Η παρουσία της αστυνομίας είναι διακριτική. Οι άνδρες της ασφάλειας της Προέδρου της Δημοκρατίας είναι εκεί, αλλά όπως πάντα χωρίς να δίνουν στόχο. Είναι άλλωστε άλλοι αυτοί που εγγυώνται την ασφάλεια της Κατερίνας Σακελλαρόπουλου στην εξόρμησή της με κλιμάκιο του ΟΚΑΝΑ στις πιάτσες των ναρκωτικών. O Νίκος και ο Αντρέας· ειδικοί θεραπευτές του Οργανισμού οι ίδιοι, βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των ομάδων street work. «Είναι οι άνθρωποι που μας βοήθησαν να διασυνδεθούμε με τις πιάτσες. Οι άνθρωποι που καταλαβαίνουν τη γλώσσα των ατόμων που κάνουν χρήση ουσιών. Ανθρωποι εμπιστοσύνης. Εκείνοι που μπορούν να προσεγγίσουν οποιονδήποτε χώρο, χωρίς κανένα πρόβλημα, ακόμη και στα πιο δύσκολα σημεία, εκεί όπου ακόμη και η αστυνομία διστάζει», όπως λέει ο πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ, Αθανάσιος Θεοχάρης. Εχουν κερδίσει την εμπιστοσύνη και τον σεβασμό.
Βρισκόμαστε στη συμβολή των οδών Ιάσονος και Κεραμεικού, έναν από τους χώρους συνάθροισης ατόμων που κάνουν ενέσιμη χρήση ηρωίνης. Το βαν του ΟΚΑΝΑ έχει σταθμεύσει στο συνηθισμένο σημείο και έχει ξεκινήσει η διανομή του υλικού. Οι χρήστες σχηματίζουν ουρά για να παραλάβουν το kit ασφαλούς χρήσης, που περιλαμβάνει μία σύριγγα ινσουλίνης και φίλτρο, ένα μικρό βραστηράκι, κιτρικό οξύ και νερό για τη διάλυση της ουσίας, τσιρότο και αντισηπτικό μαντιλάκι. Και ένα προφυλακτικό. Γνωρίζουν την ώρα άφιξης της ομάδας street work και την περιμένουν ώστε να μιλήσουν μαζί τους. Είναι άνθρωποι που είτε διστάζουν να προσεγγίσουν ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες ή υγειονομικές δομές ή –συνηθέστερα– έχουν δοκιμάσει ξανά και ξανά την απεξάρτηση και έχουν αποτύχει. Απώτερος στόχος της ομάδας είναι, φυσικά, η ευαισθητοποίηση και η κινητοποίησή τους για ένταξη σε θεραπευτικό πλαίσιο, αλλά έως τότε προέχουν τα θέματα ασφαλούς χρήσης (το ’22 μοιράστηκαν 600.000 σύριγγες), η παροχή πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και η ψυχολογική τους στήριξη. Υπήρξαν φορές που κλήθηκαν να χορηγήσουν –εισπνεόμενη– ναλοξόνη, το αντίδοτο στην υπερβολική δόση. Αυτή τη φορά δεν χρειάστηκε.
«Φαύλος κύκλος»
Πολλοί πιάνουν την κουβέντα με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Της λένε για γιατρούς που αρνήθηκαν να τους περιθάλψουν, για γραφειοκρατικά εμπόδια που δυσκολεύονται να προσπελάσουν, για μπλεξίματα με την αστυνομία χωρίς τέλος. Για τον φαύλο κύκλο, στον οποίο είναι εγκλωβισμένοι. Εκείνη τους ακούει υπομονετικά, δίνει όσες απαντήσεις έχει, για τα υπόλοιπα επιφυλάσσεται και θα επανέλθει. Κάποιοι άλλοι δεν έχουν χρόνο για κουβέντες, χτυπούν ήδη τη δόση τους σε κάποια φλέβα. Στο Χώρο Εποπτευόμενης Χρήσης – STEKI 46 του ΟΚΑΝΑ στην οδό Καποδιστρίου 46, διατίθεται και μηχάνημα που σκανάρει τις φλέβες. Ο πρώτος χρήστης του ΧΕΧ σε ενάμιση μήνα μπήκε σε πρόγραμμα.
Οι χρήστες γνωρίζουν την ώρα άφιξης της ομάδας street work και περιμένουν στην ουρά για να παραλάβουν το kit ασφαλούς χρήσης.
Συχνά στην ουρά που σχηματίζεται με την άφιξη του βαν στην Ιάσονος εμφανίζεται και ένα ζευγάρι καλοστεκούμενων μεσηλίκων. «Ερχονται, παίρνουν τις σύριγγες και πάνε σπίτι τους να κάνουν τη δόση τους», εξηγεί ο κ. Θεοχάρης. Η ηρωίνη δεν κάνει διακρίσεις. «Μέχρι και γιατρούς έχουμε σε πρόγραμμα». Αυτό –να μπουν σε πρόγραμμα– είναι ο στόχος, λέει ο Νίκος. «Αυτό θέλω, να τον τραβήξω τον άλλο να έρθει σε ασφαλές μέρος. Στο Στέκι, στο υπνωτήριο, κάπου. Να κάνει ένα μπάνιο. Να φτιάξει έναν καφέ. Οχι για τον εαυτό του, για κάποιον άλλο. Να δει τι ωραίο είναι να φροντίζεις». Ο ίδιος μπήκε σε χρήση το ’78, τότε που «κάναμε ναρκωτικά για ιδεολογικούς λόγους», λέει μισοαστεία μισοσοβαρά. Τώρα; «Τώρα δεν υπάρχει οικογένεια», απαντά εντελώς σοβαρά. «Δεν υπάρχει υποστηρικτικό πλαίσιο. Τα παιδιά ξεκινούν γιατί θέλουν κάπου να ανήκουν».
Οι δρόμοι της shisha
Περνάμε –χωρίς να σταθμεύουμε– από την πιάτσα της Σατωβριάνδου, όπου κατά κανόνα γίνεται χρήση κρυσταλλικής μεθαμφεταμίνης (shisha). Αλλος κόσμος, άλλα πρόσωπα, κυρίως άλλα μάτια. Λες και θα βγουν από τις κόγχες τους. Οι χρήστες εδώ είναι πιο επιθετικοί, θέλουν άλλη προσέγγιση, μας λένε οι άνθρωποι του ΟΚΑΝΑ. Η ουσία τούς έχει διαλύσει. Η εξόρμηση εδώ γίνεται Τετάρτη και Παρασκευή.
Στη Μασσαλίας, πλάι στο Πανεπιστήμιο, η ατμόσφαιρα αλλάζει πάλι. «Γεια σας, κυρία Πρόεδρε». «Να βγουμε μια φωτογραφία;» ζητάει κάποιος. «Να σας πω για το παιδί μου», την παρακαλεί άλλος. Θα καθίσει εκεί για ώρα. «Με συγχωρείτε που σας καθυστερώ», της λέει μια γυναίκα. «Ολοι χρειαζόμαστε φροντίδα, άλλοι λιγότερο και άλλοι περισσότερο», την καθησυχάζει η Πρόεδρος, εμφανώς συγκινημένη. «Αυτοί οι άνθρωποι νομίζουν ότι δεν τους αξίζει τίποτα», θα σχολίαζε λίγο αργότερα ο κ. Θεοχάρης.
Πίσω στον Σταθμό Φροντίδας Εξαρτημένων Ατόμων, λαμβάνει χώρα η καθιερωμένη συνάντηση αποφόρτισης. Είναι απαραίτητη ύστερα από εξορμήσεις στο πεδίο. Ο Ανδρέας αναφέρει ότι είδε στην πιάτσα της Ιάσονος ένα παιδί που ήταν καθαρό δυόμισι χρόνια. Του είπε ότι είχε μόλις πεθάνει ο πατέρας του με τον οποίο ζούσε σε κάποια πόλη της επαρχίας. Επιστρέφοντας στην Αθήνα, το μόνο που ήξερε ήταν η πιάτσα. Ο Ανδρέας του είπε πού να πάει για να βρει ένα κρεβάτι. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν τεράστια αποθέματα δύναμης, σχολιάζει ο Νίκος. «Και ας τους βλέπεις να σέρνονται».