης τοπικών πολεοδομικών σχεδίων, το οποίο θα επεκταθεί στις περισσότερες περιοχές της χώρας. Τα πολεοδομικά σχέδια θα ορίζουν χρήσεις γης στις εκτός σχεδίου περιοχές. Δεν θα πρέπει να νομιμοποιηθούν καταστάσεις οι οποίες αποδυναμώνουν τον σχεδιασμό, ενισχύουν την κατασπατάληση της γης, τη διάχυση της δόμησης, εξετάζουν ευνοϊκά την αυθαίρετη δόμηση. Πολύ φοβάμαι όμως ότι η στόχευση του σχεδίου νόμου είναι ψηφοθηρική. Και δεν αμφιβάλλω πως όταν κατατεθεί στη Βουλή θα ομονοήσουν όλοι υπέρ του και μάλιστα θα προστεθούν και μερικές τροπολογίες».